TRUDNY TEMAT – WOJNA Jak rozmawiać o niej z dziećmi? ZATRUDNIANIE CUDZOZIEMCÓW PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY n a s t a n o w i s k a c h p e d a g o g i c z n y c h d o p r z e d s z k o l i w P o l s c e magazyn dla placówek publicznych i niepublicznych Pismo poleca: Nr 4 (150) kwiecień 2022 / 29,00 zł (w tym 8% VAT) I ISSN 2719-2660 lat razem! PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 3 OD REDAKCJI OD REDAKCJI kwietniowy numer „Przedszkola” zdo- minował temat wojny. O tym, jak rozma- wiać o niej z dziećmi, dostosować przekaz do małych odbiorców, zapewnić im po- czucie bezpieczeństwa oraz na co szcze- gólnie zwrócić uwagę w tym niełatwym okresie, przeczytają Państwo w Temacie na topie. Polecam również artykuł Radzenie sobie z kryzysem i stre- sem w obliczu wojny, w którym znajdą Państwo cenne wskazówki, jak zadbać o swój dobrostan, aby móc skutecznie pomagać innym, oraz tekst Katarzyny Dworaczyk z bajką terapeutyczną o wymow- nym tytule „A co to właściwie jest wojna?”. Zapewnienie opieki przedszkolnej małym uchodźcom to także dodatkowe obowiązki dla dyrektorów. Mam nadzieję, że obszer- ny artykuł Przyjmowanie dzieci z Ukrainy do przedszkoli w Polsce ułatwi zorganizowanie zajęć i pomoże w usprawnieniu pracy pla- cówki. Z kolei z tekstu Zatrudnianie cudzoziemców na stanowiskach pedagogicznych dowiedzą się Państwo, na jakich zasadach możli- we jest obecnie przyjmowanie obywateli Ukrainy na stanowiska pedagogiczne. Zachęcam też do regularnego zaglądania na Platformę MM. We wszystkich naszych serwisach dostępna jest specjalna kategoria poświęcona zagadnieniom związanym z przyjmowaniem dzieci z Ukrainy do polskich placówek, w której znajdują się darmowe materiały edukacyjne, scenariusze zajęć, bajki terapeutyczne, wy- tyczne, akty prawne oraz artykuły. Szanowni Państwo, Serdecznie pozdrawiam Małgorzata Kowalska redaktorka prowadząca WYDAWCA Oficyna MM Wydawnictwo Prawnicze Mizera Sp. k. ul. Bałtycka 33A, 61-017 Poznań tel. 61 653 64 30 biuro@oficynamm.pl www.oficynamm.pl REDAKTOR NACZELNA Aneta Mizera REDAKCJA Agnieszka Domagała-Niemir adomagala@oficynamm.pl Małgorzata Kowalska mkowalska@oficynamm.pl KOREKTA Martyna Mikołajczyk STALI WSPÓŁPRACOWNICY Kinga Bartkowiak, Elżbieta Bukowiecka-Górny, Izabela Czaja-Antoszek, Barbara Dudziak- -Czajkowska, Zofia Grudzińska, Paweł Kuczma, Patryk Kuzior, Michał Łyszczarz, Marcin Majchrzak, Aleksandra Marchwian, Alicja Mironiuk, Joanna Rymarowicz, Honorata Sklepik, Monika Sobkowiak, Małgorzata Swędrowska, Ewelina Śliwa, Magdalena Tomczyk, Magdalena Widłak-Langer REKLAMA Magdalena Michalska mmichalska@oficynamm.pl tel. 61 653 64 30, wew. 59 DZIAŁ OBSŁUGI KLIENTA bok@oficynamm.pl tel. 61 828 49 27 tel. 61 828 49 72 NAKŁAD 7450 prenumerat elektronicznych ZDJĘCIA Zbiory własne Oficyny MM, Adobe Stock PROJEKT OKŁADKI I SKŁAD Studio 365 Bettina Plenzler DRUK I OPRAWA Perfekt-Gaul i Wspólnicy sp.j. www.perfektdruk.pl 4 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 SPIS TREŚCI / KWIECIEŃ 2022 s. 10 s. 14 s. 23 TRUDNY TEMAT – WOJNA ZATRUDNIANIE CUDZOZIEMCÓW Wojna w Ukrainie spowodowała napływ do naszego kraju wielu uchodźców. Oznacza to zwiększone zapotrzebowanie na obsadę kadrową w jednostkach oświaty. Na jakich zasadach możliwe jest obecnie przyjmowanie obywateli Ukrainy na stanowiska pedagogiczne? PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY W związku z wojną w Ukrainie pojawiła się konieczność objęcia opieką wielu dzieci, które schroniły się wraz z rodzicami w naszym kraju. Jakie są zasady przyjmowania dzieci z Ukrainy do polskich przedszkoli oraz regulacje szczególne mające w założeniu usprawnić pracę placówek? Aktualności 5 Kalendarium zadań dyrektora 7 Zmiany w prawie 8 Planowane podwyżki dla nauczycieli 8 Konkurs przyrodniczy dla przedszkolaków 8 Konferencja „Nauczyciele Przyszłości – Razem dla Środowiska” Temat na topie 10 Trudny temat – wojna. Jak rozmawiać o niej z dziećmi i jak zapewnić im poczucie bezpieczeństwa? Prawo 14 Przyjmowanie dzieci z Ukrainy do przedszkoli w Polsce 23 Zatrudnianie cudzoziemców na stanowiskach pedagogicznych 41 Pytania do prawnika Zarządzanie 28 Długotrwałe zwolnienia lekarskie pracowników Z sali sądowej 32 Rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia Dokumenty dyrektora 36 Arkusz organizacji pracy przedszkola (wzór) 40 Przydzielenie godzin ponadwymiarowych nauczycielowi przedszkola Fabryka wiedzy 44 Radzenie sobie z kryzysem i stresem w obliczu wojny Porady specjalisty 48 „A co to właściwie jest wojna?”. Jak radzić sobie z trudnymi emocjami? Edukacyjne inspiracje 52 TinyTap, czyli sposób na materiały edukacyjne dla przedszkolaków Logopedia praktyczna 56 Kiedy przedszkolaki nie szumią. Część II. Głoska „cz” Everyday English 58 Angielski w ruchu Przedszkolne opowieści 62 Podwodny świat Felieton 65 Pokój i wojna. Troska o dzieci Czytelnia 66 Recenzje książek W jaki sposób rozmawiać z dziećmi na tak trudny temat, jakim jest wojna? Jak dostosować przekaz do małych odbiorców, uniknąć zbędnego ładunku emocjonalnego i zapewnić przedszkolakom poczucie bezpieczeństwa? Na co szczególnie zwrócić uwagę i jak odnaleźć spokój w tym niełatwym okresie? PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 5 AKTUALNOŚCI KALENDARIUM – KWIECIEŃ 2022 DATA ZADANIA DYREKTORA PRZEDSZKOLA PODSTAWA PRAWNA 5 Złożenie deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA (dotyczy przedszkoli publicznych) t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm. Do 8 Złożenie do GUS-u kwartalnego sprawozdania Z-05 (dotyczy przedszkoli publicznych i niepublicznych) Dz.U. z 2021 r. poz. 2303 8 Złożenie kwartalnego sprawozdania Rb-27ZZ (dotyczy przedszkoli publicznych) Dz.U. z 2022 r. poz. 144 Do 11 Przekazanie do SIO danych według stanu na koniec poprzedniego kwartału (31 marca) dotyczących: X wydatków na prowadzenie szkół i placówek (tylko szkoły i placówki prowadzone przez JST i ministrów), X pracowników niebędących nauczycielami (liczba i wymiar zatrudnienia), X pracowników odpowiedzialnych za zarządzanie i administrowanie oświatą – liczba, wymiar, łączna wysokość wynagrodzeń (tylko inne jednostki wykonujące zadania z zakresu oświaty) Dz.U. z 2019 r. poz. 1663 t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 584 ze zm. Do 11 Złożenie wniosków o nagrody MEN-u (dotyczy przedszkoli publicznych) t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 Do 11 Złożenie do GUS-u kwartalnego sprawozdania o zatrudnieniu i wynagrodzeniu Z-03 (dotyczy przedszkoli publicznych i niepublicznych) Dz.U. z 2021 r. poz. 2303 11 Złożenie miesięcznych sprawozdań budżetowych: Rb-27S, Rb-28S, Rb-23, Rb-27, Rb-28 oraz kwartalnych sprawozdań: Rb-34S, Rb-50, Rb-Z, Rb-N (dotyczy przedszkoli publicznych) Dz.U. z 2022 r. poz. 144 Dz.U. z 2020 r. poz. 2396 ze zm. 14 Początek wiosennej przerwy świątecznej Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm. Do 15 Złożenie deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA (dotyczy przedszkoli niepublicznych) t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm. 19 Koniec wiosennej przerwy świątecznej Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm. 20 Złożenie do Zarządu PFRON-u informacji INF-1 o zatrudnieniu, kształceniu lub działalności na rzecz osób niepełnosprawnych (dotyczy przedszkoli publicznych i niepublicznych) t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573 ze zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1857 