STAN PRAWNY NA 25 KWIETNIA 2022 Kształcenie uczniów z Ukrainy – nowelizacja rozporządzenia Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Rozporządzenie MEiN z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022 r. poz. 645 ze zm.), • Rozporządzenie MEiN z dnia 8 kwietnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022 r. poz. 795), • Rozporządzenie MEN z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1883 ze zm.). 8 kwietnia 2022 r. Minister Edukacji i Nauki wydał Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy. Akt ten wprowadza zmiany dotyczące m.in. liczebności klas oraz prowadzenia oddziałów przygotowawczych, wpływające na sytuację prawną uczniów z Ukrainy. Poniżej omówienie tych zmian. Zmiany w oddziałach przygotowawczych Nowelizacja dodaje § 6a do Rozporządzenia MEiN z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy. Zgodnie z tym przepisem w roku szkolnym 2021/2022 w oddziale przygotowawczym, o którym mowa w art. 165 ust. 11 Prawa oświatowego, zorganizowanym w branżowej szkole I stopnia lub technikum, uczeń będący obywatelem Ukrainy może również uczęszczać na zajęcia przeznaczone na osiągnięcie wybranych efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego, dostosowane pod względem zakresu treści nauczania oraz metod i form ich realizacji do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Jest to istotne rozszerzenie zakresu działania oddziału przygotowawczego, bowiem według art. 165 ust. 11 Prawa oświatowego oddział przygotowawczy służy osobom, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki i które wymagają dostosowania procesu kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych, a także dostosowania formy organizacyjnej wspomagającej efektywność ich kształcenia. Nowa regulacja wskazuje zatem wprost na możliwość kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego w sposób dostosowany do potrzeb ucznia. Nowa regulacja § 6b Rozporządzenia wskazuje natomiast, że w roku szkolnym 2021/2022 uczeń będący obywatelem Ukrainy, uczęszczający do oddziału przygotowawczego, nie podlega klasyfikacji rocznej w przypadku, gdy rada pedagogiczna uzna, że: • uczeń nie zna języka polskiego lub znajomość przez ucznia języka polskiego jest niewystarczająca do korzystania z nauki lub • zakres realizowanych w oddziale przygotowawczym zajęć edukacyjnych uniemożliwia przeprowadzenie klasyfikacji rocznej ucznia. Innymi słowy, regulacja ta odpowiada na zgłaszane problemy z nauczaniem osób pochodzących z Ukrainy. Oddział przygotowawczy ma umożliwić szybką naukę języka polskiego, ale przyjęcie uczniów z Ukrainy do tych oddziałów miało miejsce najwcześniej w marcu, czyli zbyt późno, aby wykorzystać zalety, jakie daje praca z uczniem właśnie w takim oddziale. Trudno oczekiwać, aby wszyscy uczniowie w czasie pozostałym do końca roku nauczyli się języka polskiego i osiągnęli taki poziom, który umożliwi im klasyfikowanie na zadowalającym poziomie. W przypadku gdy nie będzie to możliwe w obecnym roku szkolnym, uczniowie tacy nie będą podlegali klasyfikacji. Ważne! Uczeń, który nie będzie podlegał klasyfikacji, uzyska zaświadczenie o uczęszczaniu do oddziału przygotowawczego. Zaświadczenie o uczęszczaniu do oddziału przygotowawczego zawiera: • nazwę i adres szkoły, • imię (imiona) i nazwisko ucznia, klasę, do której uczeń uczęszczał, rok szkolny oraz okres uczęszczania ucznia do szkoły, • zrealizowaną liczbę godzin nauki języka polskiego, wraz z krótkim opisem osiągniętego poziomu biegłości językowej, • zajęcia edukacyjne, które uczeń zrealizował, wraz ze wskazaniem tygodniowego wymiaru godzin poszczególnych zajęć edukacyjnych, • zwięzłą ocenę opisową dotyczącą zrealizowanych przez ucznia zajęć edukacyjnych, zawierającą opis posiadanych przez ucznia wiadomości i umiejętności, • predyspozycje, uzdolnienia i zainteresowania ucznia, • inne informacje o uczniu, które nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne uzna za istotne dla dalszego procesu kształcenia ucznia, • miejscowość i datę wydania zaświadczenia, • pieczęć i podpis dyrektora szkoły. Zaświadczenie to staje się podstawą dalszej nauki. W arkuszu ocen ucznia, w miejscu przeznaczonym na wpisanie daty uchwały rady pedagogicznej o promowaniu (z wyróżnieniem), niepromowaniu, ukończeniu szkoły (z wyróżnieniem) i nieukończeniu szkoły, umieszcza się adnotację: „Na podstawie uchwały rady pedagogicznej z dnia ...... uczeń nie podlegał klasyfikacji rocznej zgodnie z § 6b ust. 1 Rozporządzenia MEiN z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. poz. 645 ze zm.)”. Zwiększenie liczby uczniów w oddziale Zgodnie z § 8 Rozporządzenia w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy w roku szkolnym 2021/2022 liczba uczniów w oddziale klas I–III szkoły podstawowej może być zwiększona o nie więcej niż czterech uczniów będących obywatelami Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi. Przepis ten pierwotnie odnosił się wyłącznie do obecnego roku szkolnego, zatem zachodziło pytanie, jak będzie wyglądała możliwość funkcjonowania takiego powiększonego oddziału od września. Te wątpliwości ma rozwiązać nowelizacja, która w cytowanym przepisie dodaje ust. 4, stosownie do którego oddział, w którym liczbę uczniów zwiększono, może funkcjonować ze zwiększoną liczbą uczniów będących obywatelami Ukrainy w ciągu całego etapu edukacyjnego. Ważne! Tu jednak pojawia się kolejny problem, bowiem przepis ten odnosi się do etapu edukacyjnego, a nie do całego okresu nauki w danej szkole, zatem uczeń, który przykładowo trafił do klasy I lub II, ma zapewnione miejsce w tej samej grupie od września, ale już uczeń klasy III kończy dany etap edukacyjny i brak jest regulacji, które przyniosłyby możliwość funkcjonowania powiększonej grupy na etap kolejny. Być może zmieni się to wraz z następną nowelizacją. Podobne uwagi można odnieść do zmodyfikowanego § 9 Rozporządzenia. Pierwotnie stanowił on jedynie, że w roku szkolnym 2021/2022 liczba dzieci w oddziale przedszkola integracyjnego i oddziale integracyjnym w przedszkolu ogólnodostępnym oraz liczba uczniów w oddziale szkoły integracyjnej i oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej może być zwiększona o nie więcej niż dwoje dzieci lub uczniów niepełnosprawnych będących obywatelami Ukrainy. Po nowelizacji oddział i klasa, w których liczbę dzieci lub uczniów niepełnosprawnych zwiększono, mogą funkcjonować ze zwiększoną liczbą dzieci lub uczniów niepełnosprawnych będących obywatelami Ukrainy w ciągu całego etapu edukacyjnego. Zwiększenie liczby godzin zajęć języka polskiego Kolejna zmiana dotyczy liczby godzin dodatkowych zajęć języka polskiego. Zgodnie z treścią § 17 Rozporządzenia MEN z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw dla uczniów przybywających z zagranicy, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, organ prowadzący szkołę organizuje w szkole, w której uczeń realizuje naukę zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego, dodatkową, bezpłatną naukę języka polskiego w formie dodatkowych zajęć lekcyjnych z języka polskiego. Dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego są prowadzone indywidualnie lub w grupach w wymiarze pozwalającym na opanowanie języka polskiego w stopniu umożliwiającym udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, nie niższym niż dwie godziny lekcyjne tygodniowo. Nowelizacja nie zmienia wprost tej regulacji, ale wprowadza przepis szczególny w postaci § 11a Rozporządzenia w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, zgodnie z którym w roku szkolnym 2021/2022 dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego, dla uczniów będących obywatelami Ukrainy, są prowadzone indywidualnie lub w grupach liczących nie więcej niż 15 uczniów, w wymiarze pozwalającym na opanowanie języka polskiego w stopniu umożliwiającym udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, nie niższym niż 6 godzin lekcyjnych tygodniowo. Ważne! Oznacza to trzykrotne zwiększenie minimalnej liczby godzin przeznaczonej na naukę języka polskiego. Zgodnie z nowym § 11b Rozporządzenia w roku szkolnym 2021/2022 w klasach IV–VIII szkoły podstawowej, branżowej szkole I stopnia, liceum ogólnokształcącym i technikum, do których uczęszczają uczniowie będący obywatelami Ukrainy, podział na grupy jest obowiązkowy: • na obowiązkowych zajęciach z informatyki w oddziałach liczących więcej niż 30 uczniów; zajęcia mogą być prowadzone w grupie oddziałowej lub międzyoddziałowej liczącej nie więcej niż 30 uczniów, • na obowiązkowych zajęciach z języków obcych nowożytnych w oddziałach liczących więcej niż 30 uczniów; zajęcia mogą być prowadzone w grupie oddziałowej lub międzyoddziałowej liczącej nie więcej niż 30 uczniów; przy podziale na grupy należy uwzględnić stopień zaawansowania znajomości języka obcego nowożytnego, • na nie więcej niż połowie godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, dla których z treści programu nauczania wynika konieczność prowadzenia ćwiczeń, w tym laboratoryjnych – w oddziałach liczących więcej niż 34 uczniów, • na obowiązkowych zajęciach edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego, dla których z treści programu nauczania zawodu wynika konieczność prowadzenia ćwiczeń, w tym laboratoryjnych – w oddziałach liczących więcej niż 34 uczniów, • na obowiązkowych zajęciach wychowania fizycznego; zajęcia mogą być prowadzone w grupie oddziałowej, międzyoddziałowej lub międzyklasowej, a w przypadku zespołu szkół – także w grupie międzyszkolnej, liczącej nie więcej niż 30 uczniów, z tym że jeżeli w skład grupy oddziałowej, międzyoddziałowej, międzyklasowej lub międzyszkolnej wchodzą uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność, uczęszczający do oddziałów integracyjnych, lub uczniowie oddziałów specjalnych, liczba uczniów w grupie nie może być większa niż liczba uczniów odpowiednio w oddziale integracyjnym lub oddziale specjalnym. Inne lokalizacje prowadzenia zajęć Stosownie do nowego § 16a Rozporządzenia w roku szkolnym 2021/2022 oddział przygotowawczy może być także organizowany w szkołach sportowych i szkołach mistrzostwa sportowego. Jest to nowa możliwość, dotychczas nieprzewidziana przepisami prawa oświatowego. Doprecyzowano również, w jakim miejscu może się mieścić dodatkowa lokalizacja zajęć. Do § 16 Rozporządzenia w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy dodano ust. 2a, zgodnie z którym inna lokalizacja prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowana organizacyjnie szkole, może znajdować się także w innym niż szkoła użytkowanym budynku użyteczności publicznej lub jego części, które spełniają wymagania określone w przepisach w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, właściwe dla kategorii zagrożenia ludzi tej strefy pożarowej, w której lokal szkolny się znajduje, a w szczególności nie występują w tym lokalu szkolnym ani na drogach ewakuacyjnych z tego lokalu szkolnego warunki techniczne będące podstawą do uznania budynku za zagrażający życiu ludzi.