Jak sobie radzić z krytyką? Opracowała: Kinga Bartkowiak, absolwentka etnologii, copywriterka, blogerka. Miłośniczka zdrowego stylu życia, jogi i medytacji Mimo że na krytykę jesteśmy narażeni od wczesnych lat dzieciństwa, trudno do niej przywyknąć i nauczyć się odpowiednio na nią reagować. Nikt z nas nie lubi być krytykowany, zwłaszcza jeśli ma to miejsce w pracy i dotyczy naszych kompetencji zawodowych. Jak sobie radzić z krytyką i jak samemu wyrażać swoje zdanie, aby konstruktywnie przekazywać uwagi? Choć przekazywanie uwag może być dobrą formą wsparcia czyjejś pracy i skuteczną metodą zachęcania do rozwoju, to jednak niewiele osób potrafi w odpowiedni sposób udzielać informacji zwrotnych. Dodatkowo łatwo przy tym o nieporozumienia wynikające z niezrozumienia pojęć: krytyka, informacja zwrotna oraz hejt. Krytyka, informacja zwrotna, hejt – czym się różnią i jak je rozpoznać? Słowo „krytyka” pochodzi od łacińskiego wyrazu oznaczającego „osądzający”. W swoim pierwotnym znaczeniu krytyka nawiązuje do analizy dobrych i złych stron, np. utworu literackiego czy pracy naukowej, ale z czasem w potocznym użyciu słowo to zawęziło swoje znaczenie jedynie do negatywnych aspektów oceniania. Dlatego obecnie krytyka kojarzy się przede wszystkim z nieprzyjemnym oraz surowym ocenianiem, nie zaś ze wskazywaniem zalet i wad. Uważa się, że krytyka występuje wtedy, gdy ktoś ma rzeczywiste podstawy do wskazywania błędów. Popularnym sformułowaniem stała się „konstruktywna krytyka”. To odpowiednik tzw. feedbacku, czyli informacji zwrotnych, które pracodawca udziela pracownikom albo kierownik projektu przekazuje swojemu zespołowi. Informacje zwrotne to termin przeniesiony z gruntu psychologii i psychoterapii do świata biznesu i komunikacji. Ogólna definicja głosi, że jest to reakcja jednego człowieka na to, co mówi i robi drugi człowiek. Kluczowe w informacjach zwrotnych jest to, że nie mają być one metodą wystawienia oceny, ale stanowić raczej rozwijające wsparcie, dzięki któremu osoba dostająca informacje z jednej strony może poprawić coś na przyszłość, z drugiej zaś otrzymać pochwałę za swoje mocne strony czy dobrze przygotowaną pracę. Istnieje kilka modeli przekazywania informacji zwrotnych – jednym z najpopularniejszych jest metoda kanapki, o której będzie mowa w dalszej części artykułu. Polega ona na wplataniu negatywnego przekazu pomiędzy komunikaty o pozytywnym wydźwięku i bywa niezwykle skuteczna. Pozostaje jeszcze kwestia hejtu, który czasami bywa mylony z krytyką. Mowa nienawiści odnosi się przede wszystkim do społeczności internetowych – są to komunikaty werbalne, których nadawca przejawia złość, wrogość czy nienawiść wobec kogoś. Celem hejtu jest obrażenie, zaatakowanie bądź poniżenie odbiorcy. Ponadto mowa nienawiści nie musi mieć nic wspólnego z tym, co dana osoba rzeczywiście zrobiła, powiedziała lub napisała. Co ważne, hejt może dotknąć każdego, niezależnie od zajmowanego stanowiska czy pozycji społecznej; na marginesie warto również wspomnieć, że internetowa mowa nienawiści bardzo często skupia się na tematach związanych z orientacją seksualną, wyznaniem czy kolorem skóry. Jak sobie radzić z krytyką? Nie ulega wątpliwości, że nikt nie lubi być oceniany – tym bardziej, że krytyka często kojarzy nam się z niesprawiedliwością albo bywa nieprzyjemnym powrotem wspomnieniami do dzieciństwa. Za każdą krytyką lub niezbyt pozytywnymi informacjami zwrotnymi nie zawsze kryją się jednak złe intencje. Czasami to właśnie dzięki kilku słowom komentarza jesteśmy w stanie dalej się rozwijać i doskonalić swoje umiejętności. Jak więc radzić sobie z krytyką? Na pewno nie jest to proste zadanie, zwłaszcza jeśli mamy tendencję do brania do siebie wszystkich krytycznych słów, przez co może nam być trudno określić, czy przekazywane nam uwagi są uzasadnione, konstruktywne i rzeczywiście wnoszą dla nas coś wartościowego. Po pierwsze, warto wypracować w sobie takie podejście, dzięki któremu nie będziemy przejmować się każdym usłyszanym krytycznym słowem. Jeśli w dzieciństwie rodzice, nauczyciele czy inne znaczące dla nas osoby często bywały surowe, odnoszenie się do krytycznych słów na chłodno i ze spokojem może nam sprawiać szczególną trudność. Można jednak postarać się zapanować nad swoją reakcją – owszem, krytyczne komentarze mogą działać motywująco, ale nie każda krytyka wypływa ze szczerej intencji wsparcia czy obiektywnych przesłanek. Jeśli uda nam się nauczyć odróżniać wartościowy rodzaj krytyki od zwykłego krytykanctwa, będzie nam łatwiej nie przejmować się bezzasadnymi komentarzami, których jedynym celem jest wyrządzenie nam krzywdy. Jeśli czujemy, że krytyczne słowa mają podstawy i są dla nas pomocne – mogą nas wesprzeć i przyczynić się do zmiany na lepsze, np. podczas wykonywania kolejnego zadania lub realizowania projektu w pracy – wówczas postarajmy się przyjąć je ze zrozumieniem i odnieść się do osoby, która je wypowiada, z empatią i szacunkiem. Spróbujmy spojrzeć na sytuację również z jej punktu widzenia, doceniając jej dobre intencje oraz to, że poświęciła czas na przekazanie nam informacji zwrotnych. Oczywiście nie ze wszystkim musimy się zgadzać – nie zawsze osoba przekazująca krytykę ma całkowitą rację. Zamiast jednak unosić się i stosować technikę „ty zawsze” albo „ty nigdy”, lepiej postarać się zobaczyć, co rzeczywiście warto poprawić, jednocześnie broniąc własnego zdania, jeśli uważamy, że w jakiejś sprawie mamy rację. Obiektywne patrzenie na krytykę praktycznie nie jest możliwe – choćby dlatego, że krytyczne słowa z reguły kojarzą nam się z czymś krzywdzącym. Można jednak próbować znaleźć dystans i z tego, co się usłyszało, czerpać motywację do nauki. Jeśli krytyka jest konstruktywna, dobrze wyciągnąć z niej lekcję. Czasami potrzeba, aby przeminęły emocje związane z otrzymywaniem krytyki, ostatecznie warto jednak traktować informacje zwrotne jako ten element pracy, który ma nam pomóc w dalszym rozwoju. Pamiętajmy przy tym, że sami też możemy prosić o komentarze – to mile widziane przez współpracowników i przełożonych, ale przede wszystkim stanowi formę nauki. Jak dawać informacje zwrotne? Chociaż nie lubimy być krytykowani, sami także krytykujemy – to ludzkie i zdarza się każdemu. Ważne, by uczyć się wyrażać krytyczne słowa w taki sposób, w jaki sami chcielibyśmy je otrzymywać. Chodzi o to, by przekazać informację zwrotną, która będzie sprawiedliwa, konkretna, konstruktywna i ostatecznie budująca, nawet jeśli chcemy pokazać komuś, w którym miejscu popełnił błąd. Przede wszystkim należy pamiętać, aby przy udzielaniu informacji zwrotnej zwracać się bezpośrednio do tej osoby, której dotyczy nasz komunikat. Mówmy w drugiej osobie liczby pojedynczej i zastanówmy się, czy przekazywanie informacji wymaga uczestnictwa innych osób. Niektóre słowa, zwłaszcza jeśli są krytyczne, powinny być przekazywane bez udziału innych pracowników. Dzięki temu tworzymy bezpieczną i komfortową atmosferę, która sprawi, że naszemu rozmówcy łatwiej będzie przyjąć krytyczne słowa na spokojnie i od razu się do nich odnieść. Informacje zwrotne zawsze powinny dotyczyć konkretnego tematu. Nie krytykujemy osoby, ale jej zachowanie bądź efekty pracy. Dlatego, jeśli mamy jakieś uwagi – nawet gdy są one pozytywne – postarajmy się skupić na szczegółach i mówmy konkretnie, co zyskało naszą aprobatę, a co nie. Niekiedy oceny bywają sprawiedliwe, ale surowe – w takich sytuacjach tym bardziej trzeba uważać, aby oceniać postępowanie, a nie samego człowieka. Warto też brać pod uwagę okoliczności, które mogą złagodzić krytykę. Kolejna ważna zasada udzielania informacji zwrotnych to odnoszenie się do tego, co dzieje się tu i teraz – krytyka powinna być udzielana zaraz po tym, gdy dana sytuacja miała miejsce. Należy odwoływać się tylko do tego konkretnego wydarzenia, wystrzegając się słów „zawsze” czy „nigdy”. Jeśli krytykujemy, to odnosząc się do szczegółów z teraźniejszości, a nie do całej historii współpracy. Warto zadbać o równoważenie komunikatów pozytywnych i negatywnych. Metoda ta – jak już wspomniano – nazywana jest metodą kanapki. Taka forma udzielania informacji zwrotnej polega na podzieleniu jej na trzy części: pozytywny komentarz, negatywny komentarz i pozytywny komentarz. Dlaczego metoda kanapki jest tak popularna? Główna przyczyna to fakt, że pozwala ona pracownikowi dostrzec, iż przełożony docenia dobre aspekty jego pracy. Dzięki temu informacja zwrotna nie jest postrzegana jako nieuzasadniona krytyka, ale raczej jako forma wsparcia, aby rozwiązać problem, który pojawił się na zawodowej drodze. Podsumowanie Przyjmowanie krytyki i udzielanie informacji zwrotnych stanowią nieodzowną część pracy i są ważnymi elementami rozwoju zawodowego. Dzięki krytycznym, ale wartościowym i sprawiedliwym słowom możemy doskonalić swoje umiejętności, zdobywać wiedzę i być coraz lepsi w swojej działalności. Ważne, aby przy udzielaniu informacji zwrotnych kierować się empatią i pamiętać o tym, jak sami reagujemy na krytykę, a jednocześnie uczyć się dystansować od krytycznych słów, nie traktować ich jako osobistego ataku i czerpać z nich naukę. Bibliografia: • A. Cuncic, Handling Criticism With Social Anxiety Disorder, https://www.verywellmind.com/how-to-cope-with-criticism-3024824 [dostęp: 23.11.2021]. • Jak reagować na krytykę i coś z niej wynieść, https://pieknoumyslu.com/jak-reagowac-na-krytyke/ [dostęp: 23.11.2021].