STAN PRAWNY NA 11 LUTEGO 2022 Podawanie dziecku leku – odpowiedzialność nauczyciela przedszkola Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami (Dz.U. z 2019 r. poz. 1078), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762), • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonu-jącego działalność leczniczą (Dz.U. z 2019 r. poz. 595 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 540), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604). Nauczyciel odpowiada za wykonywanie szeregu obowiązków służbowych, ale jego podsta-wowe zadania zostały wymienione w art. 6 Karty nauczyciela, zgodnie z którym jest on zo-bowiązany: • rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podsta-wowymi funkcjami przedszkola: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym za-dania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom w czasie zajęć organizowa-nych przez przedszkole, • wspierać każde dziecko w jego rozwoju, • dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego, • doskonalić się zawodowo zgodnie z potrzebami przedszkola, • kształcić i wychowywać dzieci w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka, • dbać o kształtowanie u dzieci postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą de-mokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. Konieczność dbania o bezpieczeństwo wychowanków została wskazana już w punkcie pierw-szym tej regulacji, niemniej z przepisu tego nie można wywieźć obowiązku stosowania przez nauczycieli procedur medycznych, a w szczególności obowiązku podawania leków wycho-wankom przedszkola, nawet w sytuacji gdy podanie leku jest konieczne z uwagi na chorobę przewlekłą dziecka lub sytuację zagrażającą jego zdrowiu i życiu. Regulacja ta musiałaby zostać uzupełniona przepisem, który wprost nakazywałby nauczycielom wykonanie takiej czynności. Tymczasem nie ma tego rodzaju przepisu ani w Prawie oświatowym, ani w innych przepisach związanych z oświatą czy – w szczególności – z obowiązkami nauczycieli. W uzasadnieniu powyższego obowiązku wskazuje się często art. 155 Prawa oświatowego, który mówi, że w celu zapewnienia wychowankowi podczas pobytu w publicznym przed-szkolu odpowiedniej opieki, odżywiania oraz metod opiekuńczo-wychowawczych rodzic dziecka przekazuje dyrektorowi przedszkola uznane przez niego za istotne dane o stanie zdrowia, stosowanej diecie i rozwoju psychofizycznym dziecka. Z niniejszego zapisu wynika co prawda, że rodzic ma obowiązek przekazania przedszkolu informacji o stanie zdrowia dziecka, nie należy jednak utożsamiać tego obowiązku z prawem przedszkola do wglądu w szczegółową informację medyczną wychowanka. W tym wypadku to wyłącznie rodzic de-cyduje, jakie informacje przekaże przedszkolu. Nauczyciel nie musi więc – i w praktyce często tak jest – dysponować pełną wiedzą na temat stanu zdrowia dziecka. Zgodnie z art. 103 ust. 1 pkt 4 Ustawy Prawo oświatowe szkoła w zakresie realizacji zadań statutowych zapewnia uczniom możliwość korzystania z gabinetu profilaktyki zdrowotnej, spełniającego szczegółowe wymagania, o których mowa w przepisach wydanych na podsta-wie art. 22 ust. 3 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, oraz wyposażo-nego w sprzęt, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 31d Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w części dotyczącej warunków realizacji świadczeń gwarantowanych pielęgniarki lub higie-nistki szkolnej. W przepisie tym mówi się co prawda o szkole, ale w związku z regulacją art. 4 pkt 1 Ustawy Prawo oświatowe należałoby zastosować go również do przedszkoli. Tymczasem obowiązujące regulacje wskazują, że dzieci przedszkolne nie są objęte tym samym zakresem opieki, co uczniowie szkół. Do gabinetu profilaktyki zdrowotnej stosujemy: • Rozporządzenie MZ z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, • Rozporządzenie MZ z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Drugi z tych aktów wskazuje zakres