20 Wpłata pobranych zaliczek na podatek dochodowy od łącznej kwoty wypłat wynagrodzeń z tytułu umów o pracę (dotyczy przedszkoli publicznych i niepublicznych) t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm. 20 Złożenie do właściwego kuratora oświaty wniosków o przyznanie nauczycielom nagród kuratora oświaty (dotyczy przedszkoli publicznych i niepublicznych) t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 6 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 AKTUALNOŚCI Do 21 Przekazanie przez dyrektora do organu prowadzącego arkusza organizacji opracowanego przez dyrektora oraz zaopiniowanego przez radę pedagogiczną i zakładowe organizacje związkowe (dotyczy przedszkoli publicznych) Dz.U. z 2019 r. poz. 502 ze zm. 20 Zakończenie zajęć w klasach programowo najwyższych w szkołach ponadpodstawowych, w których zajęcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm. Do 30 Złożenie oświadczenia majątkowego wraz z kopią zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni i jego korektą (dotyczy przedszkoli publicznych) t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559 t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2020 Do 30 Weryfikacja danych przekazanych do ZUS-u w imiennych raportach miesięcznych za 2021 r. (dotyczy przedszkoli publicznych i niepublicznych) t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423 ze zm. MAJ 2022 – ZAPOWIEDŹ DATA ZADANIA DYREKTORA PRZEDSZKOLA do 6 Poinformowanie nauczycieli przewidzianych do zwolnienia w trybie art. 20 ust. 1 pkt 2 KN o możliwości złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny lub ograniczenie zatrudnienia. Ruch służbowy nauczycieli: ustalenie wakatów, zmiana stosunków pracy, dopełnienie formalności związanych z decyzjami emerytalnymi pracowników, zatrudnianie nowych nauczycieli (dotyczy przedszkoli publicznych) 10 Złożenie miesięcznych sprawozdań budżetowych: Rb-23, Rb-27, Rb-28, Rb-27S, Rb-28S (dotyczy przedszkoli publicznych) Do 16 Dyrektor publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, w której zorganizowano oddział przedszkolny, niepublicznego przedszkola lub niepublicznej szkoły podstawowej, w której zorganizowano oddział przedszkolny, a także osoba kierująca publiczną inną formą wychowania przedszkolnego lub niepubliczną inną formą wychowania przedszkolnego, przekazuje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) do 15 maja roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, na który zostało przeprowadzone postępowanie rekrutacyjne, informację zawierającą listę dzieci, które w roku bazowym kończą pięć lat lub mniej, którym gmina ma obowiązek zapewnić możliwość korzystania z wychowania przedszkolnego, nieprzyjętych do placówek wychowania przedszkolnego, którym wójt (burmistrz, prezydent miasta) wbrew obowiązkowi nie wskazał miejsca korzystania z wychowania przedszkolnego 20 Złożenie do Zarządu PFRON-u informacji INF-1 o zatrudnieniu, kształceniu lub działalności na rzecz osób niepełnosprawnych Do 29 Zatwierdzenie przez organ prowadzący arkusza organizacji przedszkola na kolejny rok (dotyczy przedszkoli publicznych) 31 Czynności związane z zakończeniem staży na kolejne stopnie awansu zawodowego nauczycieli PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 7 AKTUALNOŚCI ZMIANY W PRAWIE: 10.02–10.03.2022 R. WESZŁY W ŻYCIE / ZOSTAŁY ZMIENIONE / ZOSTAŁY OPUBLIKOWANE: Akt prawny Opis zmian Rozporządzenie MEiN z dnia 10 lutego 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 352) Dotyczy placówek publicznych i niepublicznych. Rozporzą- dzenie określa sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2022. Przewiduje ono wzrost tzw. finansowego standar- du A o ok. 0,8 proc. w stosunku do poprzedniego roku Rozporządzenie MEiN z dnia 25 lutego 2022 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjono- wania jednostek systemu oświaty w związku z sytuacją na granicy państwowej Rzeczypospo- litej Polskiej z Ukrainą (Dz.U. z 2022 r. poz. 477) Dotyczy placówek publicznych i niepublicznych. Rozpo- rządzenie wprowadza możliwość zawieszenia zajęć stacjo- narnych w powiatach graniczących z Ukrainą ze względu na ewentualne zagrożenie bezpieczeństwa Rozporządzenie MEiN z dnia 9 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegó- łowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2022 r. poz. 566) Dotyczy szkół i przedszkoli publicznych. Rozporządzenie umożliwia do końca roku szkolnego 2021/2022: 1) przyjęcie dodatkowo do 3 dzieci będących obywatela- mi Ukrainy do oddziału przedszkolnego (ponad limit 25 dzieci), 2) zwiększenie liczby uczniów w oddziałach klas I–III szkoły podstawowej powyżej 25 uczniów o nie więcej niż 4 ucz- niów będących obywatelami Ukrainy (jeżeli oddział uległ wcześniejszemu zwiększeniu odpowiednio o 1 lub 2 ucz- niów, wówczas możliwe jest przyjęcie dodatkowo odpo- wiednio 1 lub 2 dzieci będących obywatelami Ukrainy) PROJEKTY: Akt prawny Opis zmian Projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa Dotyczy szkół i przedszkoli publicznych i niepublicz- nych. Projekt zakłada wprowadzenie rozwiązań doty- czących m.in. organizowania kształcenia i opieki dla dzieci przybywających z Ukrainy. Rozwiązania te dotyczą w szczególności: 1) tworzenia dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć, 2) dowozu uczniów i dzieci na zajęcia, 3) udzielania uczniom pomocy materialnej, 4) zwiększenia limitu godzin ponadwymiarowych, 5) kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska pomocy nauczyciela, 6) możliwości zwiększenia środków finansowych z przeznaczeniem na organizowanie nauki dla dzieci uchodźców 8 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 AKTUALNOŚCI POLECAMY PLANOWANE PODWYŻKI DLA NAUCZYCIELI Zgodnie z projektem nowelizacji Karty nauczyciela przygotowanym przez grupę posłów PIS w okresie od 1 maja 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. średnie wynagrodzenie nauczycieli ustalone w sposób określony w art. 30 ust. 3 KN zostanie zwiększone o 4,4 proc. Oznacza to, że stawka średniego wynagrodzenia nauczyciela sta- żysty wyniesie 3693,46 zł, nauczyciela kontraktowego – 4099,74 zł, nauczyciela mianowanego – 5318,58 zł, a nauczyciela dyplomowanego – 6795,97 zł. Proponowana zmiana umożliwi jednocześnie podwyższenie od 1 maja 2022 r. wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli oraz dodatków do wynagrodzenia. Związek Powiatów Polskich skrytykował tryb procedowania projektu, a także zwrócił uwagę, że w pro- jekcie nie wyliczono ani nie podano źródła finansowania wzrostu średnich wynagrodzeń nauczycieli wy- chowania przedszkolnego zatrudnionych przez JST a nieobjętych subwencją oświatową (nauczycieli dzieci pięcioletnich i młodszych objętych wychowaniem przedszkolnym). ZPP ocenił, że aktualna konstrukcja pro- jektu i jego uzasadnienia rodzi obawy środowiska samorządowego, że znaczącą część skutków finansowych proponowanych w przedmiotowym projekcie zmian poniosą jednostki samorządu terytorialnego prowadzą- ce przedszkola/szkoły/placówki. Zdaniem Związku Nauczycielstwa Polskiego zawarta w projekcie ustawy podwyżka nie jest satysfakcjonująca dla środowiska. – To projekt poselski i to jest ważne, bo oznacza pominięcie konsultacji i opiniowania projektu przez związki zawodowe – mówi tvn24.pl prezes ZNP Sławomir Broniarz. Źródło: samorzad.pap.pl, znp.edu.pl KONFERENCJA „NAUCZYCIELE PRZY- SZŁOŚCI – RAZEM DLA ŚRODOWISKA” „Nauczyciele Przyszłości – Razem dla