Praca nauczyciela z dziećmi ukraińskimi Opracowała: Karolina Prudło, pedagożka, germanistka. Prowadzi działalność pod nazwą Matka-Pedagog. Szkoleniowiec, autorka bajek dla dzieci, recenzentka, prelegentka, autorka artykułów o tematyce pedagogicznej i parentingowej. Wykonuje również projekty i kampanie reklamowe, szkolenia dla firm zgodne z myślą pedagogiczną. Przekazuje społecznie wiedzę m.in. na Instagramie: @matka.pedagog 24 lutego 2022 roku Rosja rozpoczęła inwazję na Ukrainę. Od tego czasu wiele się zmieniło, nie tylko w Ukrainie, ale też w krajach sąsiednich, które udzielają pomocy szukającym schro-nienia uchodźcom, zapewniając im nocleg i posiłki, organizując zbiórki niezbędnych produk-tów pozwalających zaspokoić najważniejsze potrzeby, ale też organizując pomoc w zakresie edukacji. Dzieciom ukraińskim prawo do nauki i opieki gwarantuje art. 165 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe. Włączenie ich do polskiego systemu edukacji nie jest jednak proste, a jest to z pewnością nowa i trudna sytuacja zarówno dla nauczycieli, jak i dla samych dzieci. Adaptacja Każdego roku rodzice starają się jak najlepiej przygotować swoje dzieci do pójścia do przed-szkola, w którym przebywać będą z nowymi osobami. Dają im czas na oswojenie się z no-wymi emocjami. Dzięki temu czują się one spokojne i gotowe na zmiany. Dziś mierzymy się z nowym wymiarem adaptacji. Dzieci ukraińskie, przeżywszy niewyobrażalną traumę, znalazły się – nagle – w zupełnie innym miejscu. Otaczają ich polskie dzieci i nauczycielki. Wszystko jest nowe: otoczenie, miejsce zamieszkania, kultura, język. Dzieci straciły swoich najbliższych. Nie mają przy sobie własnych ubrań, misia czy ulubionego kubeczka. To wszystko sprawia, że czują nieustannie lęk związany z tym, że rodzice po nie wrócą, który przybiera na sile zwłaszcza wtedy, gdy pojawia się bariera językowa. Problemy z komunikacją W jaki sposób komunikować się z dziećmi ukraińskimi? Można w tym celu skorzystać z roz-maitych translatorów. Jest to najpopularniejsze rozwiązanie. Większy kłopot sprawić mogą sytuacje, w których płaczące dziecko zamyka się w sobie i nie ma ochoty powiedzieć ani sło-wa. W takim przypadku nauczyciel może posłużyć się np. planszami przedstawiającymi sym-bole emocji, dzięki którym dziecko będzie mogło wskazać, co mu doskwiera, w jakim jest nastroju. W niektórych placówkach przyjmowani są do pracy nauczyciele i wolontariusze, którzy posługują się językiem ukraińskim. Wspomagają oni na bieżąco proces adaptacji, usprawniają komunikację z dziećmi. Niestety wciąż jest ich zbyt mało. Dzieci ukraińskie po-winny mieć także zapewnione zajęcia z logopedą pomagające w nauce i wymowie języka polskiego. Zapewni to sprawniejszą komunikację w przyszłości. Poznanie elementów ukraińskiej kultury Okolicznością sprzyjającą w trudnym procesie adaptacji jest zapoznanie się, choćby w nie-wielkim stopniu, z kulturą ukraińską. Mimo wielu podobieństw, istnieją między naszymi kul-turami znaczące różnice, z których należy zdać sobie sprawę. Ważne jest, aby nauczyciel był zorientowany, z której części Ukrainy pochodzi dziecko. Wychowankowie z zachodniej części kraju prawdopodobnie przyswoją sobie język polski szybciej niż dzieci pochodzące z części wschodniej. Miłym gestem ze strony nauczyciela będzie także uwzględnienie w przed-szkolnym kalendarzu niektórych świąt obchodzonych w Ukrainie. Żeby wspomóc proces in-tegracji i adaptacji, nauczyciel może zadbać o wystrój sali, umieszczając w niej rozmaite ak-centy ukraińskie, np. papierowe serca w barwach flagi ukraińskiej. Współpraca z organizacjami W celu poprawienia funkcjonowania placówki w zmienionych warunkach, warto zorganizo-wać szkolenia rady pedagogicznej, podczas których osoba prowadząca omówi np. psycholo-giczne i prawne aspekty uchodźctwa. Ważne jest też, aby nauczyciel miał możliwość podjęcia bezpośredniej współpracy z organizacjami pozarządowymi, a także wolontariuszami i urzęd-nikami. O pomoc może zwrócić się np. do Centrum Wolontariatu, Polskiej Akcji Humanitarnej czy Fundacji Ocalenie. Instytucje te dysponują odpowiednimi programami wsparcia i rozwiązaniami, z których warto skorzystać, stosując je w pracy z dziećmi. Oferując nauczycielom wsparcie, instytucje pozarządowe organizują dla nich bezpłatne webi-naria. Nauczyciel, zapoznawszy się z systemem edukacji obowiązującym w Ukrainie, jest w stanie