Scenariusz zajęć z okazji Ogólnopolskiego Dnia Pisania Piórem Opracowała: Jolanta Molenda CELE: • zapoznanie z historią powstania wiecznego pióra, • poznanie ciekawostek na temat ptasich piór, • poznanie pojęcia: „kaligrafia”, • rozwijanie umiejętności kaligraficznych, • podejmowanie prób pisania nietypowymi przyborami (gęsim piórem), • zapoznanie z podstawowymi akcesoriami piśmienniczymi, • poznanie sposobu otrzymywania papieru czerpanego. FORMY PRACY: • indywidualna, • zbiorowa. METODY PRACY: • podające, • problemowe, • eksponujące, • praktyczne. ŚRODKI I POMOCE DYDAKTYCZNE: • pudełko z przedmiotami typu: gęsie pióro, kałamarz, arkusze ozdobnej papeterii, atrament, wieczne pióro, naboje do wiecznego pióra, • rycina przedstawiająca wieczne pióro Lewisa Watermana, • ptasie pióra, szkła powiększające (opcjonalnie mikroskop), • kałamarz z atramentem, arkusze papieru, • zestaw do kaligrafii, arkusze szablonów kaligraficznych, • arkusze ozdobnej papeterii, wieczne pióra (dla każdego ucznia), koperty, pistolet do lakowania, pałeczka laku, pieczęć. O SCENARIUSZU: Nie od dziś wiadomo, że pisanie piórem kształtuje charakter. W dobie postępu technologicznego warto zachęcać dzieci do jak najczęstszego odręcznego pisania. Pisanie postrzegane jest jako jedna z kilku podstawowych umiejętności. Dzięki ćwiczeniom kaligraficznym doskonalimy cierpliwość, staranność, dokładność i skupienie. Pisanie piórem pozwala wypracować estetyczne pismo, wycisza i relaksuje. 12 lutego obchodzimy Ogólnopolski Dzień Pisania Piórem. Poniżej proponujemy kilka pomysłów na uatrakcyjnienie obchodów tego nietypowego święta. PRZEBIEG ZAJĘĆ: 1. Wprowadzenie do tematu lekcji Nauczyciel przynosi do klasy pudełko, w którym znajdują się przedmioty typu: gęsie pióro, kałamarz, arkusze ozdobnej papeterii, atrament, wieczne pióro, naboje do wiecznego pióra. Wybrani uczniowie podchodzą do pudełka i jedynie za pomocą dotyku próbują odgadnąć, co trzymają w rękach. Po odgadnięciu wszystkich przedmiotów dzieci zastanawiają się, jaki temat będzie omawiany na lekcji. Po określeniu tematu zajęć nauczyciel pokrótce opisuje uczniom historię powstania wiecznego pióra. Może w tym celu zaprezentować rycinę przedstawiającą wieczne pióro Lewisa Watermana, który jako pierwszy opatentował ten znany na całym świecie przyrząd do pisania. 2. Ptasie pióra – protoplaści wiecznych piór Nauczyciel prezentuje uczniom pióra ptaków różnych gatunków: gęsi, wron, sów, kaczek, indyków itp., opisując ich budowę, charakterystyczne cechy oraz podając ciekawostki na ich temat. Uczniowie oglądają pióra pod lupą lub mikroskopem, określając ich podobieństwa i różnice. Następnie nauczyciel opowiada, że w dawnych czasach (po odpowiednim przygotowaniu) ptasie pióra służyły do pisania. Prezentuje dzieciom sposób posługiwania się takim piórem – zanurza dutkę w kałamarzu z atramentem i zaczyna pisać. Na koniec warto umożliwić wszystkim uczniom podjęcie próby napisania dowolnego słowa tym tradycyjnym narzędziem. Wskazówki dla nauczyciela Pióra składają się z chorągiewki (która dzieli się na promienie i stosinę), przypiórka i dudki. Gęsie pióra przeznaczone do pisania można kupić w dobrych sklepach papierniczych lub sklepach internetowych poświęconych kaligrafii. Można je również przygotować samodzielnie – w serwisie YouTube znajdują się tutoriale prezentujące, jak krok po kroku przygotować gęsie pióro do pisania. 