STAN PRAWNY NA 2 MAJA 2022 Finansowanie studiów nauczyciela z dotacji Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.) • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1930 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1289), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2019 r. w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli, szczegółowych celów szkolenia branżowego oraz trybu i warunków kierowania nauczycieli na szkolenia branżowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 1653). Podnoszenie przez nauczyciela kwalifikacji zawodowych jest zgodnie z art. 6 pkt 3 i 3a Karty nauczyciela jednym z podstawowych jego obowiązków, który decyduje o jakości jego pracy. Nauczyciel zobowiązany jest dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego oraz doskonalić się zawodowo zgodnie z potrzebami przedszkola. Naruszenie tego obowiązku grozi odpowie-dzialnością dyscyplinarną, co z kolei wynika z treści art. 75 ust. 1 KN. Obowiązek ten został w ten sposób zrównany np. z obowiązkiem rzetelnego realizowania przez nauczyciela zadań związanych z powierzonym stanowiskiem i podstawowymi funkcjami przedszkola: dydak-tyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadaniami związanymi z zapewnieniem bezpie-czeństwa dzieciom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole. Z jednej strony niełatwo ustalić, w jakich przypadkach zaprzestanie doskonalenia zawodowe-go może skutkować tego rodzaju odpowiedzialnością, z drugiej natomiast różnica między sytuacją, w której nauczyciel przez kilka lat nie podejmuje z własnego wyboru żadnych stu-diów, a sytuacją gdy wnioskuje o dofinansowanie studiów, otrzymuje je, a następnie marno-trawi uzyskane środki, nie dokładając żadnych starań, aby studia ukończyć, nie podchodzi do egzaminów lub nawet nie uczestniczy w zajęciach, wydaje się dość oczywista. Nauczyciel, który został już zatrudniony w przedszkolu, aby mógł zajmować odpowiednie stanowisko, musi spełniać wymogi określone w przepisach szczególnych. Żaden przepis nie nakazuje mu jednak podnoszenia kwalifikacji ponad wymogi określone w Rozporządzeniu MEN z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczy-cieli. Dopiero gdy zdecyduje się na doskonalenie zawodowe z wykorzystaniem środków przedszkola i organu prowadzącego, ma obowiązek dołożyć wszelkich starań, aby środki te nie zostały zaprzepaszczone. Czy w przypadku przedszkoli niepublicznych nauczyciel może uzyskać wsparcie finansowe od organu prowadzącego i czy takie wsparcie może być przeznaczone na sfinansowanie stu-diów nauczyciela? Biorąc pod uwagę zakres pomocy finansowej oferowanej nauczycielom placówek publicznych, wydaje się, że na tak sformułowane pytanie należy udzielić odpowie-dzi twierdzącej. Nauczyciele niepublicznych przedszkoli bowiem nie powinni znajdować się na słabszej pozycji, zwłaszcza że wykonują dokładnie te same zadania i stosuje się do nich znaczną część przepisów Karty nauczyciela. Nie znalazły się wśród nich jednak regulacje art. 70a ust. 1–3a KN, wskazujące wprost wyso-kość środków finansowych, które muszą być przeznaczone na realizację potrzeb związanych z doskonaleniem zawodowym nauczycieli. Wynosi ona 0,8 proc. planowanych rocznych środków rezerwowanych na wynagrodzenia osobowe tej grupy pracowników. Dofinansowuje się z nich m.in.: • koszty udziału nauczycieli w seminariach, konferencjach, wykładach, warsztatach, szkoleniach, studiach podyplomowych oraz innych formach doskonalenia zawodowe-go nauczycieli prowadzonych odpowiednio przez placówki doskonalenia nauczycieli, szkoły wyższe oraz inne podmioty, których zadania statutowe obejmują doskonalenie zawodowe nauczycieli, • koszty udziału nauczycieli w formach kształcenia nauczycieli prowadzonych przez szkoły wyższe i placówki doskonalenia nauczycieli, • wspomaganie szkół oraz sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli prowa-dzonych przez placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne i biblioteki pedagogiczne, • koszty konsultacji i innych form doskonalenia zawodowego nauczycieli. Wydane na podstawie art. 70d KN Rozporządzenie MEN z dnia 23 sierpnia 2019 r. w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli, szczegółowych celów szkolenia bran-żowego oraz trybu i warunków kierowania nauczycieli na szkolenia branżowe wskazuje w § 2, że ze środków na doskonalenie zawodowe nauczycieli finansuje się opłaty pobierane za formy doskonalenia zawodowego nauczycieli, więc także opłaty pobierane przez uczelnie wyższe. Art. 70a KN nie stosuje się, jak już wspomniano, do nauczycieli przedszkoli niepublicznych, z czego jednak nie można wnioskować, że nie zostały dla nich przewidziane żadne formy doskonalenia zawodowego. Niestosowanie tej regulacji do jednostek niepublicznych wynika raczej z faktu, że przepis ten wyraźnie narzuca samorządowemu organowi prowadzącemu rozmiar budżetu przeznaczonego corocznie na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli, czego nie można uczynić w stosunku do podmiotów niesamorządowych z uwagi na treść art. 5 Ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych, który mówi, że przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły i placówki, prowa-dzone przez osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fi-zyczne, prowadzą gospodarkę finansową na zasadach określonych przez organ prowadzący, z uwzględnieniem odrębnych przepisów. Wspomniane przepisy odrębne to np. Ustawa o ra-chunkowości, wprowadzająca określone zasady księgowe, niemniej to organ prowadzący nie-publiczne przedszkole samodzielnie decyduje, jakie środki zostaną przeznaczone na doskona-lenie zawodowe nauczycieli. Nie ulega wątpliwości, że doskonalenie takie może zostać sfinansowane z użyciem środków pochodzących z dotacji otrzymywanej przez przedszkole z budżetu gminy. Wynika to z treści art. 35 ust. 1 pkt 1 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, według którego dotacje są przeznaczone na dofinansowanie realizacji zadań placówek wychowania przedszkolnego w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym kształcenia specjalnego i profilaktyki społecznej. Dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na pokrycie wydatków bieżących pla-cówki wychowania przedszkolnego, obejmujących każdy wydatek poniesiony na cele działal-ności placówki wychowania przedszkolnego. Podstawą uznania wydatku za możliwy do pokrycia z dotacji jest jego przeznaczenie na dzia-łalność placówki. Można więc finansować studia z dotacji, ale tylko wtedy, gdy ich kierunek będzie odpowiadał potrzebom danego przedszkola, gdy np. nauczyciel posiadający wykształ-cenie wyższe zawodowe chce ukończyć studia magisterskie z zakresu wychowania przed-szkolnego lub gdy zamierza podjąć studia z zakresu logopedii czy pedagogiki specjalnej, jeżeli istnieje w przedszkolu zapotrzebowanie na nauczycieli tych specjalności. Nauczyciel nie otrzyma dofinansowania w zakresie studiów przedmiotowych, jeśli nie będą one miały zasto-sowania w placówce. Z nauczycielem przedszkola niepublicznego można zawrzeć umowę o podnoszenie kwalifi-kacji zawodowych, przewidzianą w art. 1034 Kodeksu pracy. Zgodnie z tą regulacją praco-dawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Zawiera się ją na piśmie. Szczególną uwagę należy zwró-cić na § 3 tej regulacji, który mówi, że nie ma obowiązku zawarcia takiej umowy, jeżeli pra-codawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończe-niu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Dopuszczalne jest więc zawarcie umowy, zgodnie z którą pracodawca, w tym wypadku niepubliczne przedszkole, zobowiąże się do sfinansowa-nia studiów nauczyciela, a jednocześnie zobowiąże nauczyciela do pracy na rzecz przedszkola przez określony czas, nie dłuższy niż trzy lata.