STAN PRAWNY NA 17 MARCA 2022 Specustawa w aspekcie kadrowym Opracowała: Karolina Król-Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082). Tocząca się wojna na terenie Ukrainy spowodowała duży napływ obywateli ukraińskich, w szczególności kobiet i dzieci. Wiele z nich szukać będzie w Polsce pracy, a dzieci będą zapisywane do szkół i przedszkoli. To wszystko będzie stanowiło ogromne wyzwanie dla dyrektorów placówek oświatowych, zarówno pod względem organizacyjnym, jak i zatrudniania nowych pracowników z Ukrainy, w szczególności pracowników niepedagogicznych czy pomocy nauczycieli. 12 marca 2022 r. prezydent Rzeczypospolitej podpisał Ustawę z dnia 9 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: Specustawa). Ustawa ta ustala szczególne zasady zalegalizowania pobytu, możliwości zatrudniania oraz prawa ukraińskich obywateli i obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – co istotne – bezpośrednio z terytorium Ukrainy. Zgodnie z treścią Specustawy obywatel Ukrainy będzie uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy: • jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 (obywatel Ukrainy wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 24 lutego 2022 r., deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r.) lub • jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Tryb zatrudniania pracownika uchodźcy Każdy pracodawca, zatrudniający uprawnionego do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uchodźcę z Ukrainy, powinien o tym fakcie powiadomić powiatowy urząd pracy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (www.praca.gov.pl). W powiadomieniu podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy przekazuje: • informacje dotyczące podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy: o nazwę albo imię (imiona) i nazwisko, o adres siedziby albo miejsca zamieszkania, o numer telefonu lub adres poczty elektronicznej o charakterze służbowym, o numer identyfikacyjny NIP i REGON – w przypadku podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, albo numer PESEL – w przypadku osoby fizycznej, o numer wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia – w przypadku podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy, który prowadzi agencję zatrudnienia świadczącą usługi pracy tymczasowej, o symbol PKD oraz opis wykonywanej działalności związanej z pracą obywateli Ukrainy; • dane osobowe obywatela Ukrainy: o imię (imiona) i nazwisko, o datę urodzenia, o płeć, o obywatelstwo, o rodzaj, numer i serię dokumentu podróży lub innego dokumentu stwierdzającego lub pozwalającego ustalić tożsamość oraz państwo, w którym wydano ten dokument, o numer PESEL – o ile został nadany; • rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy, • stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, • miejsce wykonywanej pracy. Ważne! Niewypełnienie powyższych warunków oznacza brak możliwości wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę. Opisany powyżej tryb zatrudniania obywateli z Ukrainy ma na celu wprowadzenie ułatwień w podjęciu pracy przez obywateli Ukrainy migrujących w związku z konfliktem zbrojnym, a jednocześnie zapewnia narzędzia pozwalające monitorować sytuację na lokalnych rynkach pracy. Specustawa przewiduje też, że minister właściwy ds. pracy będzie mógł określić, w drodze rozporządzenia, liczbę obywateli Ukrainy, którym dany podmiot będzie mógł powierzyć wykonywanie pracy, która miałaby być ustalana w stosunku do liczby wszystkich osób, którym ten podmiot powierza wykonywanie pracy, „(…) kierując się względami bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, ochroną lokalnych rynków pracy oraz zasadą komplementarności zatrudnienia cudzoziemców w stosunku do obywateli polskich”. Wsparcie kadrowe dla szkół W związku z przewidywanym wzrostem uczniów przybyłych z terenów Ukrainy i związaną z tym koniecznością porozumiewania się w języku ukraińskim, co ma ułatwić przyjmowanym do placówek dzieciom adaptację w obcym państwie, Specustawa ustanawia, że w roku szkolnym 2021/2022 na stanowisku pomocy nauczyciela będzie mogła zostać zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Ważne! Ustawa nie przewiduje konieczności potwierdzania znajomości języka polskiego w przypadku zatrudniania na stanowisko pomocy nauczyciela osób ze znajomością języka ukraińskiego, a nieposiadających obywatelstwa polskiego. Funkcjonowanie oddziałów dodatkowych Jeżeli w roku szkolnym 2021/2022 w placówce, w której zostanie utworzony dodatkowy oddział zapewniający kształcenie i wychowanie dzieci oraz uczniów uchodźców z terytorium Ukrainy to, zgodnie z zapisem Ustawy, dyrektor będzie mógł przydzielić nauczycielowi, za jego zgodą, godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż ½ tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Ponadto na okres 18 miesięcy (od 24 lutego 2022 r.) Specustawa łagodzi przepisy dotyczące nauczycieli pobierających świadczenie kompensacyjne. Nauczyciele ci będą mogli pracować w oddziałach przygotowawczych na stanowisku: • pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 Prawa oświatowego, • nauczyciela, jeżeli w szkole utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy.