STAN PRAWNY NA 31 MARCA 2022 Procedura tworzenia oddziałów przygotowawczych Opracowała: Joanna Swadźba, prawnik, specjalista prawa oświatowego i prawa socjalnego, autorka wielu tematycznych artykułów, pracownik Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1283 ze zm.). W związku z działaniami wojennymi na terytorium Ukrainy wiele rodzin z dziećmi szuka schronienia w Polsce. Dzieci będące obywatelami Ukrainy objęte obowiązkiem szkolnym mają prawo uczęszczać do polskich szkół publicznych i niepublicznych na warunkach takich samych jak obywatele Polski. Przepisy prawa pozwalają na zapisanie tych dzieci do polskich szkół, jednakże istotnym problemem praktycznym jest bariera językowa i fakt, że dzieci te w większości nie posługują się alfabetem łacińskim. Właśnie na takie sytuacje polskie prawo przewiduje możliwość tworzenia oddziałów przygotowawczych. Czym jest oddział przygotowawczy? W art. 4 pkt 13 Ustawy Prawo oświatowe ustawodawca określa oddział przygotowawczy jako: (…) oddział szkolny dla osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, co wymaga dostosowania procesu i organizacji kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych, zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 165 ust. 16 pkt 2. Z tej ustawowej definicji oddziału przygotowawczego można wywieść, że jest on dedykowany uczniom – niezależnie od posiadanego obywatelstwa – którzy nie znają w dostatecznym stopniu języka polskiego, uczęszczali do szkoły za granicą Polski, a obecnie podlegają obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki w Polsce. Oddział przygotowawczy można więc utworzyć w szkole, z tym zastrzeżeniem, że nie organizuje się takiego oddziału w szkole artystycznej, szkole specjalnej, szkole sportowej, szkole mistrzostwa sportowego, szkole dla dorosłych, szkole policealnej i branżowej szkole II stopnia. Jak utworzyć oddział przygotowawczy? Dyrektor szkoły powinien rozpocząć procedurę utworzenia od zawnioskowania do organu prowadzącego o zorganizowanie oddziału przygotowawczego. Organ ten formalnie nie potrzebuje wniosku dyrektora szkoły do utworzenia takiego oddziału, jednak skoro to dyrektor przyjmuje uczniów do szkoły i ma wiedzę na temat tego, że uczniowie nie porozumiewają się w języku polskim, to powinien powiadomić organ prowadzący o konieczności jego zorganizowania. Następnie organ prowadzący powinien wydać zarządzenie o utworzeniu oddziału przygotowawczego we wskazanej szkole oraz zapewnić środki finansowe na jego funkcjonowanie. W tym przypadku kompetencję oddziału prowadzącego wykonywać będzie organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Ważne! Oddział przygotowawczy można utworzyć nie tylko z początkiem roku szkolnego, ale także w trakcie roku szkolnego, w dowolnym jego momencie. Konieczność dostosowania dokumentów szkolnych i finansowych Kolejnym krokiem, jaki powinien wykonać dyrektor szkoły, jest przygotowanie projektu zmiany arkusza organizacji szkoły, a także dostosowanie statutu szkoły poprzez m.in. uregulowanie kwestii organizacji oddziałów przygotowawczych. Ocenianie uczniów oddziału przygotowawczego następuje na zasadach określonych w statucie szkoły. Możliwe jest określenie w statucie szkoły odrębnych zasad oceniania ucznia oddziału przygotowawczego, stąd też dopuszczalne jest dokonanie zmiany statutu poprzez dookreślenie zasad oceniania uczniów zakwalifikowanych do oddziału przygotowawczego (art. 98 ust. 1 pkt 8 Ustawy Prawo oświatowe w związku z art. 44i ust. 3 i 4 Ustawy o systemie oświaty). Zorganizowanie oddziału przygotowawczego wiązać się będzie z pewnością z dodatkowymi kosztami działalności szkoły, a więc będzie wymagało zapewnienia przez organ prowadzący środków finansowych na działalność oddziału przygotowawczego, a co za tym idzie – dokonania także zmiany planu finansowego szkoły. W jaki sposób uczniowie przyjmowani są do oddziału przygotowawczego? Przyjęcie uczniów do oddziału przygotowawczego następuje po jego zakwalifikowaniu przez specjalnie powołany zespół kwalifikujący. Ważne! Powołanie zespołu kwalifikującego uczniów do oddziału przygotowawczego należy do wyłącznej kompetencji dyrektora szkoły. W skład tego zespołu powinno wchodzić dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog. Liczba uczniów w oddziale przygotowawczym nie może przekraczać 25 uczniów, a ich nauczanie powinno być prowadzone według realizowanych w szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. Zajęcia edukacyjne w oddziale przygotowawczym prowadzą nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych, którzy mogą być wspomagani przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia ucznia (tu: językiem ukraińskim). Zatem można dodatkowo zatrudnić na stanowisku pomocy nauczyciela osobę władającą językiem ukraińskim. Organizacja działalności oddziału przygotowawczego Na realizację obowiązkowych zajęć edukacyjnych w oddziale przygotowawczym przeznacza się w tygodniowym rozkładzie zajęć liczbę godzin: • w szkole podstawowej dla klas I–III – nie mniejszą niż 20 godzin tygodniowo, • w szkole podstawowej dla klas IV–VI – nie mniejszą niż 23 godziny tygodniowo, • w szkole podstawowej dla klas VII i VIII – nie mniejszą niż 25 godzin tygodniowo, • w szkole ponadpodstawowej – nie mniejszą niż 26 godzin tygodniowo. W oddziale przygotowawczym dopuszcza się organizację nauczania w klasach łączonych odpowiednio dla klas: • I–III szkoły podstawowej, • IV–VI szkoły podstawowej, • VII i VIII szkoły podstawowej, • I i II liceum ogólnokształcącego, klas I–III technikum i branżowej szkoły I stopnia, • III i IV liceum ogólnokształcącego i klas III–V technikum. Uczniowie uczęszczający do oddziału przygotowawczego są uczniami danej szkoły, w której ten oddział utworzono. Przepisy dopuszczają także utworzenie międzyszkolnego oddziału przygotowawczego. Zgodnie z art. 165 ust. 12 Ustawy Prawo oświatowe na wniosek rodzica, za zgodą organu prowadzącego szkołę, w której utworzono ten oddział, w ramach posiadanych środków, mogą uczęszczać do niego uczniowie innej szkoły. W takim przypadku gmina musi uwzględnić obowiązki związane z dowozem dzieci do szkoły. Tworzenie międzyszkolnych oddziałów przygotowawczych dla obywateli Ukrainy uregulował również ustawodawca w treści art. 55 ust. 1 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Stosownie do przytoczonego przepisu ww. Ustawy organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, będący organem prowadzącym szkołę, w której zorganizowano oddział przygotowawczy, może kierować do tego oddziału uczniów innych szkół tego samego typu, prowadzonych przez tę samą jednostkę samorządu terytorialnego. W przypadku kierowania uczniów będących obywatelami Ukrainy do międzyszkolnych oddziałów przygotowawczych nie jest wymagana zgoda rodziców uczniów. Inna lokalizacja zajęć przeznaczona dla oddziału przygotowawczego Zazwyczaj oddział przygotowawczy tworzony jest w tym samym budynku co szkoła, której ten oddział jest organizacyjnie podporządkowany, jednakże może się zdarzyć, że warunki lokalowe nie pozwolą na utworzenie w budynku szkoły dodatkowego oddziału. W takim przypadku możliwe jest utworzenie innej lokalizacji zajęć przeznaczonej dla oddziału przygotowawczego dla obywateli Ukrainy. Utworzenie takiego oddziału dla dzieci będących obywatelami Ukrainy nie wymaga przekształcenia szkoły ani dokonywania zmian uchwały w sprawie sieci i obwodu szkół. Na podstawie przepisów Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego kraju możliwe jest utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć (oddziału przygotowawczego w innej lokalizacji) podporządkowanej szkole prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Utworzenie innej lokalizacji zajęć następuje w drodze uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Opinia wydawana jest w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie. Uchwała ta nie jest aktem prawa miejscowego i nie podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Dla utworzenia oddziału przygotowawczego w innej lokalizacji konieczne jest więc wystąpienie do kuratora oświaty o wydanie opinii, a po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty rada gminy (miasta, powiatu) powinna podjąć uchwałę. Uchwała ta obowiązkowo musi zawierać następujące dane: • okres funkcjonowania innej lokalizacji prowadzenia zajęć, • nazwę i adres siedziby odpowiednio przedszkola lub szkoły, której będzie podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć, • adres innej lokalizacji prowadzenia zajęć, • w przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej – informację o funkcjonowaniu oddziałów przedszkolnych. Ważne! Szkoły niesamorządowe – zarówno publiczne, jak i niepubliczne – mogą tworzyć inne lokalizacje prowadzenia zajęć dla obywateli Ukrainy, w tym inne lokalizacje oddziałów przygotowawczych podporządkowanych organizacyjnie tej szkole, wyłącznie po zawarciu porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego będącą odpowiednio dla tej szkoły organem rejestrującym (wydającym zezwolenie lub dokonującym wpisu do ewidencji).