STAN PRAWNY NA 1 MARCA 2022 Wycieczki szkolne w czasie pandemii Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego; zaktualizował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 195), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 491 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 26 stycznia 2022 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2022 r. poz. 186 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 lutego 2022 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2022 r. poz. 473), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz.U. z 2018 r. poz. 1055). Epidemia COVID-19 trwa już od dwóch lat, jednak w Prawie oświatowym wciąż mamy do czynienia z dużą liczbą spornych kwestii i problemów do rozwiązania. Jednym z takich zagadnień są – nieuregulowane wprost w ministerialnych wytycznych – szkolne wyjścia i wycieczki. Czy można je organizować? Wraz z kolejnymi falami zakażeń zmianie ulega sposób organizacji zajęć – od całkowicie stacjonarnych z możliwością częściowego lub całkowitego ich zawieszenia na rzecz zajęć zdalnych (o czym decyduje dyrektor szkoły), po odgórnie wprowadzane zajęcia w formie zdalnej dla wybranych grup uczniów. Co więcej, przepisy szczególne dotyczące funkcjonowania szkół w okresie epidemii w żaden sposób nie odnoszą się do możliwości organizowania wycieczek szkolnych. Jeżeli więc stan prawny w tym zakresie nie ulegnie zmianie, a wraz z luzowaniem obostrzeń nie należy raczej spodziewać się nagłego wprowadzenia zakazu organizowania wycieczek, to nie powinno być przeszkód w organizowaniu wyjazdów z uczniami, co z pewnością warto rozważyć z punktu widzenia umożliwienia dodatkowej integracji między uczniami po nauczaniu zdalnym. Pod uwagę trzeba jednak zawsze brać na pierwszym miejscu aktualną sytuację epidemiologiczną oraz bezpieczeństwo uczniów i ich opiekunów. Dodatkowe ograniczenia Organizatorzy wycieczek nie mogą obecnie zignorować faktu, że w dalszym ciągu na terenie kraju obowiązują wytyczne sanitarne, mające na celu zmniejszenie liczby zachorowań. Wśród nich należy przede wszystkim wymienić skierowane do szkół wytyczne MEiN-u, MZ-etu i GIS-u dotyczące szkół podstawowych i ponadpodstawowych, obowiązujące od 1 września 2021 r. Do uwzględnienia w funkcjonowaniu szkoły tych wytycznych zobowiązuje dyrektorów przepis § 13c Rozporządzenia MEN z dnia 20 marca 2020 r. Co ciekawe, wytyczne te w ograniczonym stopniu odwołują się do możliwości organizowania wycieczek przez szkoły. Zgodnie z nimi: (…) Rekomenduje się organizację wyjść w miejsca otwarte, np. park, las, tereny zielone, z zachowaniem dystansu od osób trzecich oraz zasad obowiązujących w przestrzeni publicznej. Należy unikać wyjść grupowych i wycieczek do zamkniętych przestrzeni z infrastrukturą, która uniemożliwia zachowanie dystansu społecznego. Jak zatem widać, wytyczne (mające dla dyrektorów wiążący charakter) wprost dopuszczają możliwość organizowania wycieczek, z tym że w przypadku zamkniętych przestrzeni rekomenduje się przebywanie wyłącznie w pomieszczeniach, które pozwalają na zachowanie dystansu społecznego. Oznacza to, że jeżeli możliwe jest zachowanie tego dystansu, wytyczne nie zabraniają możliwości organizowania wycieczek, w tym nawet kilkudniowych, z możliwością noclegu. Warunkiem jest jednak zachowanie zasad obowiązujących w przestrzeni publicznej oraz dystansu społecznego. W związku z tym dyrektorzy powinni pamiętać o konieczności stosowania się podczas wycieczek (ale również generalnie w związku z funkcjonowaniem jednostek oświaty) do przepisów odrębnych dotyczących ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Zasady te ulegają częstym zmianom, dlatego przed planowaną wycieczką należy zapoznać się z aktualnymi wytycznymi . Na stronie tej znajduje się także lista krajów, z których loty są objęte zakazem lądowania na terenie Polski. Należy na nią zwrócić szczególną uwagę w przypadku planowania wycieczek zagranicznych. Ich organizacja jest dopuszczalna pod warunkiem spełnienia dotychczas obowiązujących wymagań, o czym mówi § 7 Rozporządzenia z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki. Istotny jest tutaj pkt 2 przywołanej regulacji, czyli obowiązek ubezpieczenia NNW. Obowiązek ten dotyczy tylko i wyłącznie wycieczek zagranicznych, nie można zatem wymagać od rodziców uczniów wykupienia takiego ubezpieczenia w przypadku wycieczki krajowej. Podstawowe wymogi bez zmian W obowiązującym obecnie stanie epidemii nie zmieniają się formalne wymogi dotyczące organizacji wycieczki i nadal ma zastosowanie przywołane Rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki. Zgodę na zorganizowanie wycieczki wyraża dyrektor szkoły, zatwierdzając kartę wycieczki, według wzoru stanowiącego załącznik do Rozporządzenia. Do karty wycieczki dołącza się listę uczniów biorących udział w wyjeździe, zawierającą imię i nazwisko ucznia oraz telefon rodzica lub rodziców ucznia. Listę uczniów podpisuje dyrektor szkoły. Dyrektor wyznacza również kierownika i opiekunów wycieczki spośród pracowników pedagogicznych szkoły. W zależności od celu i programu wycieczki opiekunem może być także osoba niebędąca pracownikiem pedagogicznym szkoły, wyznaczona przez dyrektora szkoły.