STAN PRAWNY NA 13 MARCA 2023 Arkusz organizacji szkół niesamorządowych Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego; zaktualizował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 2245 ze zm.), • Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 854), • Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2232 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502 ze zm.). Prawo oświatowe wskazuje, że arkusz organizacji muszą tworzyć dyrektorzy szkół zarówno samorządowych, jak i niesamorządowych. Co jednak istotne, w przypadku szkół niesamorządowych obowiązek ten dotyczy wyłącznie szkół publicznych, a szkoły niepubliczne nadal nie są zobligowane do tworzenia arkusza organizacji. Najważniejsze informacje Do końca 2018 r. art. 110 ust. 2 Ustawy Prawo oświatowe stanowił, że arkusz organizacji szkoły i przedszkola opracowuje dyrektor szkoły i przedszkola, uwzględniając przepisy wydane na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 3, po zasięgnięciu opinii zakładowych organizacji związkowych. Ustawa o zmianie ustawy Prawo oświatowe (…) zmieniła od 1 stycznia 2019 r. treść cytowanego art. 110 ust. 2, ale też wprowadziła zupełnie nowy ust. 2a, dotyczący właśnie opracowywania arkusza organizacji w szkołach niesamorządowych. Zgodnie z art. 110 ust. 2a w przypadku szkół lub przedszkoli prowadzonych przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną, arkusz organizacji szkoły lub przedszkola opracowuje dyrektor szkoły, również uwzględniając ramowe plany nauczania, a następnie przekazuje do zaopiniowania zakładowym organizacjom związkowym będącym: • jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo • jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu tej Ustawy, zrzeszających nauczycieli, które przedstawiły dyrektorowi szkoły lub przedszkola informację, o której mowa w art. 251 ust. 2 Ustawy o związkach zawodowych, czyli informację o liczbie członków. Ważne! Prawo oświatowe od 1 stycznia 2019 r. wprost zatem wskazuje, że arkusz organizacji muszą tworzyć dyrektorzy szkół zarówno samorządowych, jak i niesamorządowych. Co jednak istotne, w przypadku szkół niesamorządowych obowiązek ten dotyczy wyłącznie szkół publicznych, a szkoły niepubliczne nadal nie są zobligowane do tworzenia arkusza organizacji. To z kolei wynika z systematyki Prawa oświatowego, bowiem art. 110 ust. 2a tego aktu mówi ogólnie o szkołach prowadzonych przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną, lecz zwrócić należy uwagę, że przepis ten znajduje się w rozdz. 5 Prawa oświatowego, zatytułowanym „organizacja kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach publicznych”. Jeżeli zatem ustawodawca chciałby, aby arkusz organizacji był tworzony także w szkołach niepublicznych, to odpowiedni obowiązek zawarłby w rozdz. 8 Ustawy, zatytułowanym „szkoły i placówki niepubliczne”. Ponieważ tak się nie stało, uznać trzeba, iż arkusz organizacji tworzony jest wyłącznie w szkołach samorządowych oraz w szkołach publicznych prowadzonych przez inny podmiot niż samorządy. Obowiązku tworzenia arkusza nie ma natomiast w szkołach niepublicznych i szkołach niepublicznych posiadających uprawnienia szkoły publicznej. Tworzenie arkusza Z art. 110 ust. 2a Prawa oświatowego wynika, że dyrektor szkoły niesamorządowej opracowuje arkusz organizacji, a następnie przekazuje go organizacjom związkowym w celu zaopiniowania. Według art. 110 ust. 3 arkusz jest zatwierdzany przez organ prowadzący niesamorządową szkołę, po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Dyrektor szkoły, opracowując arkusz, musi brać pod uwagę regulacje Rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, które określa zarówno elementy arkusza, jak i terminy wykonywania poszczególnych czynności podczas tworzenia arkusza. Opracowany arkusz należy przesłać organizacjom związkowym reprezentatywnym w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo wchodzącym w skład tych organizacji reprezentatywnych. Stosownie do art. 23 ww. Ustawy za reprezentatywne organizacje związkowe uznaje się ogólnokrajowe związki zawodowe, ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych i ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje), które spełniają łącznie następujące kryteria: • zrzeszają więcej niż 300 000 członków będących osobami wykonującymi pracę zarobkową, • działają w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności jest określony w więcej niż w połowie sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o której mowa w przepisach o statystyce publicznej. Obecnie w kraju działają trzy reprezentatywne organizacje związkowe: • Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”), • Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), • Forum Związków Zawodowych (FZZ). Ważne! Dyrektor niesamorządowej szkoły ma zatem obowiązek ustalić reprezentatywność organizacji związkowych, bowiem bez tej czynności nie da się prawidłowo przyjąć arkusza organizacji. W procedurze zatwierdzania nie może zostać pominięty uprawniony związek, ale również nie powinien w niej uczestniczyć związek, który reprezentatywny nie jest. Niestety nie ma prostej metody ustalenia, które związki mają prawo do opiniowania arkusza. Dyrektorowi pozostaje z reguły wystąpić z zapytaniem o reprezentatywność do samej organizacji związkowej i ufać udzielonej odpowiedzi. Ustalenie reprezentatywności związków jest jednak o tyle ułatwione, że w grę mogą wchodzić wyłącznie te organizacje, które spełnią warunki określone w art. 25¹ ust. 2 Ustawy o związkach zawodowych, dotyczące przedstawiania dyrektorowi przez właściwą zakładową organizację związkową informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji na terenie danej jednostki organizacyjnej. Przepis art. 25¹ ust. 2 ww. Ustawy wskazuje na obowiązek przedstawiania co sześć miesięcy – według stanu na 30 czerwca i 31 grudnia, w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym okresie – informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków będących pracownikami. Zatem jeżeli dana organizacja związkowa nie ma swojego przedstawiciela w szkole, wówczas nie będzie konieczne zasięganie opinii tego związku zawodowego. Terminy związane z przygotowaniem arkusza Terminy zostały określone w § 17 Rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, zgodnie z którym dyrektor szkoły przekazuje arkusz organizacji, zaopiniowany przez zakładowe organizacje związkowe, w terminie do 21 kwietnia danego roku, organowi prowadzącemu. Opinia zakładowych organizacji związkowych jest wydawana w terminie 10 dni roboczych od dnia otrzymania arkusza organizacji szkoły lub przedszkola, nie później niż do 19 kwietnia danego roku. Organ prowadzący szkołę, po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, zatwierdza arkusz organizacji szkoły lub przedszkola w terminie do 29 maja danego roku. Tak więc między 21 kwietnia a 29 maja organ prowadzący musi jeszcze uzyskać opinię kuratora. Na podstawie § 17 ust. 8 Rozporządzenia w przypadku wprowadzenia zmian do zatwierdzonego arkusza organizacji szkoły lub przedszkola do 30 września: • opinie związków i kuratora są wydawane w terminie czterech dni roboczych od dnia otrzymania zmian, • organ prowadzący szkołę lub przedszkole zatwierdza zmiany, nie później niż w terminie siedmiu dni roboczych od dnia ich otrzymania.