Środowiska” to pierwsza w Polsce międzynarodowa konferencja dla nauczycieli dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Podczas dwóch dni uczestnicy pogłębią swoją wiedzę na temat zrównoważonego rozwoju, ekologii i ochrony środowiska w procesie edukacji dzieci. Całe wydarzenie skupi się wokół sześciu zagadnień: mała retencja wody, segregacja śmieci, bioróżnorodność, ochrona pszczół, zagrożone gatunki zwierząt oraz zmiana klimatu. Konferencja odbędzie się 12–13 maja 2022 r. w Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń (WCIES). Organizatorem wydarzenia jest Fundacja CultureLab razem z partnerami, a Prezydent Mia- sta Stołecznego Warszawy objął nad nią honorowy patronat. Udział w konferencji jest bezpłatny. Formularz rejestracyjny oraz szczegóły wydarzenia znajdują się na stronie Fundacji CultureLab: https://www.culturelab. pl/miedzynarodowa-konferencja/ KONKURS PRZYRODNICZY DLA PRZEDSZKOLAKÓW Zapraszamy do udziału w Ogólnopolskim Konkursie Przyrodniczym „Niezłe ziółko” – najciekawszy ogródek przedszkolny na parapecie. Organizatorzy konkursu zachęcają do samodzielnego założenia i zaprezentowa- nia miniogródków ziołowo-warzywnych w swoich salach. Prace przy tworzeniu miniogródka powinny zostać uwiecznione na maksymalnie 10 zdjęciach oraz krótko opisane i przesłane na adres: przedszkolebimbambom- lodz@gmail.com do 6 maja 2022 r. Szczegóły i regulamin konkursu dostępne na stronie: https://konkursyd- ladzieci.eu/zobacz/ogolnopolski-konkurs-przyrodniczy-dla-przedszkolakow-niezle-ziolko-najciekawszy- -ogrodek-przedszkolny-na-parapecie/ FUNDACJA CULTURELAB PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 9 10 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 DLA PRZEDSZKOLI PUBLICZNYCH I NIEPUBLICZNYCH TEMAT NA TOPIE TRUDNY TEMAT – WOJNA Jak rozmawiać o niej z dziećmi i jak zapewnić im poczucie bezpieczeństwa? W związku z atakiem wojsk rosyjskich na Ukrainę placówki oświatowe stoją (lub wkrótce staną) przed koniecznością objęcia opieką maluchów przybywających z terenów, na których obecnie toczy się wojna. Jednocześnie zadaniem nauczycieli jest zapewnienie poczucia bez- pieczeństwa pozostałym przedszkolakom. W jaki sposób rozmawiać z dziećmi o wojnie? Jak dostosować przekaz do małych odbiorców? Na co szczególnie powinniśmy zwrócić uwagę w tym trudnym okresie? JOLANTA MOLENDA N ie sposób wymienić wszystkich konsekwencji inwazji rosyjskich wojsk na Ukrainę, do której doszło w lutym br. Z pewnością jedną z naji- stotniejszych jest kryzys migracyjny, z którym obecnie mamy do czynienia, i związany z nim masowy napływ ukraińskich obywateli do krajów europejskich, w tym Polski. W czasie, kiedy powstawał ten artykuł, Minister- stwo Edukacji i Nauki opublikowało na swojej stronie internetowej rekomendacje przeznaczone dla nauczy- cieli i pedagogów szkolnych, w których znalazły się m.in. wskazówki dotyczące tego, jak rozmawiać z dzieć- mi i uczniami na temat sytuacji w Ukrainie (https:// www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/jak-rozmawiac-z- -dziecmi-i-uczniami-na-temat-sytuacji-w-ukrainie-- -rekomendacje-dla-nauczycieli-i-pedagogow-szkol- nych). Czytelników zainteresowanych zgłębieniem tematu odsyłamy do wymienionego dokumentu. Trudny temat W dzisiejszym świecie dzieci mają styczność z licz- nymi treściami, które niekoniecznie są dostosowane do ich wieku. Nie chodzi tutaj jedynie o przekaz me- dialny, choć nie ulega wątpliwości, że małe dzieci są szczególnie wrażliwe na obrazy. Ostatnimi czasy wia- domości wypełnione są informacjami, zdjęciami i re- lacjami opisującymi przebieg działań wojennych. Nie- zwykle trudno jest całkowicie odciąć najmłodszych od tych treści, tym bardziej że maluchy często mimowol- nie przysłuchują się rozmowom prowadzonym przez osoby dorosłe znajdujące się w ich najbliższym otocze- niu. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, ile informa- cji dociera do małych, dziecięcych uszu. Im młodsze dzieci, tym bardziej powinniśmy ogra- niczać im dostęp do wiadomości i serwisów infor- macyjnych. Jeżeli jednak maluch usłyszy lub zobaczy przekaz związany z toczącą się wojną, powinniśmy – podobnie jak w przypadku oglądania bajek i filmów czy grania w gry komputerowe – starać się być blisko, aby jak najszybciej porozmawiać z dzieckiem na ten temat, udzielić mu stosownych wyjaśnień i zapewnić poczucie bezpieczeństwa. Wyobraźnia – przyjaciel czy wróg? Docierające do dzieci informacje, których maluchy do końca nie rozumieją – zwłaszcza jeśli dotyczą one sy- tuacji powodujących widoczny niepokój u dorosłych znajdujących się w pobliżu – mogą wywoływać reakcje PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 11 TEMAT NA TOPIE / TRUDNY TEMAT – WOJNA lękowe. Nikogo nie trzeba przekonywać o sile dziecię- cej wyobraźni. Jeśli nie będziemy rozmawiać z przed- szkolakami i tłumaczyć im (na miarę ich możliwości) wiadomości o działaniach wojennych, o których sły- szą, ich fantazja przejmie kontrolę nad dziecięcym po- strzeganiem rzeczywistości, co może wywołać strach, wycofanie, lęk, złość, zakłócenia w funkcjonowaniu poznawczym i utratę poczucia bezpieczeństwa. Przed- szkolaki mogą również zbudować rozmaite mylne wy- obrażenia i przekonania w związku z obecną sytuacją. Dlatego tak ważne jest rozmawianie z dziećmi na tak trudne tematy. Co i w jaki sposób przekazywać dzieciom? Psycholodzy są zgodni, że rozmowy na trudne tema- ty należy dostosowywać do wieku, poziomu rozwoju i wrażliwości rozmówców. W przypadku małych dzie- ci powinniśmy dozować i filtrować informacje i ogra- niczać się jedynie do interesujących przedszkolaki treści. Nie powinniśmy zbywać pytań najmłodszych, lecz spokojnie udzielać odpowiedzi, które zaspokoją ich ciekawość. Mówmy w sposób otwarty, rzeczowy i szczery. Pamiętajmy, że obowiązkiem nie tylko rodzi- ców, lecz także placówek oświatowych jest dostarcza- nie dzieciom rzetelnej wiedzy na temat otaczającej je rzeczywistości. Nie należy obawiać się zwiększonego zainteresowania omawianą kwe- stią, nawet jeśli dotyczy ona spraw trudnych. Najpewniej po uzyska- niu prostej odpowiedzi kilkulatek przestanie drążyć temat. Jeżeli widzimy, że dziecko z ja- kiegoś powodu boi się rozpocząć rozmowę, a odczuwane przez nie zatroskanie czy lęk są wyraźnie dostrzegalne, powinniśmy zaini- cjować dyskusję i zachęcić malu- cha do zadawania pytań na temat tego, co go niepokoi. Warto pa- miętać o unikaniu przekazywania nadmiernej ilości treści nasyco- nych negatywnymi informacjami, a w rozmowie kierować się zasa- dą, aby przekaz zakończony był optymistyczną pointą. Niepokojące objawy – na co zwrócić uwagę? Jeśli zauważyliśmy, że w ostatnim czasie u któregoś z naszych podopiecznych pojawiło się kilka z wymie- nionych niżej zachowań, warto objąć takie dziecko dodatkową opieką, poświęcić mu więcej uwagi. Taka reakcja może bowiem świadczyć o tym, że maluch przeżywa wyjątkowo stresującą sytuację, z którą być może nie potrafi sobie sam poradzić. Nie można wyklu- czyć, że jest ona spowodowana docierającymi do niego wiadomościami na temat wojny. Niezbędna może oka- zać się rozmowa z rodzicami lub psychologiem. Objawy, które powinny wzbudzić naszą czujność: X wybuchy agresji u dziecka, które dotąd nie przeja- wiało tego typu zachowań, X reakcje lękowe, X strach, X w przypadku dzieci leżakujących w przedszkolu – zaburzenia snu, takie jak wybudzanie się, koszmary, trudności w zasypianiu; warto uwrażliwić rodziców dzieci w każdym wieku, że niespodziewane pojawie- nie się zaburzeń snu zawsze stanowi niepokojący objaw, który może wynikać z traumatycznych prze- żyć, lęków, zaburzeń rytmu dobowego, przewlekłe- go stresu, dolegliwości bólowych lub być konse- kwencją przyjmowania niektórych farmaceutyków, X wycofanie, bierność u dzieci na co dzień aktywnych, X rozdrażnienie, podenerwowanie. 