STAN PRAWNY NA 11 MARCA 2022 Współpraca szkoły z rodzicami Opracowała: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor szkoły podstawowej, ekspert ds. awansu zawodowego oraz edukator ośrodka doskonalenia nauczycieli, laureatka Ogólnopolskiego Programu „Twórczy nauczyciel – Twórcza Edukacja” Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082). Efektywna współpraca z rodzicami od zawsze była jednym z najważniejszych priorytetów pracy szkoły. W obecnej sytuacji powrotu uczniów do szkoły po kolejnym okresie nauki zdalnej, współpraca z domem rodzinnym nabiera szczególnego wymiaru. Coraz częściej spotykamy się z nasilonymi problemami wychowawczymi, trudnościami w funkcjonowaniu uczniów w zbiorowości szkolnej. Pojawia się coraz więcej konfliktów, nieporozumień, zdarzają się nawet akty agresji uczniów, którzy nie radzą sobie z emocjami. Przekłada się to natychmiast na relacje rodzice–szkoła. To właśnie szkoła jest odpowiedzialna za zachowanie uczniów i ich funkcjonowanie w zbiorowości szkolnej. Rodzice często zarzucają nauczycielom i dyrekcji bierność, a z kolei szkolna kadra uważa, że dzieci nie są wychowywane w domu w poczuciu szacunku do drugiego człowieka. To bardzo trudne i frustrujące sytuacje, wymagające nie lada umiejętności mediacyjnych. Dlatego niezwykle ważne są właściwa współpraca z rodzicami, szukanie pomysłów na wspólne działanie i odpowiedzialność za funkcjonowanie dzieci w szkole. Jak zatem właściwe współpracować z rodzicami uczniów i jak zaplanować wspólnie działania? By móc ujednolicić odziaływania środowiska rodzinnego i szkolnego, należy uświadomić sobie znaczenie poszczególnych zadań stawianych rodzicom i nauczycielom. Każdy bowiem musi znać swoje obowiązki i prawa, aby postępować zgodnie z przepisami i jak najlepiej wykonywać swoje zadania względem dzieci i młodzieży. Prawa i obowiązki Wszystkie prawa i obowiązki nauczycieli, rodziców oraz dyrekcji szkoły mają ścisły związek z procesem wychowania dzieci i młodzieży. Bez wzajemnej współpracy i porozumienia nie da się tym procesem kierować. Przede wszystkim najważniejsza jest wzajemna, zdrowa relacja między dorosłymi. Bardzo często brak właściwego przepływu informacji oraz niezrozumienie stają się przyczynami konfliktów. Warto zatem na początku poznać wzajemne oczekiwania. Służą temu spotkania z wychowawcami albo diagnozy przygotowane przez szkolnego pedagoga lub psychologa. Trzeba dokładnie zdefiniować potrzeby i oczekiwania rodziców oraz opracować wspólne zasady współpracy. Konieczne jest stworzenie w szkole miejsca, w którym rodzice będą spotykać się z wychowawcami lub specjalistami na indywidualnych rozmowach. Nawet jeśli spotkanie będzie odbywało się w obecności dyrektora, warto zajmować miejsca blisko rodzica, bowiem to stwarza atmosferę bezpieczeństwa i partnerstwa. Zawsze podkreślajmy pozytywne strony ucznia oraz ogromną rolę rodziców w wychowaniu własnego dziecka. Nie bójmy się proponować rodzicom szkoleń, warsztatów, które będą wspierały procesy wychowawcze. Pamiętajmy, żeby uświadomić rodziców uczniów, że tego typu wsparcie nie ma na celu uczenia postępowania z dziećmi, szczególnie trudnymi wychowawczo, ale przede wszystkim może zainspirować do doskonalenia własnych umiejętności w rozwiązywaniu problemów, nawet w formie doradztwa innym. Niektórzy rodzice są szczególnie uczuleni na krytykę ich umiejętności wychowawczych, dlatego nigdy