usług oferowanych przez pielęgniarkę. Sama opieka pie-lęgniarki została z kolei uregulowana w Ustawie z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami, której już nie stosuje się do przedszkoli. Art. 2 tej Ustawy mówi bowiem o szkole jako miejscu, w którym realizuje się opiekę zdrowotną nad uczniami, a jednocześnie nie zawiera zasady analogicznej do tej z art. 4 pkt 1 Ustawy Prawo oświatowe, stosownie do której przez szkołę należy rozumieć też przedszkole. Przedszkola nie zostały więc objęte regulacją Ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami, co jest szczególnie istotne ze względu na jej art. 21 ust. 3, który stanowi, że podawanie leków lub wykonywanie innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole przez pracowników szkoły może odbywać się wyłącznie za ich pisemną zgodą. Nie ma w związku z tym przepisu odnoszącego się do nauczycieli przedszkoli, który dawałby im taką samą możliwość. Warto zauważyć, że już w 2019 r. ówczesne Ministerstwo Edukacji Narodowej udzieliło Rzecznikowi Praw Obywatelskich odpowiedzi w sprawie dotyczącej opieki zdrowotnej w przedszkolu (pismo DWKI-WPB.513.70.2019.KC). Czytamy w niej m.in., że: (...) aktualnie funkcjonujący system opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą nie przewiduje realizacji profilaktycznych świadczeń zdrowotnych na terenie przedszkoli. Należne dzieciom w tej grupie wiekowej świadczenia profilaktyczne (w tym obowiązkowe szczepienia ochronne, badania przesiewowe, bilanse zdrowia, także edukacja zdrowotna) wykonywane są w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej i finansowane w tzw. stawce kapitacyjnej na ubezpieczonego. (…) Jednocześnie, w celu wzmocnienia opieki nad dziećmi przewlekle chorymi przebywającymi w przedszkolu, w tym także w kontekście podawania leków czy też wykonywania przez pracowników przedszkola określonych czynności diagnostycznych u tych dzieci – Ministerstwo Edukacji Narodowej zwróciło się do Ministerstwa Zdrowia z prośbą o podjęcie wspólnych działań, których efektem będzie analiza obecnych rozwiązań i przedstawienie rekomendacji do określenia kierunku ewentualnych zmian. Pismo to jest datowane 17 kwietnia 2019 r., tymczasem Ustawa o opiece zdrowotnej nad uczniami została przyjęta 12 kwietnia 2019 r. Od tamtej pory właściwie nie została przepro-wadzona skuteczna próba uregulowana zasad podawania leków w przedszkolu i nauczyciele tych jednostek nie mają nawet podstawy do wyrażenia na to zgody, analogicznej do tej, która dotyczy nauczycieli szkół. Należy ponadto wspomnieć, że według § 21 Rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach pracownicy przedszkola podlegają przeszkoleniu w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Pracownik, który powziął wiadomość o wypadku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy (§ 40). Czy brak podstawy do wyrażenia zgody na podanie leków dziecku zmienia cokolwiek w sy-tuacji prawnej nauczyciela przedszkola, który taki lek poda? Gdyby dyrektor reprezentujący jednostkę organizacyjną mógł nakazać nauczycielowi wykonanie czynności polegającej na podaniu leku dziecku, wówczas za ewentualne błędy w trakcie realizacji tej procedury odpo-wiadałaby placówka. Jedynie rażące zaniedbania ze strony nauczyciela mogłyby spowodować, że to on poniósłby tego rodzaju odpowiedzialność. Dyrektor szkoły nie może jednak nakazać nauczycielowi wykonania tego rodzaju czynności, ponieważ to nauczyciel podejmuje pisemną decyzję w tym zakresie. Jeśli więc nie otrzymał polecenia od dyrektora szkoły, a z braku podstawy prawnej otrzymać go nie mógł, to za ewentualne błędy przy podaniu leku odpowie-dzialność poniesie wyłącznie on. W przypadku nauczyciela przedszkola sytuacja będzie iden-tyczna. Za ewentualny błąd będzie mógł być pozwany na drodze cywilnej i ponieść odpowie-dzialność odszkodowawczą. Można w takiej sytuacji rozważyć zawarcie dodatkowej umowy ubezpieczenia, które pokryłoby koszty odszkodowania.