12 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 TEMAT NA TOPIE / TRUDNY TEMAT – WOJNA Wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa W tych trudnych i niepewnych czasach niezwykle istotne są zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeń- stwa i zmniejszenie poziomu lęku wywołanego napły- wającymi zewsząd informacjami. Te podstawowe po- trzeby odgrywają fundamentalną rolę w życiu każdego z nas. Niezaspokojenie ich we wczesnym dzieciństwie może prowadzić do licznych zaburzeń, nieprawidło- wości i dysfunkcji. Personel placówek przedszkolnych powinien zatem zrobić wszystko, co w jego mocy, aby wzmacniać poczucie bezpieczeństwa u dzieci i budować ich poczucie sprawstwa, pewność siebie i pozytywną samoocenę. Bez tych elementów trudno mówić o zdro- wiu psychicznym i spokoju ducha. Oczywiście największe poczucie bezpieczeństwa zapewniają dziecku rodzice. To jednak w przedszkolu maluchy spędzają większość czasu i stanowi ono drugie po domu rodzinnym podstawowe środowisko jego roz- woju. Placówki oświatowe mogą zaspokajać poczucie bezpieczeństwa podopiecznych na wiele różnych spo- sobów. Szczególne są pod tym względem: X serdeczne relacje z wychowawcą i personelem przedszkola, X czuły dotyk: przytulanie, masażyki, zabawy z ele- mentami Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, X zadbanie o integrację grupy, X okazywanie dzieciom zainteresowa- nia przez osoby dorosłe znajdujące się w najbliższym otoczeniu, X okazywanie zrozumienia, wrażliwość na dziecięce potrzeby, X współprzeżywanie otaczającej rzeczywi- stości, X uważne słuchanie i udzielanie odpowiedzi na nurtujące dzieci pytania, X wspólne rozmowy, X niebagatelizowanie uczuć przedszkola- ków i pozwalanie im na przeżywanie za- równo tych pozytywnych, jak i negatyw- nych emocji, X przewidywalność, trzymanie się ustalone- go rytmu dnia, X włączanie się przez osoby dorosłe w swo- bodne aktywności inicjowane przez dzieci, X wyposażenie dzieci w odpowiednie umie- jętności umożliwiające im radzenie sobie z własnymi emocjami, X wplecenie w codzienną rutynę technik relaksacyj- nych, które nauczą dzieci, jak w łatwy sposób się od- prężyć (przykładami mogą być trening autogenny Schulza wg Anny Polender, trening Jacobsona, relak- sacja według Wintreberta, elementy jogi, ćwiczenia oddechowe, słuchanie muzyki klasycznej, ćwiczenia rozluźniające, słuchanie bajek relaksacyjnych). Idealnym rozwiązaniem może okazać się stworze- nie w przedszkolnej sali (lub dziecięcym pokoju) kącika relaksacyjnego, w którym dziecko będzie mogło zaspo- koić potrzebę odprężenia i wyciszenia, a co za tym idzie – poczucia bezpieczeństwa. Moc sprawcza – supermoc Oprócz zapewniania dzieciom poczucia bezpieczeństwa powinniśmy kształtować u nich umiejętności, które umożliwią im przejmowanie (choćby w niewielkim stopniu) kontroli nad otaczającą rzeczywistością. Jed- ną z takich sprawności jest tzw. moc sprawcza, która polega na przekonaniu, że działanie i aktywna postawa umożliwiają osiągnięcie zamierzonych celów. Wzmac- nia ona ponadto dziecięce poczucie bezpieczeństwa, co ma ogromne znaczenie zwłaszcza teraz. W jaki sposób pokazać i nauczyć dzieci, że po- siadają moc sprawczą? Można to osiągnąć m.in. po- przez włączanie przedszkolaków w różne działania, akceptowanie dziecięcych pomysłów, zachęcanie do PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 13 TEMAT NA TOPIE / TRUDNY TEMAT – WOJNA podejmowania rozmaitych inicjatyw oraz rozwijanie kreatywności. Jak to przełożyć na obecną rzeczywi- stość? Możemy np. angażować najmłodszych w rozma- ite akcje charytatywne, zbiórki darów, ubrań, plusza- ków, żywności czy artykułów pierwszej pomocy. Dzięki temu nauczymy ich, że aktywna postawa i każde, nawet najmniejsze działanie mają znaczenie i każdy może zna- leźć swój własny sposób na pomaganie innym. Mimo że nie mamy bezpośredniego wpływu na wojnę pro- wadzoną za naszą wschodnią granicą, mamy wpływ na własne działanie i postawę. Techniki oddechowe Nie od dziś wiadomo, że techniki oddechowe mają po- zytywny wpływ na zdrowie człowieka. Wzmacniają one układ odpornościowy, poprawiają krążenie krwi, regulują emocje, dodają energii, poprawiają koncen- trację i wspomagają pracę układu trawiennego. Do- datkowo uspokajają i pozwalają uzyskać stan odpręże- nia. W tak trudnych czasach warto wyposażyć dzieci w umiejętności ułatwiające odprężenie, zmniejszające niepokój, pozwalające na kontrolę nad emocjami. Czy istnieje łatwiejszy sposób niż wykonywanie prawid- łowych, przeponowych oddechów? U dzieci w wieku przedszkolnym najlepiej sprawdzą się ćwiczenia odde- chowe przeprowadzone w formie zabaw i na wesoło. W internecie znaleźć można nawet interaktywne grafiki, które ułatwiają przedszkolakom naukę pra- widłowego sposobu oddychania. U starszych dzieci wypróbować można bardziej zaawansowane techniki. Książką, która świetnie sprawdzi się przy wprowadze- niu technik oddechowych u najmłodszych, jest pozy- cja Aurelie Chien Chow Chine pt. Gucio się boi. W tym światowym bestsellerze mały jednorożec Gucio uczy dzieci radzić sobie z nagromadzonymi emocjami (szcze- gólnie strachem) poprzez specjalną zbroję odwagi, któ- rą stworzyć można za pomocą odpowiednich ćwiczeń oddechowych. To ważne, aby zapewnić dzieci o ich pra- wie do odczuwania rozmaitych emocji, w tym strachu, lęku, niepokoju czy złości, jednocześnie ucząc ich spo- sobów radzenia sobie z nimi. Bajki terapeutyczne W zrozumieniu obecnej sytuacji mogą pomóc dzieciom bajki terapeutyczne opowiadające o trudach wojennych czasów. Świetnie sprawdzą się ponadto pozycje książ- kowe wprowadzające najmłodszych w fascynujący świat uczuć, dzięki którym nauczą się rozpoznawać, nazywać i rozumieć emocje. Większość tego typu lek- tur jest przeznaczona dla starszych dzieci (w wieku przynajmniej wczesnoszkolnym), ale po odpowiednim sparafrazowaniu i wybraniu jedynie niektórych frag- mentów, z powodzeniem można je również wykorzy- stać w pracy z dziećmi przedszkolnymi. Polecane książki: X Zaklęcie na „w”, Michał Rusinek (Literatura), X Bajka o Wojnie, Joanna Rudniańska (Bajka), X Bezsenność Jutki, Dorota Combrzyńska- -Nogala (Literatura), X Wszystkie moje mamy, Renata Piątkowska (Literatura), X Syberyjskie przygody Chmurki, Dorota Com- brzyńska-Nogala (Literatura), X Kot, który zgubił dom, Ewa Nowak (Egmont), X Wędrówka Nabu, Jarosław Mikołajewski (Austeria), X Asiunia, Joanna Papuzińska (Literatura), X Kolorowy potwór, Anna Llenas (Mamania), X Ja, spokój. Księga uważności, Peter H. Rey- nolds (Mamania), X Myśli Teo, Agata Królak (Hokus-Pokus). Podsumowanie Nie istnieje jedna metoda na odnalezienie spokoju w tym trudnym czasie. Na pewno jednak warto być razem, blisko siebie, poświęcać sobie nawzajem czas, zapewniać przedszkolakom poczucie bezpieczeństwa, uważnie wsłuchiwać się w to, co do nas mówią i zapew- niać, że wszystko będzie dobrze. Pamiętajmy również o tym, aby zadbać o własną kondycję psychiczną – spo- kojny rodzic, nauczyciel czy wychowawca to przecież spokojne dziecko. Jolanta Molenda Nauczyciel wychowania przedszkolnego z 11-letnim doświadczeniem