zweryfikować ich dotychczasową wiedzę. Jest to też doskonały moment, aby dziecko mogło przedstawić swoje umiejętności, np. plastyczne czy muzyczne, przed grupą. Działanie takie wesprze adaptację, dając dzieciom poczucie pewności w grupie. Współpraca ze specjalistą Jeśli w trakcie adaptacji dziecka ukraińskiego natrafiamy na problemy natury kulturowej lub psychologicznej, powinniśmy zasygnalizować potrzebę nawiązania współpracy np. z psycho-logiem. Zachowania dziecka mogą zostać niewłaściwie zinterpretowane jako nieposłuszeństwo wobec nauczyciela, dlatego pomoc specjalisty w tej dziedzinie jest bardzo istotna. Gdy nauczyciel zauważy, że dziecko jest pobudzone psychoruchowo, a jego rysunki są np. „smut-ne”, może zwrócić się z prośbą o pomoc do psychologa, który ma możliwość przeprowadzenia diagnozy i wdrożenia odpowiedniej terapii. Współpraca taka wyeliminuje ewentualne błędy popełnione przez nauczyciela podczas pracy z dzieckiem. Kontakt z rodzicami Nauczyciel powinien zadbać o nawiązanie kontaktu z rodzicami dzieci ukraińskich uczęsz-czających do placówki. Na spotkanie warto przygotować słowniczek najważniejszych zwro-tów i słów. Rodzice powinni zostać poinformowani o zasadach obowiązujących w przedszko-lu. Należy ustalić drogę kontaktu nauczyciel – rodzic, a także wskazać miejsce i terminy kon-sultacji określających dostępność nauczyciela. Organizacja zajęć – integracja Zanim dzieci ukraińskie pojawią się w grupie przedszkolnej, nauczyciel powinien przeprowa-dzić zajęcia dla dzieci polskich, mające na celu wytłumaczenie im przyszłych zmian, rozwianie wszelkich wątpliwości, ukierunkowanie na przyjazne nastawienie wobec nowych dzieci. Nauczyciel, zderzając się z tematem wojny, powinien zatroszczyć się o emocje dzieci, aby nie wpadły one w panikę. Warto poświęcić trochę czasu rozmowie na temat empatii i solidarności ze społeczeństwem ukraińskim. Gdy nadejdzie dzień, w którym dziecko ukraińskie zagości w grupie przedszkolnej, nauczyciel powinien umiejętnie wprowadzić je w zintegrowaną już grupę dzieci, wykorzystując w swojej pracy gry i zabawy, które pomogą mu np. zapamiętać imiona rówieśników. Istotne jest posadzenie nowego dziecka przy stoliku z otwartym, życzliwym kolegą lub koleżanką. Inte-gracja jest najważniejszą, ale też najtrudniejszą częścią pracy wychowawcy. Dzięki niej przedszkolak z czasem poczuje się bezpiecznie, a to zaowocuje dobrym samopoczuciem, do-brymi wynikami w nauce oraz wsparciem ze strony innych dzieci. Dzieci są często bardzo podekscytowane tym, że w ich grupie pojawiło się nowe dziecko. Z wielkim prawdopodo-bieństwem chętnie się nim zaopiekują. Nauczyciel jest też w stanie dostrzec, że dziecko uchodźcze może być bardziej zmęczone po-bytem w przedszkolu. Jest to normalne zjawisko. Wkłada ono bowiem więcej wysiłku w od-nalezienie się w nowym otoczeniu, w zrozumienie nowych zasad i opanowanie niezrozumia-łego języka. Nauczyciel powinien zapewnić takiemu dziecku miejsce, w którym będzie miało ono możliwość wyciszenia się i odpoczynku. Trzeba pamiętać, aby organizować w przedszkolu jak najwięcej zajęć grupowych, których kluczowym elementem będzie wspólne powtarzanie pewnych sekwencji za nauczycielem. Dziecko ukraińskie nauczy się w ten sposób pierwszych słów i zwrotów, co okaże się pomoc-ne także przy opanowywaniu zwrotów grzecznościowych. Nauczyciele wychowania przedszkolnego wskazują na trudności towarzyszące pracy w gru-pach liczących 28 dzieci. Nie są to komfortowe warunki, zarówno dla nauczycieli, jak i dla dzieci. Zajęciom towarzyszy często chaos, dlatego wychowawcy, aby móc wyciszyć dzieci, organizują zajęcia relaksacyjne, wykorzystując w swoich działaniach bajki terapeutyczne. Wrażliwość i empatia Nauczyciele, którzy mają w swoich grupach przedszkolnych dzieci z Ukrainy, powinni być szczególnie wrażliwi i empatyczni. Każdego dnia bowiem otrzymują mnóstwo informacji na temat różnych dziecięcych przeżyć: są dzieci pełne radości, które wykazują zaciekawienie wszystkim, co je otacza, ale są też dzieci przerażone i pełne lęku. Nauczyciele wychowania przedszkolnego muszą uważnie przyglądać się ich emocjom: z jednej strony dzieci polskich, które zainteresowane są nowymi koleżankami i kolegami, a także tym, co przeżyły, w jaki sposób mówią, skąd pochodzą, z drugiej natomiast dzieciom z Ukrainy, które mogą być we-sołe i otwarte lub silnie zestresowane i zamknięte.