STAN PRAWNY NA 1 MARCA 2022 Pomoc psychologiczno-pedagogiczna – dodatkowe zajęcia specjalistyczne w szkołach Opracował: Jagna Niepokólczycka-Gac, pedagog, socjoterapeuta, wieloletni kurator społecznego sądu rodzinnego i dla nieletnich Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.), • Rozporządzenie MEiN z dnia 8 lutego 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2022 r. poz. 339). Od 1 marca 2022 r. w szkołach mogą być realizowane zajęcia specjalistyczne z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w dodatkowym wymiarze godzin. Wsparcie obejmie organizację zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym. Jak zgodnie z przepisami zorganizować dodatkowe zajęcia? W jaki sposób fundusze uzależnione są od potrzeb i liczby uczniów. Nauczanie zdalne, brak kontaktu z rówieśnikami, strach o zdrowie swoje i bliskich. W wyniku pandemii zapotrzebowanie na zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej wyraźnie wzrosło. Dlatego też na wsparcie tego obszaru Ministerstwo Edukacji i Nauki postanowiło przeznaczyć dodatkowych 180 mln złotych. Trzeba je wydać tak, aby przyniosły jak najwięcej korzyści, wspierając uczniów i pomagając ich rodzicom w powrocie do normalności. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole a nowe fundusze Wsparcie udzielane w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej to jedno z podstawowych zadań szkoły. Reguluje je Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Dlatego też zakres i przeznaczenie dodatkowej subwencji muszą być z nim zgodne. W organizowanych zajęciach mogą uczestniczyć uczniowie, których problemy związane są z: • niepełnosprawnością, • niedostosowaniem społecznym, • zagrożeniem niedostosowaniem społecznym, • zaburzeniami zachowania lub emocji, • szczególnymi uzdolnieniami, • specyficznymi trudnościami w uczeniu się, • deficytami kompetencji i zaburzeniami sprawności językowych, • chorobami przewlekłymi, • sytuacjami kryzysowymi lub traumatycznymi, • niepowodzeniami edukacyjnymi, • zaniedbaniami środowiskowymi związanymi z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi, • trudnościami adaptacyjnymi związanymi z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związaną z wcześniejszym kształceniem za granicą. W placówce pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów, a także w formie różnorodnych zajęć. Ważne! W ramach dodatkowej subwencji pieniądze mogą być przeznaczone na zajęcia: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne oraz inne zajęcia o charakterze terapeutycznym. Należy jednocześnie pamiętać, że przy ich realizacji, niezależnie od pochodzenia funduszy, musi być zachowana liczba uczniów biorących w nich udział. Zajęcia w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej prowadzą specjaliści: psychologowie, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni lub inni specjaliści w zależności od potrzeb uczniów. Ponieważ znaczny odsetek szkół boryka się z brakiem odpowiednich specjalistów, oprócz wspomnianej subwencji, od 1 września 2022 r. zostaną uruchomione dodatkowe środki na ich zatrudnienie. Liczba osób wspierających rozwój uczniów będzie zależna od liczby dzieci uczęszczających do danej szkoły. Organizacja dodatkowych zajęć Zasady organizacji dodatkowych zajęć, na realizację których pieniądze pochodzą z subwencji rządowej, regulują Rozporządzenie MEiN z dnia 8 lutego 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Ustawa Prawo oświatowe oraz Ustawa o systemie oświaty. Subwencja rządowa na zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w skali całego kraju została zwiększona o 31 proc. i wynosi 180 mln zł. Jest przeznaczona w całości na organizację dodatkowych zajęć w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych, a także szkołach artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego. Subwencja obejmuje swoim zasięgiem zarówno placówki publiczne, jak i niepubliczne. Zajęcia w ramach subwencji nie mogą być organizowane w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz specjalnych, szkołach podstawowych specjalnych i szkołach ponadpodstawowych specjalnych. Pieniądze te nie są również przeznaczone dla dorosłych uczniów szkół branżowych II stopnia oraz policealnych. Podział środków pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego (JST) odbędzie się zgodnie z kryteriami podziału rezerwy na rok 2022. Podział środków będzie maksymalnie uproszczony i zostanie dokonany przez MEiN na podstawie liczby uczniów w szkołach na 30 września 2021 r. Środki na rachunki JST przekaże Ministerstwo Finansów. Zakładamy, że przekazanie środków nastąpi przed terminem rozpoczęcia zajęć. Wsparcie finansowe na organizację dodatkowych zajęć specjalistycznych dla uczniów szkół niepublicznych i publicznych, które nie są prowadzone przez JST, oraz na uczniów szkół prowadzonych przez osoby fizyczne i prawne rejestrowanych przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, zostanie przekazane w formie dotacji celowej. Fundusze uzależnione od potrzeb i liczby uczniów Szkoły mogą się starać o fundusze na realizację dodatkowych zajęć w zależności od potrzeb oraz od liczby uczniów uczęszczających do placówki. Szacunkowa liczba godzin dodatkowych zajęć specjalistycznych