zawodowym. Od 5 lat także lektor języka angielskiego. Lider Metody Ruchu Rozwijającego V. Sherborne. Terapeuta Integracji Sensorycznej oraz Terapeuta Ręki. Wicedyrektor Gumisiowego Przedszkola w Siemianowicach Śląskich 14 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 DLA PRZEDSZKOLI PUBLICZNYCH I NIEPUBLICZNYCH PRAWO PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE Trwająca obecnie na terenie Ukrainy wojna spowodowała napływ dużej liczby uchodźców do Polski. W rezultacie pojawiła się konieczność objęcia opieką przedszkolną wielu dzieci, które schroniły się wraz z rodzicami w naszym kraju. Oczywiście stawia to jednostki oświaty, w tym przedszkola, przed trudnym zadaniem zorganizowania dla nich zajęć. Poniżej znalazły się informacje dotyczące zasad przyjmowania dzieci z Ukrainy do polskich przedszkoli oraz regulacje szczególne mające w założeniu usprawnić w związku z tym pracę placówek. MARCIN MAJCHRZAK N a wstępie warto przypomnieć, że wynikające z art. 70 Konstytucji RP prawo do nauki doty- czy nie tylko obywateli polskich, ale „każdego”, a więc również dzieci ukraińskich, które schroniły się w Polsce. Prawo dzieci uchodźców do nauki Konstytucja wskazuje, że sposób wykonywania obo- wiązku szkolnego określa ustawa, przy czym w sto- sunku do cudzoziemców należy odnieść się do art. 165 Prawa oświatowego. Wskazuje on, że osoby niebędące obywatelami polskimi korzystają z nauki i opieki m.in. w publicznych przedszkolach lub publicznych innych formach wychowania przedszkolnego. Przy czym oprócz prawa do objęcia dzieci opieką przedszkolną należy pamiętać, że analogicznie jak dzieci obywateli polskich, dzieci ukraińskich uchodźców w wieku sześ- ciu lat są obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne. Co do zasady więc rodzice takich dzieci również są obowiązani do: 1) dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego, 2) zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia, 3) informowania, w terminie do 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, o realizacji tego obowiązku spełnianego w sposób określony w art. 36 ust. 10 Prawa oświatowego (a więc za granicą bądź przez uczęszczanie do przedszkola przy przedstawiciel- stwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce). Inaczej niż w przypadku innych cudzoziemskich dzieci uczęszczających do polskich przedszkoli, w stosunku do dzieci ukraińskich uchodźców wyłączone zostało stosowanie przepisów art. 37 Prawa oświatowego, dotyczących możliwości spełniania obowiązku rocznego przygotowa- nia przedszkolnego poza przedszkolem/szkołą (art. 54 Ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomo- cy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, dalej: Usta- wa o pomocy obywatelom Ukrainy). PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 15 Ważne! Co do zasady więc dzieci ukraińskich uchodźców, odnośnie do możliwości uczęszczania do przed- szkoli publicznych oraz realizowania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, będą posiadać te same uprawnienia oraz będą obcią- żone tymi samymi obowiązkami co dzieci oby- wateli polskich. W związku z tym dyrektorzy przedszkoli powinni pamiętać, że dzieciom tym nie można odmawiać dostępu do wychowania przedszkolnego wyłącznie z tego powodu, że nie posiadają one obywatelstwa polskiego. Ich obec- ność w polskich przedszkolach nie może się też wiązać z nakładaniem dodatkowych opłat, in- nych niż w przypadku dzieci obywateli polskich (chyba że możliwość taka wynika z przepisów ustawy). Tryb przyjmowania dzieci uchodźców do przed- szkoli w Polsce W przypadku dzieci ukraińskich uchodźców należy sto- sować przepisy szczególne dotyczące przyjmowania dzieci obcokrajowców do przedszkoli w Polsce. Ozna- cza to konieczność stosowania regulacji zawartych w Rozporządzeniu MEN z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatela- mi polskimi oraz osób będących obywatelami polski- mi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Rozporządzenie to zawiera stosunkowo niewiele regulacji prawnych dotyczących przedszkoli, w większości dotyczy bo- wiem przyjmowania dzieci niebędących obywatelami polskimi do szkół. W stosunku do przedszkoli przepisy przewidują, że dzieci te są przyjmowane do publicznych przed- szkoli, oddziałów przedszkolnych w publicznej szkole podstawowej lub publicznych innych form wycho- wania przedszkolnego na warunkach i w trybie po- stępowania rekrutacyjnego dotyczących obywateli polskich, zgodnie z przepisami Prawa oświatowego. Oznacza to, że w stosunku do dzieci obcokrajowców znajdą zastosowanie następujące reguły postępowania rekrutacyjnego: 1) przyjęcie do przedszkola następuje po przeprowa- dzeniu postępowania rekrutacyjnego (art. 130 ust. 1 Prawa oświatowego), PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE 16 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE 2) w pierwszej kolejności przyjmowani są kandydaci zamieszkali na obszarze danej gminy (art. 131 ust. 1 Prawa oświatowego), 3) w przypadku większej liczby kandydatów niż licz- ba wolnych miejsc – przeprowadzane jest postępo- wanie rekrutacyjne (wpierw w oparciu o ustawo- we kryteria socjalne, a następnie – na podstawie kryteriów ustalonych przez organ prowadzący, w tym ewentualnie kryterium dochodowe) – art. 131 ust. 2–6 Prawa oświatowego, 4) kandydaci zamieszkali poza obszarem gminy mogą być przyjęci, jeżeli dana gmina nadal dysponuje wol- nymi miejscami w przedszkolu (art. 131 ust. 7 Prawa oświatowego), 5) wniosek o przyjęcie dziecka powinien zostać złożo- ny do dyrektora wybranego publicznego przedszko- la (art. 149 Prawa oświatowego), 6) przewodniczący komisji rekrutacyjnej może żądać dokumentów potwierdzających okoliczności zawar- te w oświadczeniach składanych wraz z wnioskiem o przyjęcie (art. 150 ust. 7 Prawa oświatowego), 7) konieczność stosowania wzoru wniosku o przyjęcie określonego przez organ prowadzący przedszkole (art. 152 Prawa oświatowego), 8) w celu zapewnienia dziecku podczas pobytu w przedszkolu odpowiedniej opieki, odżywiania oraz metod opiekuńczo-wychowawczych rodzic dziecka powinien przekazać dyrektorowi przedszkola uzna- ne przez niego za istotne dane o stanie zdrowia, sto- sowanej diecie i rozwoju psychofizycznym dziecka (art. 155 Prawa oświatowego), 9) wniosek o przyjęcie cudzoziemskiego dziecka jest rozpatrywany na równi z wnioskami pozostałych dzieci, co dotyczy reguł jego badania przez komi- sję kwalifikacyjną (art. 157 Prawa oświatowego), sposobu podania wyników postępowania rekruta- cyjnego do publicznej wiadomości czy możliwości odwoływania się rodziców takiego dziecka od roz- strzygnięcia komisji kwalifikacyjnej (art. 158 Prawa oświatowego), 10) gromadzenie i przechowywanie danych osobo- wych dzieci obcokrajowców powinno następować na takich samych zasadach, co w przypadku dzie- ci będących obywatelami polskimi (art. 160 Prawa oświatowego), 11) dzieci uchodźców mogą brać udział w postępowaniu uzupełniającym na ogólnych zasadach (art. 161 Pra- wa oświatowego). Analogicznie jak w przypadku dzieci obywateli pol- skich, jeżeli przyjęcie dziecka przybywającego z Ukra- iny do publicznego przedszkola lub oddziału przed- szkolnego w publicznej szkole podstawowej odbywa się w trakcie roku szkolnego, o przyjęciu dziecka decyduje odpowiednio dyrektor przedszkola lub szkoły, zgodnie z art. 130 ust. 2 i 3 Prawa oświatowego. Ważne! W przypadku gdy przyjęcie dziecka wymaga- łoby przeprowadzenia zmian organizacyjnych