STAN PRAWNY NA 22 LUTEGO 2022 Ocena dokumentacji nauczyciela szkoły Opracowała i zaktualizowała: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor szkoły, ekspert ds. awansu zawodowego oraz edukator ośrodka doskonalenia nauczycieli, laureatka Ogólnopolskiego Programu „Twórczy nauczyciel – Twórcza Edukacja” Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2019 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków (Dz.U. z 2019 r. poz. 1700 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 1 września 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1618). Dokumentacja szkolna podlega systematycznej kontroli przeprowadzanej przez dyrektora szkoły. Jest to działanie, które wynika z pełnienia nadzoru pedagogicznego i zaplanowanych zadań. Prawidłowo prowadzona dokumentacja i jej kompletność mają wpływ na jakość pracy szkoły, dlatego niezwykle ważne jest jej kontrolowanie. Wyniki takiej kontroli pokazują również zakres stosowania obowiązującego prawa oświatowego i wewnątrzszkolnego. Poza tym są dowodem stopnia wypełniania przez nauczycieli swoich obowiązków. Kontrola może mieć charakter planowy lub doraźny. Stosownie do art. 69 ust. 7 Prawa oświatowego dyrektor szkoły ma obowiązek przedstawiać radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym, ogólne wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacje o działalności szkoły. Ważne! W planie nadzoru pedagogicznego, sporządzanego przez dyrektora szkoły na początku roku szkolnego, wskazane zostają obszary podlegające kontroli. Drugą formą nadzoru jest wspomaganie, polegające na wspieraniu pracy nauczycieli, organizowaniu wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego, podejmowaniu działań wpływających na rozwój zawodowy nauczycieli. Plan nadzoru jest znany członkom rady pedagogicznej i realizowany w ciągu roku szkolnego, uwzględnia m.in. tematykę i terminy przeprowadzania kontroli przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły. Taki plan pozwala na systematyczną kontrolę dokumentacji przebiegu nauczania i wychowania. Rodzaje ocenianej dokumentacji Koniec semestru i koniec roku szkolnego są doskonałą okazją do przeprowadzenia kontroli dokumentacji, która wynika z zapisów Rozporządzenia w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji. Dokumentację tę w szkole stanowią: • dzienniki lekcyjne, • dzienniki nauczania indywidualnego i zindywidualizowanej ścieżki kształcenia, • dzienniki zespołowych lub indywidualnych zajęć rewalidacyjnych, wychowawczych, • dzienniki zajęć świetlicowych, • dzienniki innych zajęć (w szczególności zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej), • dzienniki pedagoga, logopedy, doradcy zawodowego, terapeuty pedagogicznego, • arkusze ocen uczniów, • teczki wychowawców, • dokumentacja wyjazdów i wycieczek, • dokumentacja zebrań i współpracy z rodzicami, • dokumentacja związana z diagnozą szkolną. Dokumentację przebiegu nauczania stanowią także: • księga ewidencji dzieci, • księga uczniów, • indywidualna teczka ucznia objętego pomocą psychologiczno-pedagogiczną lub inną formą pomocy, • protokoły i uchwały rady pedagogicznej dotyczące klasyfikowania i promowania uczniów oraz ukończenia szkoły. Dzienniki lekcyjne Głównym dokumentem, który podlega kontroli przestrzegania przepisów prawa, jest dziennik lekcyjny, prowadzony przez nauczycieli dla każdej klasy / każdego oddziału. Obecnie coraz częściej w szkole pojawiają się dzienniki elektroniczne, na prowadzenie których dyrektor musi uzyskać zgodę organu prowadzącego. Takie dzienniki również podlegają kontroli dyrektora. Dokonując jej, należy zwrócić uwagę na następujące elementy: • poprawność merytoryczna (czy zapisy są odzwierciedleniem realizowanej podstawy programowej i są zgodne z zalecanymi warunkami realizacji podstawy programowej), • kompletność zapisów (czy nauczyciele potwierdzają podpisem przeprowadzenie lekcji – w przypadku dziennika elektronicznego takim potwierdzeniem jest zalogowanie się do dziennika, czy zawierają prawidłowe i kompletne dane osobowe uczniów, czy dane te są identyczne z danymi zawartymi w innych dokumentach, np. księdze ewidencji uczniów), • estetyka (czy dokonywane zapisy są estetyczne i czytelne, czy nanoszone poprawki zgodne są z wytycznymi zawartymi w ww. Rozporządzeniu). Ważne! Do dziennika lekcji wpisuje się w porządku alfabetycznym nazwiska i imiona dzieci, daty i miejsca ich urodzenia, adresy zamieszkania, imiona, nazwiska rodziców oraz adresy ich zamieszkania, jeżeli są różne od adresu zamieszkania dziecka, adresy poczty elektronicznej rodziców i numery ich telefonów oraz tematy przeprowadzonych zajęć. W dzienniku odnotowuje