STAN PRAWNY NA 7 GRUDNIA 2021 Ocena pracy nauczyciela w przedszkolu niepublicznym Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegółowego trybu postępowania odwoławczego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1625). Nauczyciele zatrudnieni w niepublicznych przedszkolach podlegają w pewnym zakresie prze-pisom Karty nauczyciela. O ile nie budzi z reguły zaskoczenia to, że uczestniczą oni w proce-durze awansu zawodowego oraz że podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej, o tyle rzad-sza jest świadomość tego, że podlegają także ocenie pracy na zasadach obowiązujących w jednostkach publicznych. Podstawa prawna dokonywania oceny pracy Konieczność stosowania wobec nauczycieli zatrudnionych w niepublicznych przedszkolach zawartych w Karcie nauczyciela regulacji prawnych dotyczących oceny pracy nauczycieli wynika z art. 91b ust. 2 pkt 1 tego aktu, zgodnie z którym do nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 KN (m.in. przedszkola niepubliczne), bez względu na wymiar zatrudnienia mają zastosowanie m.in. przepisy art. 6a KN. Regulacja ta zawiera właśnie procedurę dokonywania oceny pracy nauczyciela. Ponieważ znajduje ona zastosowanie względem ww. grupy nauczycieli w pełnym zakresie, konieczne jest również stosowanie się do regulacji zawartych w wydanym na jej podstawie Rozporządzeniu MEN z dnia 19 sierpnia 2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nau-czycieli zajmujących stanowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegóło-wego trybu postępowania odwoławczego. Czy wszyscy nauczyciele podlegają ocenie pracy? Jak wcześniej wskazano, przepisy dotyczące oceny pracy mają zastosowanie wobec nauczy-cieli niezależnie od wymiaru ich zatrudnienia. Oznacza to, że ocenie powinna podlegać rów-nież praca nauczycieli zatrudnionych wyłącznie na część etatu. Wyjątek został ustanowiony w stosunku do nauczycieli posiadających stopień awansu zawodowego nauczyciela stażysty. Kiedy można dokonywać oceny pracy? Przepisy nie określają konkretnych terminów, wskazują jedynie, że można jej dokonać w każdym czasie, nie wcześniej jednak niż po upływie roku od poprzedniej oceny pracy lub oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Niemniej dla zachowania właściwego poziomu wykonywania obowiązków przez nauczycieli warto zadbać o to, aby taka ocena była prze-prowadzana przynajmniej co dwa lub trzy lata. Kto może wyjść z inicjatywą przeprowadzenia oceny? Oceny pracy można dokonać z inicjatywy dyrektora, ale również na wniosek skierowany do dyrektora przez inne podmioty. Do podmiotów tych należą: • nauczyciel, którego praca ma być oceniona, • kurator oświaty, • organ prowadzący przedszkole, • rada rodziców. W przypadku dokonywania oceny pracy nauczyciela z inicjatywy dyrektora przedszkola lub na wniosek kuratora oświaty, organu prowadzącego przedszkole lub rady rodziców, dyrektor powinien niezwłocznie zawiadomić nauczyciela, w formie pisemnej, o rozpoczęciu dokony-wania oceny jego pracy. Czego powinna dotyczyć ocena pracy? Oceny pracy dokonuje się w zakresie stopnia realizacji obowiązków określonych w art. 6 i 42 ust. 2 KN oraz obowiązków wynikających z art. 5 Ustawy Prawo oświatowe, obejmujących wszystkie określone w nim obszary działalności przedszkola. Ponieważ przepis art. 42 ust. 2 KN (dotyczący czasu pracy nauczycieli publicznych jednostek oświaty) nie znajduje zastoso-wania w przedszkolach niepublicznych, oceny w tych placówkach należy dokonywać wy-łącznie w odniesieniu do dwóch pozostałych przepisów. W rezultacie ocenie będą podlegały następujące obowiązki: • nauczyciel rzetelnie realizuje zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami placówki: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom w czasie zajęć, • nauczyciel wspiera każde dziecko w jego rozwoju, • nauczyciel dąży do pełni własnego rozwoju osobowego, • nauczyciel doskonali się zawodowo zgodnie z potrzebami placówki, • nauczyciel kształci i wychowuje dzieci w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka, • nauczyciel dba o kształtowanie u dzieci postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i świato-poglądów, • nauczyciel kieruje się w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opie-kuńczych dobrem dzieci, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską, z po-szanowaniem godności osobistej dziecka. Warto dodać, że na ocenę pracy nauczyciela nie mogą mieć wpływu jego przekonania religijne i poglądy polityczne, a także odmowa wykonania przez niego polecenia służbowego, gdy wynika ona z uzasadnionego przekonania, że wydane polecenie jest sprzeczne z dobrem dziecka albo dobrem publicznym. W jakim terminie należy dokonać oceny? Zasadą jest, że dyrektor przedszkola powinien dokonać oceny pracy nauczyciela w okresie nie dłuższym niż trzy miesiące od dnia złożenia stosownego wniosku przez upoważnione do tego podmioty, a w przypadku oceny pracy dokonywanej z własnej inicjatywy – w okresie nie dłuższym niż trzy miesiące od dnia powiadomienia nauczyciela na piśmie o rozpoczęciu do-konywania oceny jego pracy. Do okresów tych nie wlicza się okresów usprawiedliwionej nie-obecności nauczyciela w pracy, trwającej dłużej niż 14 dni, oraz okresów urlopu wypoczyn-kowego trwającego nieprzerwanie co najmniej 14 dni kalendarzowych. Kto dokonuje oceny pracy? Oceny pracy powinien dokonać dyrektor przedszkola jako przełożony nauczyciela. Przepisy wskazują jednak, że przy dokonywaniu oceny powinien on: • zasięgnąć opinii rady rodziców (jeżeli organ taki został w przedszkolu powołany), • na wniosek nauczyciela powinien zasięgnąć, a z własnej inicjatywy może zasięgnąć opinii właściwego doradcy metodycznego na temat pracy nauczyciela, a w przypadku braku takiej możliwości – opinii innego nauczyciela dyplomowanego lub mianowane-go. Opinia rady rodziców powinna zostać przedstawiona w formie pisemnej w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia (od dyrektora) o dokonywanej ocenie pracy nauczyciela. Nieprzedstawienie takiej opinii nie wstrzymuje dokonywania oceny. Opinia doradcy meto-dycznego (lub innego nauczyciela) powinna zostać wyrażona w formie pisemnej w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy (powinna też zawierać uzasadnienie). Czy dyrektor powinien wysłuchać uwag nauczyciela przed wydaniem opinii? Zanim dyrektor wystawi nauczycielowi ocenę pracy, powinien zapoznać nauczyciela z pro-jektem oceny, a także umożliwić mu wypowiedzenie się na temat tego projektu. Ewentualne zastrzeżenia złożone przez nauczyciela powinny zostać rozpatrzone przez dyrektora przed wydaniem właściwego dokumentu oceny pracy. Nauczyciel może zgłosić uwagi i zastrzeżenia również w formie pisemnej w terminie pięciu dni roboczych od dnia zapoznania go z pro-jektem. Dla formalności należy dodać, że na wniosek nauczyciela przy zapoznawaniu go z projektem oceny pracy i wysłuchaniu jego uwag oraz zastrzeżeń może być obecny przed-stawiciel wskazanej przez nauczyciela zakładowej organizacji związkowej (w niepublicznych przedszkolach rzadko będziemy mieć do czynienia z taką sytuacją). Jaką formę powinna mieć ocena pracy? Po ustaleniu oceny pracy należy wręczyć nauczycielowi kartę oceny pracy (oryginał) zawiera-jącą ocenę pracy, jej uzasadnienie oraz pouczenie o możliwości wniesienia odwołania. Sama ocena powinna mieć charakter opisowy i powinna być zakończona