przedszkola powodujących dodatkowe skutki fi- nansowe, dyrektor może przyjąć dziecko dopiero po uzyskaniu zgody organu prowadzącego. Warto zwrócić uwagę na obowiązujący obecnie przepis szczególny zawarty w § 7 Rozporządzenia MEiN z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształce- nia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy. Zgodnie z nim w roku szkolnym 2021/2022 liczba dzieci w oddziale przedszkola może być zwiększona o nie więcej niż troje dzieci będących obywatelami Ukrainy, które wjechały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowa- dzonymi na terytorium tego państwa. Czy przedszkole może organizować dla dzie- ci uchodźców dodatkowe zajęcia języka polskiego? Niestety, pomimo tego, że trafiające do polskich przed- szkoli dzieci cudzoziemców nierzadko w ogóle nie po- trafią porozumiewać się w języku polskim, przepisy prawa (w tym również regulacje szczególne przygoto- wane w związku z pomocą dla uchodźców) nie prze- widują organizowania dla nich dodatkowych zajęć uzu- pełniających z języka polskiego. Możliwość taka istnieje wyłącznie w przypadku dzieci uczęszczających już do szkół, natomiast dzieci na etapie przedszkolnym zosta- ły jej pozbawione. W przypadku niektórych dzieci może to istotnie wpłynąć na proces adaptacyjny, wywołując poczucie wykluczenia z grupy przedszkolnej. Jedyna możliwość uzupełnienia w tym zakresie zaległości językowych, oprócz organizowania za zgodą organu prowadzącego i wyłącznie z jego środków dodatkowych zajęć z języka PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 17 polskiego, pojawia się zatem w trakcie realizowania przez nauczycieli podstawy programowej wychowania przedszkolnego. W przypadku uczniów nieznających języka polskiego nauczyciele powinni położyć szcze- gólny nacisk na bieżącą naukę języka polskiego, przy- najmniej w podstawowym zakresie, umożliwiającym takiemu dziecku integrację z grupą. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna Istotnym sposobem udzielenia wsparcia dzieciom przybywającym z Ukrainy, nierzadko z miejsc, gdzie miały miejsce działania zbrojne, jest pomoc psycho- logiczno-pedagogiczna, udzielana w przedszkolu na podstawie Rozporządzenia MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomo- cy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przed- szkolach, szkołach i placówkach. Przypomnijmy, że po- moc ta jest udzielana uczniom m.in. w przedszkolach i polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidu- alnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psy- chofizycznych ucznia i czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie w przedszko- lu, w celu wspierania potencjału rozwojowego ucznia i stwarzania warunków do jego aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola oraz w środowisku społecznym. Potrzeba objęcia ucznia pomocą psychologiczno- -pedagogiczną w przedszkolu może wynikać w szcze- gólności z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą. Z inicjatywą udzielania po- mocy mogą wyjść nie tylko rodzice dziecka, ale rów- nież sam dyrektor przedszkola czy nauczyciele. Po- moc ta powinna być udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczy- cieli i specjalistów, a także w formie m.in.: 1) zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyj- nych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o cha- rakterze terapeutycznym, 2) zindywidualizowanej ścieżki realizacji obowiązko- wego rocznego przygotowania przedszkolnego, 3) porad i konsultacji – w tym dla dziecka, jego rodzi- ców oraz innych pracowników przedszkola. Warto dodać, że zgodnie z przepisami zindywidua- lizowana ścieżka realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego jest organizowana dla uczniów, którzy mogą uczęszczać do przedszkola, ale ze względu na trudności w funkcjonowaniu wynika- jące w szczególności (ale nie tylko) ze stanu zdrowia nie mogą realizować wszystkich zajęć wychowania przedszkolnego wspólnie z oddziałem przedszkolnym PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE 18 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 i wymagają dostosowania organizacji i procesu na- uczania do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych. W celu prowadzenia nauczania w tej formie konieczne jest uzyskanie opinii poradni psychologiczno-pedago- gicznej, która wskazywałaby m.in. działania, jakie po- winny być podjęte w celu usunięcia barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczest- nictwo w życiu przedszkola. Następnie nauczyciele prowadzący zajęcia z takim uczniem powinni podej- mować działania ukierunkowane na poprawę funkcjo- nowania ucznia w przedszkolu. Dodatkowe lokalizacje prowadzenia zajęć dy- daktycznych, wychowawczych i opiekuńczych Oczywiście w praktyce duża liczba dzieci z Ukrainy, którym trzeba będzie zapewnić opiekę przedszkolną, może przekroczyć możliwości infrastrukturalne, jaki- mi dysponują na co dzień przedszkola. Z tego wzglę- du w art. 51 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy przewidziano, że w celu zapewnienia tej grupie dzieci opieki mogą być tworzone inne lokalizacje prowadze- nia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuń- czych, podporządkowane organizacyjnie szkołom lub przedszkolom. Przy czym do ich tworzenia i likwi- dacji nie stosuje się przepisów art. 89 Prawa oświa- towego (ogólne przepisy dotyczące likwidowania i przekształcania jednostek oświaty). W przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowa- nej organizacyjnie szkole podstawowej, oprócz klas szkoły podstawowej mogą funkcjonować oddziały przedszkolne. Ważne! Nowe przepisy przewidują, że utworzenie in- nej lokalizacji prowadzenia zajęć podporząd- kowanej szkole prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego lub przedszkolu prowadzonemu przez jednostkę samorządu terytorialnego następuje w drodze uchwały organu stanowiącego tej jednostki samorządu terytorialnego, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Opinia jest wydawana w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie. Utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć będzie wymagało również niezwłocznego dostosowania statutu przed- szkola, a także będzie wiązało się zapewne z koniecz- nością wprowadzenia mających miejsce zmian organi- zacyjnych w arkuszu organizacji przedszkola. PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 19 PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE Możliwość dowozu dzieci do przedszkola W art. 52 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy wpro- wadzono niezależną od art. 32 Prawa oświatowego pod- stawę prawną do organizowania przez gminę dowozu dzieci do przedszkola. Możliwość taka zależy jednak całkowicie od decyzji gminy i nie istnieje w tym zakre- sie żaden obowiązek, natomiast gminy, które zdecydują się na takie rozwiązanie, mogą zorganizować transport dla wszystkich dzieci ukraińskich uchodźców uczęsz- czających do przedszkola, a więc niezależnie od ich wieku i odległości, w jakiej zamieszkują od przedszko- la, a także niezależnie od tego, czy dzieci te są niepeł- nosprawne. W przypadku zorganizowania transportu jednostka samorządu terytorialnego będzie również obowiązana do zapewnienia dzieciom w czasie prze- wozu odpowiedniej opieki. Możliwość przydzielenia dodatkowych godzin ponadwymiarowych nauczycielom Ponieważ oczywiste jest, że konieczność zapewnienia opieki dzieciom uchodźców może wymagać