STAN PRAWNY NA 22 MARCA 2022 Przedawnienie roszczeń o dotacje Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1930 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104), • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305 ze zm.) • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Otrzymanie przez przedszkole niepubliczne zbyt niskiej dotacji lub nieotrzymanie jej od gminy w ogóle skutkują powstaniem roszczenia. Osoby prowadzące przedszkola mają prawo żądać zaległych dotacji, uwzględniając stan prawny obowiązujący w okresie, w którym wystąpiła zaległość. Obecnie obowiązująca Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych wskazuje w art. 35 wydatki bieżące jako ten ich rodzaj, który może być finansowany z dotacji. Pojęciem tym posługiwała się również Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, która przyznawała przedszkolom prawo do dotacji jeszcze przed wejściem w życie Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, lecz nie wymieniała wskazanych w niej wprost wydatków jako dozwolonych wydatków z dotacji. Za przykład może posłużyć tu możliwość pobierania z dotacji wynagrodzenia przez osobę prowadzącą, pełniącą jednocześnie funkcję dyrektora przedszkola. Jednostki samorządu kwe-stionowały możliwość takiego sposobu wydatkowania. Wprowadzając tę regulację, ustawo-dawca dokonał tzw. wykładni legalnej obowiązujących przepisów, polegającą na przyjęciu rozwiązań ustawowych, mających na celu zakończenie istniejących sporów interpretacyjnych. Ustawodawca nie wprowadził jednak regulacji o innej treści i innym znaczeniu, doprecyzował jedynie swoją wolę, wskazując, że taka powinna być wykładnia przepisów obowiązujących w momencie zmiany regulacji. Wynagrodzenie mogło być pobierane z dotacji jeszcze przed wejściem w życie Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Wszelkie wątpliwości interpretacyjne zostały rozstrzygnięte na korzyść osób prowadzących przedszkola niepubliczne. Pozwala to założyć sprawę o dotację w sytuacji, gdy w przeszłości tego rodzaju wydatek został przez organ dotujący zakwestionowany. Jaki jest okres przedawnienia podobnego roszczenia? W Wyroku Sądu Apelacyjnego w Kra-kowie z dnia 31 maja 2016 r. (I ACa 176/16) czytamy m.in., że: (...) roszczenie o niewypłaconą dotację oświatową przedawnia się z upływem lat 10, zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego. Wypłata dotacji nie jest bowiem świadczeniem okresowym – dotacja jest świadczeniem jednorazowym, otrzymywanym w okresie roku, wypłacanym w comiesięcznych „ratach” (art. 90 ust. 3c Ustawy o systemie oświaty). Kodeks cywilny przywołany został tu jako akt stanowiący podstawę roszczenia i jednocześnie regulujący zasady przedawniania roszczeń, co oznacza, że sąd zaliczył tego typu sprawy do sfery prawa cywilnego. Jeżeli jednak spojrzeć na obecną treść art. 118 Kodeksu cywilnego, to okaże się, że okres przedawnienia roszczeń wygląda zupełnie inaczej. Przepis ten mówi bo-wiem, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalno-ści gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Niezgodność ta jest skutkiem Ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która skróciła podstawowy okres przedawnienia z dziesięciu do sześciu lat. Gdyby w istocie traktować sprawy o dotacje jako sprawy należące do sfery prawa cywilnego, to w ich przypadku termin przedawnienia upływałby po sześciu latach. Jednakże w myśl obecnie obowiązującej wykładni termin przedawnienia zwrotu dotacji oświatowej wynosi pięć lat, licząc od końca roku, w którym przekazana dotacja podlegała zwrotowi z mocy prawa. Skąd więc kolejny, tym razem pięcioletni, termin przedawnienia? Według sentencji Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 3 września 2019 r. (I SA/Gl 357/19) bieg terminu przedawnienia zobowiązania do zwrotu dotacji pobranych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem, pobranych nienależnie lub w nadmiernej wysokości, rozpoczyna się z koń-cem roku, w którym beneficjent otrzymał i miał wykorzystać dotację. W treści tego orzeczenia czytamy jednak, że: (...) zastosowanie art. 70 § 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa prowadzi (...) do konkluzji, że pięcioletni termin przedawnienia, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności, w przypadku wykorzystania środków niezgodnie z przeznaczeniem rozpoczyna swój bieg od dnia otrzymania tych środków przez beneficjenta. W takich więc przypadkach wydanie i doręczenie decyzji winno nastąpić w ciągu pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dotacja była przyznana i powinna zostać wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odwołał się w tym orzeczeniu do Wyroku Na-czelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 września 2018 r. (I GSK 2583/18), w którym z kolei czytamy, że: (...) zgodnie z art. 67 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą Ustawą, stosuje się przepisy Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Do kwot dotacji stosuje się więc przepisy dotyczące przedawnień zawarte w Ordynacji podat-kowej, w związku z czym okres przedawnienia wynosi pięć lat (liczony od końca roku kalen-darzowego, w którym upłynął termin płatności), w przypadku wykorzystania środków nie-zgodnie z przeznaczeniem rozpoczyna swój bieg od dnia otrzymania tych środków przez be-neficjenta. Dotacja jest obecnie należnością o charakterze publicznoprawnym. Od 1 stycznia 2018 r. obowiązuje przepis art. 47 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, w myśl którego czynności podejmowane przez organ dotujący stanowią czynności z zakresu administracji publicznej. Regulacje wskazują więc jednoznacznie, że sprawy związane z dotacjami dla przedszkoli podlegają rozpoznaniu przez sądy administracyjne, a okres przedawnienia tych spraw to wspomniane pięć lat. O ile więc dla spraw o dotacje powstałych za obowiązywania Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych należy faktycznie stosować pięcioletni okres przedawnienia, o tyle sprawy, które dotyczą dotacji jeszcze z czasów Ustawy o systemie oświaty, nadal podlegają okresowi dzie-sięcioletniemu. Co więcej, jeżeli sprawa dotyczy np. dotacji z 2013 r., to nadal powinien ją rozpatrywać sąd cywilny. Potwierdza to Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2019 r. (V CSK 101/18). Ważne! Dla spraw powstałych po 1 stycznia 2018 r., czyli po wejściu w życie Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, należy poddać się ocenie sądu administracyjnego, natomiast sprawy star-sze nadal mogą być rozpatrywane przez sądy cywilne. Okres przedawnienia spraw powstałych po 1 stycznia 2018 r. będzie wynosił pięć lat. Sprawy sprzed 2018 r. przedawnią się po latach dziesięciu.