STAN PRAWNY NA 23 GRUDNIA 2021 Nagrody jubileuszowe Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762), • Ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. z 1990 r. Nr 54 poz. 310), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz.U. z 2001 r. Nr 128 poz. 1418). Prawo do nagród jubileuszowych zostało przyznane pedagogom w art. 47 Karty nauczyciela. Jest to bardzo podstawowa regulacja, określająca jedynie wysokość przysługującej nauczycielowi nagrody jubileuszowej po wskazanym czasie pracy. Tymczasem w praktyce może wystąpić szereg przypadków, które w tym przepisie nie są uregulowane, przykładowo dotyczących nabycia prawa do nagrody nie w wyniku przepracowania odpowiedniego okresu pracy u jednego pracodawcy, ale udowodnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym. Poniżej analiza przypadków szczególnych. Ważne! Zgodnie z tą regulacją za wieloletnią pracę nauczyciel otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości: • za 20 lat pracy – 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego, • za 25 lat pracy – 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego, • za 30 lat pracy – 150 proc. wynagrodzenia miesięcznego, • za 35 lat pracy – 200 proc. wynagrodzenia miesięcznego, • za 40 lat pracy – 250 proc. wynagrodzenia miesięcznego. Wcześniejsza wypłata nagrody Przywołany art. 47 Karty nauczyciela wskazuje okres pracy niezbędny do nabycia prawa do nagrody, natomiast nie zawiera bardziej szczegółowych regulacji określających zasady wypłacania nagrody. Jeżeli zatem ograniczyć się jedynie do regulacji Karty nauczyciela, to nagroda przysługiwałaby wyłącznie po przepracowaniu określonego czasu. Taka zasada wynika zresztą również z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania, zgodnie z którym nauczyciel nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu, w którym upływa okres uprawniający do nagrody. Od tej zasady istnieje oczywiście wyjątek, w tym wypadku przewidziany w § 4 Rozporządzenia. Według tej regulacji w przypadku rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy. Tak więc mamy tu do czynienia z przypadkiem szczególnym, gdy nagroda jubileuszowa może zostać wypłacona wcześniej pomimo tego, że nauczyciel nie nabył jeszcze prawa do nagrody. Rozporządzenie wiąże tę możliwość z uzyskaniem prawa do emerytury, natomiast pamiętać należy, że wcześniejsza wypłata jest możliwa wyłącznie wówczas, jeżeli do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy. Przykładowo zatem, jeżeli nauczyciel odejdzie na emeryturę 31 sierpnia 2021 r., a prawo do nagrody jubileuszowej nabyłby 31 sierpnia 2022 r., to nagrody wypłacić nie można, bowiem do nabycia do niej prawa brakuje dokładnie 12 miesięcy. Tymczasem Rozporządzenie wyraźnie stanowi, że aby wypłacić wcześniej nagrodę, musi do nabycia do niej prawa brakować mniej niż 12 miesięcy. W przytoczonym przykładzie wypłata byłaby zatem możliwa, jeżeli nauczyciel nabywałby prawo do nagrody 30 sierpnia 2022 r. Udokumentowanie stażu pracy Zgodnie z § 1 ust. 1 Rozporządzenia do okresu pracy uprawniającego nauczyciela do nagrody jubileuszowej zalicza się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one zaliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Innymi słowy, dotychczasowe zatrudnienie podlega wliczeniu do stażu pracy, jak i okresy, które ustawy szczególne zrównują z okresem zatrudnienia. Takim okresem jest choćby staż pracy w gospodarstwie rolnym, podlegający wliczeniu do pracowniczego stażu pracy w przypadkach wskazanych w Ustawie o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. Stosownie do art. 1 ust. 1 tego aktu ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także: • okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka, • przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem, • przypadające po 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Zwrócić tu jednak należy uwagę na treść art. 3 ust. 1 przywołanej Ustawy, zgodnie z którym na wniosek zainteresowanej osoby właściwy urząd gminy jest obowiązany stwierdzić okresy jej pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, wydając stosowne zaświadczenie w celu przedłożenia w zakładzie pracy. Zatem to nie dyrektor szkoły ocenia, czy