stwierdzeniem uogólniają-cym: • ocena wyróżniająca, • ocena bardzo dobra, • ocena dobra, • ocena negatywna. Przepisy nie określają gotowego wzoru karty oceny pracy. W przepisach Rozporządzenia w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących sta-nowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegółowego trybu postępowania odwoławczego doprecyzowano jedynie, że karta powinna zawierać: • imię (imiona) i nazwisko nauczyciela, • datę i miejsce urodzenia, • miejsce zatrudnienia i zajmowane stanowisko, • staż pracy pedagogicznej, • stopień awansu zawodowego, • wykształcenie, • datę dokonania ostatniej oceny pracy, • stwierdzenie uogólniające, o którym mowa w art. 6a ust. 4 KN, czyli wspomnianą wy-żej informację, czy nauczyciel otrzymał ocenę wyróżniającą, bardzo dobrą, dobrą czy negatywną, • uzasadnienie oceny pracy, • datę dokonania oceny pracy, • podpis osoby dokonującej oceny pracy, • pouczenie o terminie i trybie wniesienia odwołania od oceny pracy. Kopia karty oceny powinna zostać włączona do akt osobowych nauczyciela. Na jakich zasadach nauczyciel może odwołać się od oceny pracy? Od ustalonej przez dyrektora oceny pracy przysługuje nauczycielowi prawo wniesienia odwo-łania – w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia i za pośrednictwem dyrektora przedszkola – do kuratora oświaty. Dyrektor powinien przekazać odwołanie w ciągu pięciu dni roboczych od dnia jego otrzymania i powinien do niego dołączyć pisemne odniesienie się do podniesio-nych w nim zarzutów. Odwołanie będzie następnie rozpatrywane przez zespół specjalnie w tym celu powołany przez kuratora oświaty. Zespół oceniający rozpatruje odwołanie od oceny pracy po uprzednim wysłuchaniu nauczyciela, który wniósł odwołanie. Kurator oświaty, nie później niż na pięć dni roboczych przed terminem posiedzenia zespołu oceniającego, podczas którego nauczyciel ma zostać wysłuchany, powinien zawiadomić go o posiedzeniu. Niestawienie się nauczyciela, mimo prawidłowego zawiadomienia o posiedzeniu, nie wstrzymuje rozpatrywania odwołania przez zespół oceniający i wydania rozstrzygnięcia. Kurator oświaty, po jego rozpatrzeniu w ciągu 30 dni od dnia otrzymania odwołania, ma możliwość: • podtrzymania oceny pracy dokonanej przez dyrektora przedszkola, • uchylenia tej oceny oraz ustalenia nowej, • uchylenia oceny pracy dokonanej przez dyrektora oraz nakazania mu dokonania po-wtórnej oceny – jeżeli poprzednia ocena została dokonana z naruszeniem prawa. Ocena pracy dokonana przez kuratora oświaty jest już ostateczna. Jakie skutki dla nauczyciela niesie za sobą negatywna ocena pracy? W przypadku nauczycieli zatrudnionych w publicznych jednostkach oświaty uzyskanie nega-tywnej oceny pracy wiąże się z koniecznością rozwiązania z nimi stosunku pracy (art. 23 ust. 1 pkt 5 i art. 27 ust. 3 KN). Regulacje te nie znajdują jednak zastosowania w przypadku nau-czycieli zatrudnionych w niepublicznych przedszkolach. Oznacza to, że uzyskanie przez nau-czyciela negatywnej oceny pracy nie musi automatycznie wiązać się z koniecznością jego zwolnienia, ale ocena taka może posłużyć za podstawę do wykonania tego rodzaju czynności (wówczas w uzasadnieniu dokonywanego zwolnienia należy powołać się na negatywną ocenę pracy otrzymaną przez nauczyciela). Oczywiście otrzymanie przez nauczyciela np. wyróżniającej oceny pracy może stać się pod-stawą do przyznania nauczycielowi nagrody bądź stosownego dodatku do wynagrodzenia zgodnie z zasadami wynagradzania panującymi w danym przedszkolu niepublicznym. Warto przypomnieć, że w myśl obecnych przepisów ocena wyróżniająca nie ma wpływu na tempo, w jakim nauczyciel może starać się o kolejny stopień awansu zawodowego.