STAN PRAWNY NA 9 GRUDNIA 2021 Możliwość uczęszczania dziecka do dwóch przedszkoli jednocześnie – analiza prawna Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1930), • Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie pod-stawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształce-nia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.). Potrzeba korzystania z usług dwóch przedszkoli jednocześnie nie jest z pewnością powszech-na, co nie oznacza, że rozmaite okoliczności życiowe, z jakimi na co dzień mierzą się rodzice, tego rodzaju potrzebę determinują, jak np. konflikt między nimi bądź trwający lub przepro-wadzony rozwód. Należy zauważyć, że Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 97 stanowi, że jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, to każde z nich jest zobowiązane i uprawnione do jej wykonywania. O istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspól-nie, a w przypadku braku porozumienia między nimi – rozstrzyga o nich sąd opiekuńczy. Zgodnie z powszechnie obowiązującym poglądem wybór przedszkola dla dziecka należy do spraw istotnych. W przypadku gdy rodzice pozostają pod tym względem w konflikcie, sąd ostatecznie rozstrzyga, do jakiego przedszkola będzie uczęszczać dziecko, niemniej rozstrzy-gnięcie nastąpi wyłącznie wtedy, gdy zwrócą się o nie rodzice. Dochodząc jednak do porozu-mienia, mogą nie tylko wybrać jedną placówkę, ale też zgodzić się obopólnie na to, że dziecko będzie uczęszczać do różnych przedszkoli w tych miejscowościach, w których mieszka każdy z nich. Potrzeba korzystania z dwóch przedszkoli może wynikać też ze specyfiki pracy rodzica i konieczności cyklicznej zmiany miejsca zamieszkania. Oczywiście trudno wskazać wszystkie możliwe przypadki, w których tego rodzaju potrzeba może się pojawić. Warto jednak spojrzeć na problem z perspektywy obowiązującego ustawodawstwa. Prawo oświatowe – roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne Nie istnieje regulacja, która wprost ustanawiałaby zakaz uczęszczania dziecka do dwóch (lub więcej) przedszkoli jednocześnie. Można jednak wskazać przepisy, które powodują, że takie rozwiązanie staje się niemożliwe do zastosowania w praktyce. Art. 42 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe mówi, że niespełnianie obowiązku, o którym mowa w art. 31 ust. 4, czyli obo-wiązku odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego, podlega egzekucji w trybie przepi-sów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, mogącego skutkować nałożeniem na rodziców grzywny w celu przymuszenia. Przez niespełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego należy rozumieć, zgodnie z art. 42 ust. 2 pkt 1 Ustawy Prawo oświatowe, nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50 proc. dni zajęć w przedszkolu. Taki przepis – jak można się domyślać – znacząco utrudnia możliwość korzystania z usług dwóch placówek. Przynajmniej w jednej z nich dziecko zawsze będzie nieobecne na co najmniej połowie zajęć, w związku z czym wobec rodzica zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne pomimo tego, że zapewnia on dziecku uczestnictwo na zajęciach każdego dnia, w którym pozostaje ono pod jego opieką. Art. 31 ust. 4 Ustawy Prawo oświatowe stanowi ponadto, że dziecko w wieku sześciu lat jest zobowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkol-nym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego. Jak podpowiada dosłowne brzmienie tego przepisu, mowa jest w nim o przedszkolu, oddziale przedszkolnym, innej formie wychowania przedszkolnego w liczbie pojedynczej. Jeżeli przepis jest językowo jasny, to nie ma potrzeby stosowania wykładni innej niż językowa i w tym przypadku tak właśnie jest. Regulacja ta pozwala na spełnianie obowiązkowego przygotowania przedszkol-nego nie w przedszkolach, lecz w przedszkolu. Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych – dotacje Opisany powyżej przypadek dotyczy jednak wyłącznie dzieci sześcioletnich, odbywających roczne przygotowanie przedszkolne. Chcąc rozpatrzyć analizowany problem w odniesieniu do dzieci młodszych, należy odnieść się np. do kwestii związanej z finansowaniem przedszkoli, a dokładnie – do pobierania przez placówki samorządowych dotacji. Jeśli dziecko korzysta jednocześnie z usług dwóch placówek, to pojawia się dylemat związany z tym, która z nich powinna ją otrzymać. Gdyby istniała możliwość dotowania obu przeszkoli, to logiczną konsekwencją takiego stanu rzeczy byłby proporcjonalny podział dotacji według czasu, jaki dziecko spędza w każdej placówce, korzystając z nauczania, wychowania i opieki. Brak moż-liwości dokonania takiego podziału powoduje, że z budżetu samorządowego byłaby – hipote-tycznie – wydatkowana kwota dwukrotnie wyższa, co nie wydaje się dopuszczalne. Interpre-tując dalej, jeśli uzna się, że uzasadnione jest korzystanie w pewnych przypadkach z usług dwóch przedszkoli, to nie można też wykluczyć sytuacji, w której niezbędna okaże się ko-nieczność korzystania z usług większej liczby placówek, co tym samym skutkowałoby znacz-nym wzrostem wydatków samorządu, ponoszonych w związku z finansowaniem wszystkich placówek, do których uczęszczałoby dziecko. Takie działanie byłoby uzasadnione tylko wtedy, gdyby przepisy wprost je dopuszczały. Tym-czasem w Ustawie o finansowaniu zadań oświatowych brak jest tego rodzaju regulacji. Zgod-nie z art. 17 ust. 1 – niepubliczne przedszkole niebędące przedszkolem specjalnym otrzymuje na każde dziecko z budżetu gminy dotację w wysokości równej podstawowej kwocie dotacji dla przedszkoli, z tym że na dziecko niepełnosprawne – w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na takie dziecko niepełnosprawne przedszkola w części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy, jeżeli placówka ta spełni warunki określone w art. 13 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe, w tym zapewni bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż pięć godzin dziennie. Jest to warunek ustalony dla przedszkola, ale jednocześnie w trakcie tych pięciu godzin bez-płatnego nauczania, wychowania i opieki realizowana jest podstawa programowa, w związku z czym przez ten czas dziecko powinno z opieki przedszkolnej korzystać. W przypadku dzieci sześcioletnich niekorzystanie z tych zajęć oznacza konieczność przeprowadzenia wspomnianej wcześniej egzekucji administracyjnej, natomiast w przypadku dzieci młodszych – nie sposób uznać, że dziecko będą one efektywnie realizować podstawę programową, przenosząc się z przedszkola do przedszkola. Ponadto przepis ten, posługując się liczbą pojedynczą, stanowi, że dotację otrzymuje przedszkole a nie przedszkola. Nie istnieją szczególne regulacje, które wskazywałyby, że dotacja przysługuje proporcjonalnie do czasu pobytu dziecka w danej placówce. Oczywiście dokładne obliczenie tego czasu jest możliwe. Obecnie przedszkola dokonują takich obliczeń w związku z opłatami ponoszonymi przez rodziców, niemniej dane te nie są w żaden sposób wykorzystywane na potrzeby dotacji, co jednoznacznie wskazuje, że podwójnego (czy potrójnego) finansowania nie ma, a dotację otrzymuje wyłącznie jedno przedszkole. W takiej sytuacji druga z jednostek, do której ewentualnie uczęszczałoby dziecko, musiałaby się godzić na brak dotacji i finansować opiekę wyłącznie z własnych środków lub – ewentualnie – przenosić ów koszt w postaci wyższych opłat na rodziców dziecka, co również budzi wątpliwości. O ile niewielkie różnice w czesnym są możliwe i się zdarzają, choćby z powodu różnic w wymaganej przez dziecko diecie, o tyle znacząco wyższa stawka za godzinę pobytu dziecka oznaczałaby już dyskryminację rodzica. Ponadto jeżeli przedszkole nie otrzymywałoby dotacji, to w praktyce rodzic płaciłby też za gwarantowane zajęcia bezpłatne, co na gruncie obecnego stanu prawnego nie jest możliwe. Wychowanie i opieka Oprócz argumentów prawnych, wykluczających możliwość jednoczesnego korzystania z usług dwóch przedszkoli, można podać również takie, które odnoszą się do procesu wychowania i opieki. Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej nauczyciele systematycznie informują rodziców o postępach w rozwoju ich dziecka, zachęcają do współpracy w realizacji programu wychowania przedszkolnego oraz opracowują diagnozę dojrzałości szkolnej dla tych dzieci, które w danym roku mają rozpocząć naukę w szkole. Trudno uznać, że diagnoza będzie faktycznie wyczerpująca, jeżeli dziecko będzie dzieliło swój pobyt pomiędzy dwa przedszkola. Nie sposób też odpowiedzieć na pytanie, które z przedszkoli miałoby taką diagnozę wykonać. Wszystkie wątpliwości prowadzą do wniosku, że w obecnym stanie prawnym korzystanie przez jedno dziecko z usług dwóch przedszkoli jest niemożliwe.