Budowanie poczucia odpowiedzialności za swoje działania Scenariusz zajęć Grupa wiekowa: uczniowie klas IV–VIII. Czas trwania: 60–90 minut. Cele długoterminowe: • kształcenie postawy odpowiedzialnego ucznia oraz obywatela. Cele krótkoterminowe: Uczeń: • zna pojęcie „odpowiedzialności” i wie, co ono oznacza, • uświadamia sobie, czym dla niego jest odpowiedzialność, • uświadamia sobie konsekwencje swoich działań i wyborów. Efekty: Uczeń: • podejmuje refleksję na temat zakresu własnej odpowiedzialności, • tworzy spis działań, za które jest odpowiedzialny, • zaczyna świadomie podejmować decyzje, zastanawia się nad konsekwencjami swoich działań. Metody pracy: • rozmowa, dyskusja, • burza mózgów, • praca twórcza (tworzenie plakatu), • autorefleksja. Formy pracy: • indywidualna, • zespołowa. Środki dydaktyczne: • cytaty dotyczące odpowiedzialności, • karta pracy „Uzasadnienie wyboru”, • tablica, kreda (tablica suchościeralna i pisak do tablicy suchościeralnej), • kartki A3, • kredki, flamastry, mazaki, • klej, nożyczki, • kolorowe czasopisma, • karta pracy „Czas na refleksję”. PRZEBIEG ZAJĘĆ Wprowadzenie 1. Przed zajęciami wejdź do sali i odpowiednio ją przygotuj. Rozłóż na podłodze (w różnych miejscach) wydrukowane i odpowiednio pocięte cytaty dotyczące odpowiedzialności. Kiedy będziesz zapraszać uczniów do sali, powiedz im, aby patrzyli pod nogi. 2. Po przywitaniu się z uczniami nie zdradzaj od razu celu zajęć. Powiedz, że chcesz porozmawiać dzisiaj z nimi o czymś ważnym, a podpowiedzią będą zdania znajdujące się na podłodze. 3. Poproś uczniów, aby przeszli się po sali i uważnie przeczytali każdy (!) cytat. Następnie zachęć ich, aby stanęli przy tym, który z jakiegoś powodu najbardziej utkwił im głowie, zrobił na nich największe wrażenie albo najmocniej ich poruszył (również w negatywny sposób). 4. Następnie poproś, aby każdy po kolei odczytał wybrany przez siebie cytat (jeśli kilka osób wybierze ten sam, czyta jedna osoba). Zapytaj, co wszystkie łączy. Zapisuj odpowiedzi uczniów na tablicy. Mogą się pojawić odpowiedzi inne niż odpowiedzialność, np. nastrój, działanie, przekonanie, człowiek. Warto wszystko odnotować. 5. Kiedy uczniowie stoją jeszcze przy wybranych zdaniach, rozdaj im kartę pracy „Uzasadnienie wyboru”. Uczniowie czytając (po cichu) ponownie zdania, odpowiadają na pytania znajdujące się na karcie pracy. Po przepisaniu zdania mogą wrócić na swoje miejsca albo usiąść w innym wygodnym miejscu i spokojnie odpowiadać na pytania. 6. Kiedy uczniowie wypełnią kartę pracy, zapytaj, co nimi kierowało, kiedy wybierali swój cytat. Kryteria zapisz na tablicy, przydadzą się w kolejnej części zajęć. Część właściwa 1. Podziel uczniów na tyle zespołów, by w każdym były maksymalnie cztery osoby. Każdej grupie przydziel jeden z cytatów (mogą się powtarzać, jeśli grupa jest liczna). 2. Wprowadź uczniów do zadania, a następnie rozdaj materiały do pracy. Zadaniem uczniów jest stworzenie plakatu dotyczącego odpowiedzialności. Na plakacie powinny się znaleźć następujące zagadnienia/problemy: ODPOWIEDZIALNY, CZYLI JAKI? ODPOWIEDZIALNOŚĆ TO…, ZA CO JESTEŚMY ODPOWIEDZIALNI? PRZYKŁADY ZACHOWAŃ ODPOWIEDZIALNYCH. Uczniowie sami planują rozmieszczenie poszczególnych elementów na plakacie. Mogą korzystać ze Słownika Języka Polskiego (by napisać definicję), dostępnych materiałów, które wzbogacą ich pracę (kolorowe czasopisma, mazaki, flamastry itd.). Na plakacie powinni umieścić również przydzielony cytat. 3. Pamiętaj o monitorowaniu pracy grup, zadawaj pytania pomocnicze lub dopytuj, co uczniowie mają na myśli, mówiąc lub zapisując daną rzecz. Zwracaj uwagę, czy któreś z wypowiedzi nie pokrywają się z tym, co jest na tablicy. Być może znajdą się jakieś punkty wspólne. 4. Kiedy wszystkie grupy skończą pracę, stwórzcie galerię plakatów, rozwieszając je w widocznym miejscu. Rozdaj uczniom po kilka karteczek post-it i zaproś ich do tego, aby obejrzeli dokładnie każdy plakat, a możliwe pytania lub komentarze zapisali na otrzymanych karteczkach. Swoje uwagi mogą przykleić pod daną pracą lub obok niej. 5. Kiedy każdy z uczniów zapozna się ze wszystkimi pracami i przynajmniej pod jedną zostawi zapisane pytanie lub komentarz, poproś, aby stanęli w półokręgu wokół galerii. Odczytuj zapisane pytania, a następnie poproś odpowiednie osoby o udzielenie odpowiedzi. Być może są pewne rzeczy, które wymagają uzupełnienia. Podsumowanie Po rozmowie rozdaj uczniom karty „Czas na refleksję” i poproś o ich uzupełnienie. Poproś, by uzupełnione karty odłożyli na biurko lub w specjalnie przygotowane do tego miejsce, np. pudełko, kapelusz czy słoik. Podziękuj uczniom za zajęcia. Po zajęciach warto dokładnie przeczytać odpowiedzi uczniów – są one dla nauczycieli bezcenną informacją dotyczącą zajęć i tego, jaki pożytek nasi podopieczni mają z lekcji. Warto korzystać z takich danych i doskonalić swój warsztat – w końcu jesteśmy odpowiedzialni za jakość naszych zajęć. Opracowała: Samanta Dryja-Zabielska, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Szkoły Edukacji Polsko- -Amerykańskiej Fundacji Wolności oraz Uniwersytetu Warszawskiego, autorka bloga Edukacja z pasją