3. Kaligrafia – wyjaśnienie pojęcia Nauczyciel prezentuje uczniom zestaw do kaligrafii składający się z pióra do kaligrafii i kilku stalówek w różnych rozmiarach oraz zapasu atramentu. Następnie prezentuje uczniom próbki odręcznego pisma wykorzystującego rozmaite kursywy. Dodatkowo może odtworzyć filmik prezentujący kompilację prac tworzonych techniką kaligrafii. Nauczyciel uświadamia dzieciom, że sztuka starannego i estetycznego pisania określana jest mianem kaligrafii. Estetyczna kompozycja liter przydaje się na wielu płaszczyznach życia – podczas tworzenia prezentów, pisania listów, zaproszeń, kartek okolicznościowych itp. Pozwoli ponadto wyróżnić jej twórcę. Zwieńczeniem aktywności może być rozdanie uczniom arkuszy zawierających szablony kaligraficzne, aby mogli spróbować swoich sił w tworzeniu ozdobnego pisma odręcznego. Wskazówki dla nauczyciela Darmowe arkusze bez problemów można odnaleźć w internecie. Istnieją też generatory kaligrafii, dzięki którym samodzielnie stworzymy gotowe karty pracy. Jeśli w klasie są uczniowie leworęczni, warto pamiętać, że pisanie piórem może sprawiać im większą trudność niż dzieciom praworęcznym. Posługiwanie się przyborami przeznaczonymi dla leworęcznych może im jednak znacznie ułatwić naukę kaligrafii. Na rynku dostępne są specjalne pióra dla osób leworęcznych. Mają nieco inaczej wyprofilowany uchwyt, dzięki czemu pewniej leżą w dłoni, pomagając w wyrabianiu właściwego nawyku trzymania przyboru do pisania. Stalówki takich piór różnią się nieco od tych „tradycyjnych”, pozwalając na pisanie bez rozmazywania zapisanych linijek tekstu czy „drapania” kartek. Istnieją też szablony ułatwiające leworęcznym naukę kaligrafii. 4. Piszemy listy – działania praktyczne uczniów Uczniowie otrzymują od nauczyciela arkusz ozdobnej papeterii i próbują za pomocą wiecznego pióra napisać w jak najbardziej estetyczny sposób krótki list zaadresowany do swoich rodziców. Po napisaniu listu uczniowie umieszczają swoje listy w kopertach, które zabezpieczają (z pomocą nauczyciela) pieczęcią z laku (nawiązując do historii pisania listów). Najlepiej (i najbezpieczniej) wykorzystać do tego celu pistolet do lakowania i pałeczki laku. Niezbędna będzie również pieczęć – jeśli zależy nam na profesjonalnym efekcie, warto wykorzystać pieczęć wykonaną przez pracownię grawerską. DODATKOWE ATRAKCJE: 1. Warsztaty wytwarzania papieru czerpanego • Podarty papier (lub makulaturę) umieszczamy w naczyniu, zalewamy wodą (najlepiej gorącą), mieszamy i odkładamy na kilka godzin (najlepiej do następnego dnia). • Powstałą masę rozdrabniamy blenderem do uzyskania jednolitej konsystencji. • Łączymy zblendowaną masę z krochmalem (mąką ziemniaczaną połączoną z wodą). • Gotową masę rozprowadzamy cienką warstwą na specjalnym sitku (lub płaskim przedmiocie powleczonym siatką), przykrywamy drugą siatką i pozostawiamy do wyschnięcia. • Po wyschnięciu delikatnie zdejmujemy gotowy papier z siatki. • Gotowy papier może stanowić bazę do tworzenia laurek, albumów, kartek okolicznościowych, listów itp. 2. Wyjście lub wyjazd do muzeum etnograficznego, pracowni czerpania papieru, muzeum kaligrafii, skansenu lub innych miejsc, w których uczniowie będą mogli obejrzeć stare akcesoria piśmiennicze, pergaminy, lakowe pieczęci, zeszyty do kaligrafii lub stare listy prezentujące historię pisma.