tego nie czyńmy, ale warto podkreślać znaczenie tego doświadczenia i jego rozwijanie właśnie podczas szkoleń i warsztatów. Takie sposoby współpracy z rodzicami okazują się niezwykle cenne, zwłaszcza gdy w klasie wychowawca napotyka trudności, brakuje integracji klasowej lub pojawiają się przejawy agresji. Może – oprócz stosowanych wobec uczniów różnych technik zapobiegania niewłaściwemu zachowaniu – warto zorganizować wspólne spotkanie nauczycieli i rodziców z wykorzystaniem elementów pracy warsztatowej, podczas której zostaną wypracowane wspólne sposoby oddziaływania na dzieci i młodzież. Bardzo ważne jest angażowanie wszystkich rodziców. Czasami niektórzy z nich czują się niedostrzegani, nie włączają się w działania szkoły i klasy, nie mają pojęcia, co dzieje się w środowisku szkolnym. Wychowawca zarzuca rodzicom brak zainteresowania sprawami dziecka. Tutaj trzeba szczególnej delikatności i rozwagi. Nie wiemy bowiem, czym jest spowodowany ten brak zainteresowania. Może jakimiś sytuacjami traumatycznymi, może poważnymi problemami zdrowotnymi? Zanim zaczniemy oceniać, spróbujmy dotrzeć do tych rodziców, a jeśli wychowawca nie wzbudza zaufania, konieczna jest pomoc innego specjalisty. Mądry nauczyciel nie będzie się bał poszukać pomocy ze strony koleżanek i kolegów, jeśli jego sposoby nawiązania współpracy z rodzicami nie dają efektów. Należy również pamiętać o tym, by traktować rodziców uczniów z wyrozumiałością i troską. Nawet jeśli trafia się tzw. roszczeniowy rodzic, tym bardziej musimy go wysłuchać i pozwolić na rozładowanie emocji, oczywiście nie dopuszczając do obrażania czy agresji. Starajmy się być empatyczni, wyobrażać sobie siebie w podobnej sytuacji. Zrozumienie problemu wymaga dopytania, przemyślenia i określenia oczekiwań, z jakimi przyszedł do nas rodzic. W przypadku krytyki nie należy się obrażać, a raczej przemyśleć i przeanalizować zarzuty, po czym ustosunkować się do nich w sposób spokojny i rozważny. Dojście do konsensusu wymaga dokładnej analizy sytuacji, zaoferowania pomocy, a co najważniejsze informowania na bieżąco rodziców, co zostało zrobione, jak rozwiązano problem. Właściwa współpraca Zaistnienie prawdziwej współpracy na płaszczyźnie rodzice–nauczyciele–dyrektor nie jest możliwe bez zaangażowania wszystkich stron. Co w sytuacji, gdy współcześnie rodzice są zabiegani, przychodzą do szkoły tylko na zebrania, zaliczają swoją obecność? Oczywiście pojawiają się wtedy, gdy mają pretensje i zarzuty. Warto więc zastanowić się nad organizacją takich przedsięwzięć, w których będą brały udział dzieci tych „zapracowanych” rodziców. Nic bardziej nie przyciąga zainteresowania rodziców niż możliwość publicznego pokazu talentu ich dziecka. Jeśli zaangażujemy je do udziału w przedstawieniach, pokazach, zawodach sportowych lub innych działaniach, wówczas nietrudno nam będzie zaprosić ich rodziców do szkoły. Będzie to miało również podwójną korzyść. Najprawdopodobniej zmieni się też opinia o szkole, nauczycielach i dyrekcji, bo wielu rodziców dostrzeże także pozytywne strony podejmowanych działań. Poza tym ważna będzie obserwacja dziecka w środowisku szkolnym. Bardzo często musimy uświadamiać rodzicom, że ich dzieci mogą zupełnie inaczej funkcjonować w szkole niż w domu rodzinnym. Zdarza się, że dzieci zachowują się prowokująco, wdają się w kłótnie i sprzeczki właśnie w szkole, gdy tymczasem, w opinii