zaanga- żowania dodatkowego personelu, z czym może być niekiedy problem, przepisy art. 56 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy wskazują, że w roku szkolnym 2021/2022 w przedszkolu, w którym utworzono dodat- kowy oddział w celu zapewnienia kształcenia, wycho- wania i opieki dzieciom przybyłym z Ukrainy ze wzglę- du na działania zbrojne, nauczycielowi będzie można przydzielić, za jego zgodą, godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 Karty nauczyciela. W wielu przypadkach przydzielenie dodatkowych godzin ponadwymiarowych nie rozwią- że z pewnością wszystkich braków kadrowych, daje jednak dyrektorowi większą swobodę w planowaniu obsady kadrowej. Możliwość zatrudnienia nauczycieli korzystają- cych ze świadczenia kompensacyjnego Dodatkową możliwość zapewnienia niezbędnego per- sonelu do opieki nad dziećmi ukraińskich uchodźców ma dać art. 58 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Zgodnie z nim od 24 lutego 2022 r. nie stosuje się prze- pisu art. 9 ust. 2 Ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (przepis ten zakłada zawieszenie prawa do świadczenia kompensacyjnego w przypad- ku ponownego podjęcia przez korzystającego z niego nauczyciela pracy w jednostce oświaty) w razie pod- jęcia przez uprawnionego pracy m.in. w przedszkolu na stanowisku nauczyciela, jeżeli w przedszkolu utwo- rzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształ- cenia, wychowania i opieki dzieciom ukraińskich uchodźców. Szczegółowe kwestie dotyczące opieki nad uchodźcami może określić rozporządzenie Warto zwrócić jeszcze uwagę na przepis art. 59 Usta- wy o pomocy obywatelom Ukrainy. Według niego mini- ster właściwy ds. opieki i wychowania może określić, w drodze rozporządzenia, organizację kształcenia, wychowania i opieki dzieci ukraińskich uchodźców, w szczególności w zakresie organizacji pracy jedno- stek systemu oświaty, przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego i może wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, uwzględniając dostosowanie procesu kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb i możliwości dzieci będących obywatelami Ukrainy. Aktualnie na podstawie tego przepisu zostało wy- dane Rozporządzenie MEiN z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, które weszło w życie w tym samym dniu. Rozporządzenie to doprecyzowuje wybrane kwestie związane z naucza- niem dzieci ukraińskich, w tym dotyczące: 1) możliwości zwiększania liczebności oddziałów przedszkolnych (o nie więcej niż troje dzieci, § 7), oddziałów przedszkola integracyjnego i oddziałów integracyjnych w przedszkolu ogólnodostępnym (o nie więcej niż dwoje dzieci, § 9 ust. 1), oddziałów przedszkola specjalnego i oddziałów specjalnych w przedszkolu ogólnodostępnym (o nie więcej niż dwoje dzieci, § 9 ust. 2), 2) możliwości przyjmowania dzieci do przedszkoli spe- cjalnych na podstawie oświadczenia rodzica lub oso- by sprawującej opiekę nad dzieckiem o złożeniu do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia spe- cjalnego (§ 12), 3) wyłączenia z konieczności spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego przez te dzieci ukraińskie, które pobierają naukę w przed- szkolu funkcjonującym w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształ- cenia na odległość (w tym celu rodzic lub osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem powinni złożyć do gminy stosowne oświadczenie – § 15), 20 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 4) wymogów lokalowych, jakie powinna spełniać inna lokalizacja prowadzenia zajęć dydaktycznych, wy- chowawczych i opiekuńczych podporządkowana or- ganizacyjnie przedszkolu, o której mowa w art. 51 ust. 1 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy (§ 16). Wykorzystanie pomieszczeń przedszkolnych jako miejsca schronienia dla uchodźców Niezależnie od konieczności objęcia dzieci uchodźców opieką przedszkolną, dyrektorzy przedszkoli mogą za- stanawiać się nad możliwością wykorzystania pomiesz- czeń przedszkolnych w charakterze tymczasowych miejsc noclegowych dla ukraińskich rodzin. Należy w tym zakresie zwrócić uwagę na art. 12 ust. 2 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, zgodnie z którym dzia- łania organów władzy publicznej oraz organizacji po- zarządowych i przedsiębiorców w zakresie udzielania pomocy obywatelom z Ukrainy są koordynowane przez wojewodów. Jednocześnie art. 12 ust. 3–5 Ustawy o po- mocy obywatelom Ukrainy wskazuje, że inne organy ad- ministracji publicznej, jednostki podległe lub nadzoro- wane przez organy administracji publicznej, jednostki sektora finansów publicznych oraz inne organy władzy publicznej, w ramach posiadanych środków własnych, mogą zapewnić pomoc, polegającą na: 1) zakwaterowaniu, 2) zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbio- rowego, 3) zapewnieniu transportu do miejsc zakwaterowania, między nimi lub do ośrodków prowadzonych przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców lub miejsc, w których obywatelom Ukrainy udzielana jest opie- ka medyczna, 4) finansowaniu przejazdów środkami transportu publicznego oraz specjalistycznego transportu przeznaczonego dla osób z niepełnosprawnością w szczególności do miejsc lub pomiędzy miejscami, o których mowa wyżej, 5) zapewnieniu środków czystości i higieny osobistej oraz innych produktów. W celu realizowania ww. zadań jednostki samorzą- du terytorialnego mogą zdecydować o wykorzystaniu posiadanego mienia, w tym również nieruchomości, np. do zapewnienia uchodźcom zakwaterowania. Za- kres pomocy powinien zostać określony przez JST w stosownej uchwale, natomiast szczegółowe formy i tryb udzielania pomocy powinny zostać określone przez organ wykonawczy JST. Ważne! Dyrektor przedszkola, będącego jednostką sek- tora finansów publicznych podporządkowaną organizacyjnie JST, nie powinien podejmować w kierunku wykorzystania mienia przedszkola samodzielnych działań, a ewentualne działania pomocowe powinny zostać przeprowadzone w uzgodnieniu z organem prowadzącym. Jed- nocześnie wszelkie działania pomocowe dla uchodźców nie powinny wpływać na realiza- cję przez przedszkola pierwotnie nałożonych na nie zadań, związanych z zapewnieniem opieki uczęszczającym do nich dzieciom. Dodatkowa możliwość zawieszenia zajęć w przedszkolach przy granicy z Ukrainą Trwająca wojna może doprowadzić do powstania bez- pośredniego zagrożenia dla mieszkańców polskich miejscowości położonych przy granicy z Ukrainą. Z tego względu od 26 lutego 2022 r. obowiązuje Roz- porządzenie MEiN w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związ- ku z sytuacją na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą. Pozwala ono do 30 kwietnia 2022 r. na zawieszenie zajęć stacjonarnych m.in. w przedszko- lach położonych na obszarze powiatu: bieszczadzkiego, chełmskiego, hrubieszowskiego, jarosławskiego, luba- czowskiego, przemyskiego, tomaszowskiego i wło- dawskiego oraz miast na prawach powiatu: Chełma i Przemyśla. Zawieszenie zajęć musi wynikać ze szczególnego zagrożenia bezpieczeństwa obywateli oraz porządku publicznego, związanego z obecną sytuacją na grani- cy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą. O zawieszeniu zajęć decyduje dyrektor przedszkola, za zgodą organu prowadzącego i organu sprawujące- go nadzór pedagogiczny. Zawieszenie może dotyczyć wszystkich lub poszczególnych zajęć i może dotyczyć oddziału lub całego przedszkola. W przypadku zawieszenia zajęć