zachodzą przesłanki do zaliczenia stażu pracy w gospodarstwie rolnym do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia do nagrody jubileuszowej. Pracownik musi posiadać odpowiednie zaświadczenie z urzędu gminy i dopiero na podstawie tego zaświadczenia można staż pracy w gospodarstwie rolnym zaliczyć. Przyjmijmy więc, że nauczyciel pracujący w szkole 17 lat dokumentuje prawo do 5 lat pracy, właśnie na podstawie Ustawy o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. W efekcie po 17 latach pracy w jednostce systemu oświaty nabywa prawo do nagrody w wysokości 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego, czyli za 20 lat pracy. Łącznie bowiem ma udowodnione 22 lata pracy. Udokumentowanie praw do kilku nagród Pytanie, jak należy postąpić, jeżeli ten sam nauczyciel w niedługim czasie dostarczy nowe dochody dokumentujące bądź to zakończony okres zatrudnienia, bądź czas pracy w gospodarstwie podlegający wliczeniu do pracowniczego stażu pracy. Na marginesie można dodać, że takie dostarczanie dowodów w kilku częściach jest jak najbardziej dopuszczalne, a regulacja § 2 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania wskazuje, że nauczyciel jest obowiązany udokumentować swoje prawo do nagrody, jeżeli w jego aktach osobowych brak jest odpowiedniej dokumentacji. W każdym zatem przypadku, gdy nauczyciel wejdzie w posiadanie dokumentów potwierdzających dodatkowy staż pracy, jest on obowiązany dostarczyć je pracodawcy. Jeżeli niedługo po udokumentowaniu stażu uprawniającego do nagrody jubileuszowej nauczyciel udokumentuje kolejne okresy pracy, nabywając w ten sposób prawo do kolejnej nagrody, zastosowanie będą miały przepisy § 5 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania. Zgodnie z tymi regulacjami: • jeżeli na mocy odrębnych przepisów do okresów uprawniających do świadczeń pracowniczych zaliczone zostaną okresy dotychczas niepodlegające zaliczeniu i w dniu wejścia w życie tych przepisów nauczyciel uzyska prawo do dwóch lub więcej nagród, wypłaca mu się tylko jedną nagrodę – najwyższą, • nauczycielowi posiadającemu w dniu wejścia w życie przepisów, o których mowa w ust. 1, okres pracy dłuższy niż wymagany do nagrody danego stopnia, któremu w ciągu 12 miesięcy od tego dnia upłynie okres uprawniający go do nagrody wyższego stopnia, nagrodę niższą wypłaca się w pełnej wysokości, a w dniu nabycia prawa do nagrody wyższej – różnicę między kwotą nagrody wyższej a kwotą nagrody niższej, • przepisy ust. 1 i 2 mają odpowiednio zastosowanie w przypadku, gdy w dniu, w którym nauczyciel udokumentował swoje prawo do nagrody, był on uprawniony do nagrody wyższego stopnia, oraz w przypadku, gdy nauczyciel prawo to nabędzie w ciągu 12 miesięcy od tego dnia. Ważne! Jeżeli zatem nauczyciel udokumentuje dodatkowo staż pracy, w wyniku czego nabędzie np. prawo do nagrody jubileuszowej za 20 i 25 lat pracy, to należy mu wypłacić wyłącznie jedną z tych nagród, czyli wyższą. Tak będzie np. wówczas, gdy nauczyciel, jak w przywołanym wcześniej przykładzie, ma 17 lat stażu pracy w danej szkole, ale udokumentuje dodatkowe 10 lat pracy. Zamiast dwóch nagród, czyli za 20 i 25 lat pracy, należy mu wypłacić wyłącznie nagrodę za 25 lat pracy. Inny przypadek to taki, gdy nauczyciel nabędzie w wyniku dostarczenia dodatkowych dokumentów prawo do nagrody, również np. za 20 lat pracy, ale udokumentował tyle dodatkowego czasu pracy, że w ciągu mniej niż 12 miesięcy nabędzie prawo do kolejnej nagrody. Przykładowo nauczyciel ze stażem 17 lat udokumentuje dodatkowo więcej niż 7 lat pracy, ale mniej niż 8. Wówczas należy mu wypłacić nagrodę za 20 lat pracy, ale w momencie nabycia prawa do nagrody za 25 lat, co nastąpi w ciągu okresu krótszego niż rok, nauczycielowi należy wypłacić nie nagrodę za 25 lat, ale różnicę między kwotą już wypłaconej nagrody za 20 lat i wyższej nagrody za 25 lat pracy. Nagroda dla nauczyciela emeryta Nie ma różnic w uprawnieniach do nagród jubileuszowych dla nauczyciela emeryta, czyli osoby, która przeszła na emeryturę, a następnie ponownie zatrudniła się w szkole jako nauczyciel. Staż pracy uprawniający do kolejnej nagrody jubileuszowej nadal jest naliczany i jeżeli zostanie osiągnięty, to nagrodę tę należy wypłacić.