się obecność uczniów w danym dniu, ważne wydarzenia z życia klasy, wyjazdy i wycieczki, składy rady rodziców, tematy i problematykę spotkań z rodzicami. Nauczyciel potwierdza własnoręcznym podpisem realizowane lekcje. Dziennik innych zajęć Dokumentami podlegającymi ocenie poprawności prowadzenia są dzienniki innych zajęć, np. dzienniki nauczania indywidualnego i zindywidualizowanej ścieżki kształcenia, dzienniki zespołowych lub indywidualnych zajęć rewalidacyjnych, wychowawczych, dzienniki zajęć świetlicowych, dzienniki innych zajęć (w szczególności zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej) oraz zajęć pozalekcyjnych. Podobnie jak w przypadku dziennika lekcyjnego, kontroli poddajemy poprawność merytoryczną prowadzonego dokumentu, kompletność zapisów i estetykę prowadzenia tego dokumentu. Warto zwrócić uwagę, czy zapisy w dzienniku innych zajęć dokonywane są systematycznie i czy realizowane tematy i cele są zgodne z założonymi planami pracy. W innych dziennikach zajęć zapisy dokonane przez nauczycieli muszą zawierać wpis w porządku alfabetycznym nazwisk i imion uczniów, klasę, do której uczęszczają, adresy poczty elektronicznej rodziców i numery ich telefonów, indywidualny program pracy z uczniem, a w przypadku zajęć grupowych – program pracy grupy, tygodniowy plan zajęć, daty i czas trwania oraz tematy przeprowadzonych zajęć. Ważne są również sposób oceniania postępów uczniów oraz wnioski dotyczące dalszej pracy. Odnotowana powinna też być frekwencja uczniów na zajęciach. Nauczyciel potwierdza własnoręcznym podpisem realizowane zajęcia. Dzienniki zajęć prowadzone przez specjalistów Dokumentacją przebiegu procesu dydaktyczno-wychowawczego, która poddawana jest ocenie, są także dzienniki zajęć prowadzone przez specjalistów (pedagoga, psychologa, logopedę, terapeutę pedagogicznego, doradcę zawodowego). Dokumentację tę kontrolujemy, podobnie jak inne dzienniki zajęć szkolnych, pod względem poprawności merytorycznej, kompletności i estetyki. Dzienniki zajęć ze specjalistami powinny zawierać: imiona i nazwiska uczniów objętych różnymi formami pomocy psychologiczno-pedagogicznej, tygodniowy plan tych zajęć, zajęcia i czynności przeprowadzone w poszczególnych dniach, w tym informacje o kontaktach z osobami i instytucjami, z którymi współdziałają przy wykonywaniu swoich zadań. Ważne są również informacje o sposobach informowania rodziców o pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej ich dzieciom. Należy kontrolować indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne, ich zawartość, stopień realizacji i skuteczność podejmowanych działań. Ważne! Niezwykle istotna jest wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia w szkole. Trzeba sprawdzić, czy jest ona dokonywana dwa razy w roku, czy uczestniczą w spotkaniach zespołu nauczyciele uczący danego ucznia oraz jego rodzice. Warto ocenić, jakie są efekty podejmowanych działań, jak wpływają one na rozwój ucznia. Indywidualna teczka ucznia objętego pomocą psychologiczno-pedagogiczną Dokumentację przebiegu nauczania stanowi też indywidualna teczka ucznia objętego pomocą psychologiczno-pedagogiczną, w której gromadzona jest dokumentacja badań i czynności uzupełniających, prowadzonych w szczególności przez pedagoga, psychologa, logopedę, terapeutę pedagogicznego, lekarza i innego specjalistę, a także inna dokumentacja związana z udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Należy i tę dokumentację skontrolować i ocenić jej poprawność merytoryczną (czy prowadzona jest zgodnie z wewnętrznymi ustaleniami), jej kompletność (czy zawiera materiał, na podstawie którego uruchomiono pomoc psychologiczno-pedagogiczną, czy realizowana pomoc jest udokumentowana). Inne rodzaje dokumentacji Kontroli warto poddać również inną dokumentację, np. arkusze ocen uczniów, teczki wychowawców, dokumentację wyjazdów i wycieczek, spotkań i współpracy z rodzicami, dokumentację związaną z diagnozą szkolną. Ważne! Niektóre z powyższych dokumentów nie są obowiązkowe. Przykładem może być teczka wychowawcy. Nie ma przepisów prawa, które nakazują prowadzić takie teczki, niemniej jednak gromadzenie dokumentacji wychowawcy jest bardzo ważne. Nauczyciel musi posiadać dokumentację np. wycieczki, ponieważ nigdy nie wiadomo, czy nie będzie ona podlegała kontroli. Poza tym wszelkie zwolnienia, usprawiedliwienia i inne dokumenty, dotyczące frekwencji uczniów, również mają znaczenie dla ich bezpieczeństwa. Obserwacje i notatki dotyczące uczniów są bardzo ważne dla diagnozy umiejętności lub pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Wychowawcy najlepiej wiedzą, jaka dokumentacja jest im najbardziej potrzebna i istotna dla celów kontrolnych. Arkusze ocen powinny odzwierciedlać wyniki nauczania – oceny roczne uzyskane przez uczniów w czasie nauki na danym etapie edukacyjnym. Należy pamiętać, by w arkuszu, oprócz danych ucznia, podane były numery uchwał klasyfikacyjnych z datą ich zatwierdzenia oraz czytelne podpisy wychowawców. Zawartość teczki wychowawców powinna być ustalona w statucie szkoły, a jej kontrola powinna opierać się na rzetelnym sprawdzeniu dokumentów, o których mowa w statucie. Kontroli podlegają też dokumentacja wyjazdów i wycieczek (należy zwrócić uwagę na karty wycieczki, zgody rodziców i dyrektora na wyjazd, harmonogram wycieczki, oświadczenia opiekunów i kierownika o odpowiedzialności za bezpieczeństwo uczestników wycieczki) oraz preliminarz kosztów i rozliczenie wydatków. Kolejnymi dokumentami, podlegającymi kontroli dyrektora, są protokoły spotkań z rodzicami. W tym przypadku należy sprawdzić, czy protokoły zawierały daty i tematykę spotkań, czy rodzice byli informowani o ważnych wydarzeniach z życia szkoły, czy zostali zapoznani z dokumentami szkoły, z zasadami oceniania, czy wychowawca dotrzymał obowiązkowych terminów informowania rodziców o postępach uczniów. Kontrolując dokumentację, trzeba także sprawdzić sposoby przeprowadzania szkolnej diagnozy – czy uczniowie podlegali tym samym metodom diagnozy, czy narzędzia diagnostyczne zawierały elementy pomagające nauczycielom określić stopień opanowania treści podstawy programowej, w jaki sposób uzyskane wyniki diagnozy zostały wykorzystane w pracy z uczniami. Dokumentację przebiegu nauczania stanowią też: księga ewidencji dzieci, księga uczniów, protokoły i uchwały rady pedagogicznej dotyczące klasyfikowania i promowania uczniów oraz ukończenia szkoły. Kontrolując księgę ewidencji uczniów, należy zwrócić uwagę na: wpisy uczniów według roku urodzenia, imię (imiona) i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, numer PESEL oraz adres zamieszkania, a także imiona i nazwiska rodziców (prawnych opiekunów) oraz adresy ich zamieszkania. Ważne są również informacje o spełnianiu przez dziecko obowiązku szkolnego poza szkołą, ze wskazaniem zezwolenia dyrektora, na podstawie którego dziecko spełnia obowiązek szkolny w tej formie. W księdze uczniów powinny znajdować się następujące informacje: imię (imiona) i nazwisko ucznia, data i miejsce jego urodzenia, numer PESEL oraz adres zamieszkania ucznia, imiona i nazwiska rodziców (prawnych opiekunów) i adresy ich zamieszkania, data rozpoczęcia nauki ucznia w danej szkole oraz oddział, do którego go przyjęto. W księdze uczniów odnotowuje się datę ukończenia szkoły albo datę i przyczynę opuszczenia szkoły przez ucznia. Poza tym należy sprawdzić, czy wpisów w księdze uczniów dokonuje się w sposób chronologiczny, według dat rozpoczęcia przez uczniów nauki w danej szkole. Protokoły rady pedagogicznej podlegają systematycznej kontroli podczas zebrań rady. Każdy członek jest zobowiązany zapoznać się z protokołami i zatwierdzić własnoręcznym podpisem zgodność protokołu z przebiegiem zebrania. Ważne są prawidłowość zapisu uchwał i ich wykonalność. Należy pamiętać o podstawie prawnej, na którą należy się powołać, redagując uchwały. Ważne! Zapisy prawa oświatowego nie wskazują gotowych narzędzi czy wzorów dokumentów, jakimi posługiwać się ma dyrektor, dokonując kontroli szkolnej dokumentacji. Nie wskazują również szczegółowych zasad prowadzenia dokumentacji (poza ogólnymi wytycznymi w zakresie wpisów do dziennika lekcji i dzienników innych zajęć). Czynią natomiast dyrektora odpowiedzialnym za właściwe zabezpieczenie i archiwizowanie dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej. Dyrektor powinien rejestrować czynności kontrolne, odnotowując daty kontroli oraz wnioski lub uwagi w celu ich wdrożenia i poprawy jakości dokumentacji. Wyniki kontroli są także przestawiane radzie pedagogicznej w sprawozdaniu z pełnionego nadzoru pedagogicznego. Konsekwencje w przypadku niewypełniania obowiązków Jeśli nauczyciele nie przestrzegają ustalonych zasad prowadzenia dokumentacji, tym samym nie stosując się do prawa oświatowego i wewnątrzszkolnego, wówczas dyrektor musi wyciągnąć konsekwencje z powodu niewypełnianych obowiązków. Będzie to miało odzwierciedlenie w ocenie pracy nauczyciela, przyznaniu dodatku motywacyjnego bądź sporządzeniu notatki służbowej. Ważne! W przypadku poważnych naruszeń, takich jak fałszowanie dokumentacji, nauczycielowi grożą kary dyscyplinarne, takie jak np. nagana z ostrzeżeniem, zwolnienie z pracy, zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania oraz wydalenie z zawodu nauczycielskiego.