stacjonarnych w przedszkolach obowiązują regulacje Rozporządze- nia MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczegól- nych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 | 21 Organizacja w przedszkolu zbiórek na rzecz uchodźców Powszechną formą wsparcia dla uchodźców z Ukrainy są organizo- wane na terenie całego kraju zbiórki pieniędzy oraz najpotrzebniejszych rzeczy. Również przedszkole może zorganizować tego typu zbiórkę, jednak wcześniej warto zapoznać się z podstawowymi regulacjami prawnymi na ten temat. W praktyce rozróżnia się zbiórki publiczne oraz niepubliczne, przy czym prowadze- nie zbiórek niepublicznych nie jest w obecnym stanie prawnym uregu- lowane przez specjalnie w tym celu przygotowane przepisy prawa. W przypadku zbiórek publicz- nych należy stosować się do zasad zawartych w Ustawie z dnia 14 mar- ca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych. Główna różnica pomiędzy wspomnianymi rodzajami zbiórek sprowadza się do tego, czy do zbiórek będą zapraszane osoby trzecie (spoza grona pracowników przedszkola). Jeżeli tak, wówczas będziemy mieć do czynienia ze zbiórką publiczną i trzeba będzie zasto- sować się do reguł wspomnianej Ustawy. W takim przypadku przedszkole może przeprowadzić zbiórkę publiczną samodzielnie, powołując w tym celu komitet społeczny, bądź we współpracy z odpowiednią fundacją lub stowarzyszeniem, które będzie formalnym organi- zatorem zbiórki, co wydaje się być najdogodniejszym rozwiązaniem z punktu widzenia przedszkola, ponie- waż możliwość wpłacania datków będzie miało szersze grono osób, a ponadto przedszkole nie będzie musiało zajmować się formalnościami związanymi ze zgłasza- niem zbiórki. Ważne! Jeśli zbiórka jest prowadzona wyłącznie z udzia- łem personelu przedszkola i nie uczestniczą w niej osoby trzecie, będziemy mieć do czynienia ze zbiórkami niepublicznymi. Zbiórki tego rodza- ju nie są regulowane w sposób szczególny przez przepisy prawa. Do ich przeprowadzenia wyma- gana jest zgoda dyrektora danego przedszkola. PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE Dobrym rozwiązaniem będzie jednak zastosowanie w sposób odpowiedni przepisów odnoszących się do organizowania zbiórek publicznych, dzięki czemu ak- cja będzie przejrzysta, a darczyńcy będą mieli pewność, że zebrane w zbiórce pieniądze zostaną przeznaczone na zadeklarowany cel. Oznacza to konieczność: 1) wskazania celu, na który zostaną przeznaczone ze- brane pieniądze (np. pomoc ukraińskim uchodźcom w danej gminie), 2) przedstawienia informacji dotyczącej ilości zebra- nych w trakcie akcji środków finansowych lub da- rów innego rodzaju, 3) wskazania, na co zostały przeznaczone środki ze- brane w trakcie zbiórki. Zebrane w trakcie akcji pieniądze będą prawdopo- dobnie przekazane odpowiedniej fundacji lub odpo- wiedniemu stowarzyszeniu, które zajmują się dzia- łalnością charytatywną, w tym udzielaniem pomocy uchodźcom. Może to nastąpić w formie przelewu bankowego lub w gotówce. Pierwszy ze sposobów jest lepszy z tego względu, że nie będzie konieczne dodat- kowe zawieranie umowy darowizny pomiędzy władza- mi przedszkola wpłacającymi pieniądze a stowarzy- szeniem lub fundacją – wystarczy wskazanie w tytule przelewu, że jest to darowizna na cele statutowe tej or- ganizacji. W przypadku wpłacania pieniędzy w formie gotówki konieczne jest dodatkowe zawarcie umowy darowizny. 22 | PRZEDSZKOLE KWIECIEŃ 2022 PRAWO / PRZYJMOWANIE DZIECI Z UKRAINY DO PRZEDSZKOLI W POLSCE Marcin Majchrzak Radca prawny oraz członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie. Świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii doradztwa prawnego. Jest autorem licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Przyjmowanie uchodźców do przedszkoli niepublicznych Przedszkola niepubliczne również mają możliwość przyjęcia dzieci ukraińskich uchodźców – na zasa- dach określonych w przepisach prawa oświatowego i w swoich statutach. Dzieci ukraińskie mogą korzy- stać z usług tych przedszkoli na tych samych zasa- dach, co dzieci obywateli polskich (art. 165 ust. 1 Pra- wa oświatowego). Co jednak istotne, w porównaniu do publicznych przedszkoli będziemy mieli do czynienia z kilkoma różnicami. W związku z powyższym przed- szkola niepubliczne powinny pamiętać o następują- cych kwestiach: 1) chociaż zasady przyjmowania dzieci do przedszkoli niepublicznych określają statuty tych przedszkoli, to jednak przedszkola niepubliczne pobierające dotację w zwiększonej wysokości muszą stosować zasady przyjmowania do publicznych przedszkoli określo- ne w rozdziale 6 Prawa oświatowego; oznacza to, że dzieci uchodźców, analogicznie jak dzieci polskie, mogą brać udział w rekrutacji, a w ciągu roku szkol- nego mogą być przyjmowane przez dyrektora, jeżeli przedszkole dysponuje wolnymi miejscami, 2) liczba dzieci w przedszkolach pobierających zwięk- szoną dotację powinna być nie wyższa niż liczba dzieci w oddziale publicznego przedszkola określona w przepisach Rozporządzenia MEN z dnia 28 lutego 2019 r., co oznacza, że przedszkola te mogą zwięk- szyć maksymalną liczebność swoich oddziałów o nie więcej niż troje dzieci będących ukraińskimi uchodźcami, 3) przedszkola niepubliczne są obowiązane do udzie- lania dzieciom ukraińskim, które zostały do niego przyjęte, pomocy psychologiczno-pedagogicznej na takich samych zasadach, co dzieciom obywateli polskich, 4) przedszkola niepubliczne również mogą utworzyć dodatkową lokalizację prowadzenia zajęć, będzie to jednak wymagało przeprowadzenia stosownej pro- cedury, o której mowa w art. 51 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, w tym zawarcia stosownego porozumienia z organem rejestrującym, 5) w przedszkolu niepublicznym również może zostać zatrudniony nauczyciel pobierający świadczenie kompensacyjne (jeżeli w związku z koniecznością zapewnienia opieki dla dzieci uchodźców utworzony został w nim dodatkowy oddział) bez ryzyka całko- witego zawieszenia prawa do tego świadczenia, 6) przedszkola niepubliczne przy granicy z Ukrainą mogą korzystać ze szczególnych regulacji określo- nych w Rozporządzeniu MEiN w sprawie czasowe- go ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z sytuacją na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą. Podstawa prawna: X Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483 ze zm.), X Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), X Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583), X Rozporządzenie MEN z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształ- cenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjo- nujących w systemach oświaty innych państw (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1283 ze zm.), X Rozporządzenie MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegóło- wej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502 ze zm.), X Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad or- ganizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w pub- licznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280), X Rozporządzenie MEiN z dnia 25 lutego 2022 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z sytuacją na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrai- ną (Dz.U. z 2022 r. poz. 477), X Rozporządzenie MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczegól- nych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowa- nia jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, prze- ciwd