rodziców, w domu ich pociechy są bardzo grzeczne. Ważne! Powrót do szkół po okresie zdalnego nauczania nie jest dla uczniów łatwy. Wielu z nich musi na nowo nauczyć się zasad funkcjonowania w środowisku szkolnym. Pamiętajmy również, że dobra znajomość uczniów i ich rodzin pozwala na planowanie pracy i skuteczność oddziaływań wychowawczych. Poza tym znajomość lokalnego środowiska oraz udział szkoły w jego życiu mają niemały wpływ na opinie i promocję danej placówki. Wspólne działania na rzecz najbliższej okolicy to także doskonały pomysł na współpracę z rodzicami. Podejmowanie np. działań o charakterze charytatywnym, zbiórki ekologiczne lub inne mają zawsze bardzo dobry wpływ na wzajemne relacje. Takie działania można zaplanować lub są one wynikiem potrzeb, które mogą zrodzić się w każdej chwili. Organizacja imprez typu: Festyn Rodzinny, Dzień Rodziny, Dzień Sportu. Dzień Matki i Ojca – to niewątpliwie okazja do integracji środowiska szkolnego, choć niestety w czasie pandemii trzeba z tych form zrezygnować. Może zatem warto wysłać rodzicom lub umieścić na stronie internetowej szkoły filmiki, w których przedstawimy działania szkoły z udziałem ich dzieci. Bardzo ważne są systematyczne kontaktowanie się z rodzicami i odpowiadanie na zgłaszane przez nich problemy. Nie wystarczy przyjąć wiadomość lub wysłuchać rodziców, należy też poinformować o rozwiązaniu danego problemu. Ważne! Dla każdego rodzica bardzo ważne jest dostrzeżenie nawet najmniejszych sukcesów jego dziecka. Popularnością cieszą się listy gratulacyjne lub podziękowania kierowane do rodziców uczniów. Warto skierować takie listy czy podziękowania nie tylko do rodziców uczniów zdolnych, ale również tych, którzy wykazali się np. wyjątkową pracowitością, zaangażowaniem w życie szkoły lub zrobili coś dobrego dla kolegi czy koleżanki. Rodzice uczniów niewyróżniających się w nauce także powinni mieć powody do dumy. Jeśli będziemy dostrzegać indywidualne talenty, zdolności czy wyjątkowe zachowania godne nagrody, wówczas możemy spodziewać się ze strony rodziców większej gotowości do współpracy. Okazją do wspólnych spotkań rodziców, nauczycieli i dyrekcji są dni otwarte w szkole. Prezentacja osiągnięć szkoły, zajęcia otwarte oraz indywidualne spotkania mogą w znacznej mierze przyczynić się do rozwijania dobrych, wzajemnych relacji. Podobnego znaczenia nabiera uczestnictwo rodziców w szkolnych imprezach i uroczystościach. Czasami zdarza się, że rodzice są chętni do aktywnego udziału w tych uroczystościach. Wówczas odgrywają role w szkolnych przedstawieniach, czytają dzieciom lub opowiadają o swojej pracy. Takie działania mają duże znaczenie dla integracji rodziców ze środowiskiem szkolnym. Należy bezsprzecznie przyznać, że współpraca z rodzicami uczniów w ogromnej mierze zależy od klimatu szkoły oraz zaangażowania nauczycieli oraz dyrekcji. Niewątpliwie jest to trudne zadanie, zwłaszcza dla wychowawców, specjalistów i dyrektorów. To oni bowiem najczęściej muszą przeprowadzać trudne rozmowy z rodzicami uczniów. Nie wystarczy tu tylko merytoryczne przygotowanie w formie odbytych szkoleń, ale najważniejsze są osobiste predyspozycje oraz umiejętności nawiązywania kontaktów międzyludzkich. Niejednokrotnie ogromną rolę odgrywają zdolności mediacyjne. Jeśli jednak wszystkim będzie zależeć na zdrowych, wzajemnych relacjach, wówczas praca w szkole i opinia o niej będą jak najlepsze.