z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej wyniesie: • w szkole liczącej 100 uczniów – 63 dodatkowe godziny zajęć, • w szkole liczącej 200 uczniów – 127 dodatkowych godzin zajęć, • w szkole liczącej 300 uczniów – 191 dodatkowych godzin zajęć, • w szkole liczącej 400 uczniów – 255 dodatkowych godzin zajęć, • w szkole liczącej 500 uczniów – 319 dodatkowych godzin zajęć, • w szkole liczącej 600 uczniów – 383 dodatkowe godziny zajęć. Do 21 lutego 2022 r. dyrektorzy szkół powinni określić zapotrzebowanie na dodatkowe zajęcia, kierując tę informację do organu prowadzącego. Powinna ona zawierać: • nazwę szkoły, • adres jej siedziby i numer w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych, • odpowiednio nazwę JST będącej organem prowadzącym szkołę lub wskazanie właściwego ministra w przypadku szkół artystycznych, • liczbę godzin dodatkowych zajęć specjalistycznych planowanych do realizacji, • miejscowość i datę sporządzenia informacji, • podpis dyrektora szkoły. Ważne! Prowadzenie zajęć może się rozpocząć od 1 marca 2022 r. Jednak nie jest to termin nieprzekraczalny. Każda szkoła może go przesunąć w zależności od potrzeb i indywidualnych możliwości. Jednocześnie należy pamiętać, że subwencja musi być wykorzystana nieprzekraczalnie do 20 grudnia 2022 r. Planując dodatkowe zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, konieczne jest wzięcie pod uwagę potrzeb dzieci, które rozpoczną naukę w roku szkolnym 2022/2023. Dodatkowych zajęć specjalistycznych, prowadzonych w ramach subwencji, nie wykazuje się w systemie informacji oświatowej oraz nie uwzględnia się ich w arkuszu organizacyjnym szkoły. Na co przeznaczyć dodatkowe pieniądze? Przedłużająca się izolacja, brak kontaktu z rówieśnikami i nauczanie zdalne wpłynęły w znaczny sposób na potrzeby dzieci. Jednak są one bardzo zróżnicowane w zależności od położenia szkoły, etapu edukacji oraz lokalnej długoterminowej strategii w zakresie podejmowanych działań profilaktycznych. Dlatego też, starając się o dodatkowe środki, należy przeprowadzić rozpoznanie, które pozwoli na efektywne ich wydanie. Aby odpowiadało ono rzeczywistym potrzebom, musi być przeprowadzone zespołowo. Dlatego w proces ten zaangażowani powinni być wszyscy pracownicy merytoryczni szkoły. Tylko podejście oparte o wspólną obserwację i analizę spostrzeżeń pozwoli na wypracowanie odpowiedzi, na jaki rodzaj zajęć powinny być przeznaczone środki z subwencji. Ważne! Zgodnie z prawem dyrektor ma obowiązek powiadomić rodziców o możliwości skorzystania przez ich dzieci z zajęć specjalistycznych, co może również służyć lepszemu rozpoznaniu ich potrzeb i uzyskaniu wartości dodanej w tym zakresie. Oczywiście na pierwszy plan wysuwają się zajęcia związane z rozwojem kompetencji emocjonalno-społecznych. Trzeba pamiętać, że wiek adolescencji wiąże się ściśle z potrzebą przynależności do grupy rówieśniczej. Pozbawienie tej możliwości przez przedłużające się nauczanie zdalne doprowadziło do pogorszenia się zdrowia psychicznego dzieci. Znaczna ich część cierpi na stany depresyjne. Innym poważnym problemem są uzależnienia. Bierność wywołana izolacją negatywnie wpłynęła na pogłębienie się uzależnień behawioralnych. Może prowadzić to do poważnych problemów emocjonalnych, rzutujących na dalszy rozwój psychospołeczny. Dziecko, na co dzień obcując w grupie rówieśników, uczy się zasad funkcjonowania społecznego. Nabywa umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej, stanowienia i przestrzegania norm, rozwiązywania sytuacji trudnych. Natomiast kiedy nie przebywa z rówieśnikami, pozbawione jest możliwości spontanicznego uczenia się umiejętności potrzebnych do nawiązywania relacji społecznych. Brak wsparcia może prowadzić do trwałej alienacji społecznej i w konsekwencji niedostosowania społecznego. Wielu uczniów, spędzając czas wyłącznie w domu, uzależniło się od gier komputerowych, smartfonów czy portali społecznościowych. Dlatego też zasadne wydaje się przeznaczenie dodatkowych funduszy na zajęcia podnoszące kompetencje emocjonalno-społeczne. Ich charakter, w postaci treningów umiejętności społecznych lub zajęć socjoterapeutycznych, pozwala na nabycie odpowiednich umiejętności, a także nawiązanie i pogłębienie relacji z rówieśnikami. Pandemia wpłynęła również na wyniki edukacyjne dzieci i młodzieży. Z problemem tym mierzą się zwłaszcza uczniowie obarczeni dysfunkcjami poznawczymi. Trudności z koncentracją uwagi, analizą i syntezą, psychomotoryką to tylko niektóre deficyty, które zmniejszyły efektywność nauczania zdalnego. Aby problemy edukacyjne uczniów dysfunkcyjnych nie pogłębiały się, konieczne jest zwiększenie liczby zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. Ewidentnie problemem najmłodszej grupy dzieci są zaburzenia logopedyczne. Długie godziny spędzane w domu w czasie pandemii przed komputerem, tabletem czy telewizorem wpłynęły niekorzystnie na jednostronny nieharmonijny rozwój mowy. W wielu przypadkach u dzieci język bierny w znaczny sposób wyprzedził rozwój języka czynnego. Dodatkowo wrodzone wady wymowy, niekorygowane przez dodatkowe zajęcia, pogłębiły się. Dlatego też dodatkowe pieniądze powinny, zwłaszcza w szkołach podstawowych, być przeznaczone na zajęcia logopedyczne.