STAN PRAWNY NA 23 GRUDNIA 2021 Aktualizacja szkoleń BHP Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szko-lenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r. Nr 180 poz. 1860 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169 poz. 1650 ze zm.). Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest jednym z pod-stawowych obowiązków pracodawcy. W przypadku przedszkoli źródło tego obowiązku sta-nowią przepisy prawa pracy i regulacje szczególne, dotyczące wyłącznie jednostek organiza-cyjnych systemu oświaty. Zgodnie z art. 15 Kodeksu pracy pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom bez-pieczne i higieniczne warunki pracy, natomiast art. 94 pkt 4 k.p. mówi, że pracodawca ma nie tylko obowiązek zapewniania takich warunków, ale też |prowadzenia systematycznych szko-leń pracowników w tym zakresie. Co więcej, zobowiązanie to – jak wskazuje orzecznictwo – dotyczy faktycznego bezpieczeństwa, a nie tylko realizacji postanowień wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów BHP (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1980 r., I PR 87/80). Wymóg ten obejmuje bowiem przestrzeganie nie tylko ogólnie obowiązujących norm, lecz także indywidualnych przeciwwskazań związanych ze stanem zdrowia lub osobniczymi skłonnościami pracownika (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1974 r., II PR 262/74). Warto również przywołać w tym kontekście art. 207 § 2 k.p., według którego pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higie-nicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, a w szczególności: • organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, • zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontro-lować wykonanie tych poleceń, • reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochro-ny zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykony-wania pracy, • zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pra-cy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy, • uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych, • zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, • zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wynika również z Rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w pu-blicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Zgodnie z § 2 tego aktu dyrektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w przedszkolu, a także bezpieczne i higieniczne wa-runki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez przedszkole poza obiektami należącymi do jednostki. Rozporządzenie wymaga ponadto, aby dyrektor co najmniej raz w roku do-konywał kontroli zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z obiek-tów należących do placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, oraz określał kierunki ich poprawy. Obowiązek wykonywania szkoleń z zakresu BHP wynika też z treści art. 2373 k.p. Zgodnie z § 1 tej regulacji nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie po-siada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajo-mości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W myśl § 2 pracodawca jest zo-bowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podję-cia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. Obowiązek aktualizacji szkoleń został powtórzony w art. 2373 § 21 k.p., stosownie do którego pracodawca ma obowiązek odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie to powin-no być okresowo powtarzane. Przywołane regulacje przewidują dwa rodzaje szkoleń BHP – wstępne oraz okresowe. Nie jest możliwe dopuszczenie pracownika do pracy, jeżeli nie przebył szkolenia wstępnego. W przedszkolu obowiązek ten dotyczy każdego pracownika, zarówno nauczyciela, jak i pra-cownika administracji i obsługi. Częstotliwość przeprowadzania szkoleń okresowych Zgodnie z § 15 ust. 1 Rozporządzenia MGiP z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na trzy lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku. Żeby ustalić, jakie prace uważa się za szczególnie niebezpieczne, na-leży przeanalizować treść rozdziału 6 Rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w którym wymienione zostały prace mogące dotyczyć także pracowników przedszkola, jak np. prace na wysokości (zgodnie z § 105 Rozporządzenia pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdują-cej się na wysokości co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi), wykonywane przez konserwatora. Zgodnie z § 15 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i hi-gieny pracy nauczyciele powinni przechodzić szkolenie okresowe w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego nie rzadziej niż raz na pięć lat. Według § 3 i nast. Roz-porządzenia szkolenie takie ma zapewnić jego uczestnikom: • zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środ-kami i działaniami zapobiegawczymi, • poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, • nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Szkolenie może być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeń-stwa i higieny pracy. Pracodawca organizujący i prowadzący szkolenie oraz jednostka organi-zacyjna prowadząca działalność szkoleniową zapewniają: • programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup sta-nowisk, • programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu – w przypadku prowadzenia takiego szkolenia, • wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia, • odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej, • wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia, • właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń. Obowiązki pracowników Należy zauważyć, że zgodnie z art. 211 k.p. przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności jest on zobo-wiązany: • znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i in-struktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, • wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przeło-żonych, • dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, • stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, • poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, • niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, • współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Za nieprzestrzeganie przepisów BHP każdy pracownik przedszkola, zarówno pedagogiczny jak i niepedagogiczny, ponosi odpowiedzialność porządkową na podstawie art. 108 k.p. Wo-bec pracownika można zastosować karę upomnienia lub karę nagany. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożaro-wych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pra-cownikowi do wypłaty.