STAN PRAWNY NA 24 LISTOPADA 2021 Dwa miejsca prowadzenia zajęć a zwrot kosztów podróży Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością praco-dawcy (Dz.U. z 2002 r. Nr 27 poz. 271 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167). Każda jednostka oświatowa, w tym przedszkola samorządowe i niesamorządowe, może po-siadać więcej niż jedno miejsce prowadzenia zajęć. W przypadku zespołów szkół czy zespo-łów szkolno-przedszkolnych jest to sytuacja całkowicie naturalna. Każda z jednostek wcho-dzących w skład zespołu może się mieścić w innym budynku, a połączenie w zespół mieć wyłącznie znaczenie organizacyjne, które nie wpływa na sposób prowadzenia zajęć. Prawo oświatowe dopuszcza jednak sytuację, w której kilka miejsc prowadzenia zajęć posiada jedno przedszkole. Wskazują na to przepisy dotyczące zasad tworzenia sieci szkół. Choć regulacje te nie odnoszą się do przedszkoli, to jednak ich treść wskazuje wyraźnie, że różne lokalizacje prowadzenia zajęć dla tej samej jednostki oświatowej (również przedszkola) są dopuszczalne. Zgodnie z art. 39 ust. 5 rada gminy w drodze uchwały ustala plan sieci pu-blicznych szkół podstawowych, a także granice obwodów szkół podstawowych. W uchwale tej (ust. 5a) wskazuje się adresy siedzib szkół oraz adresy innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Uchwała w sprawie sieci szkół jest treściowo zbliżona do uchwały w sprawie sieci przedszkoli, którą z kolei ustala się na podstawie art. 32 Prawa oświatowego – rada gminy ustala sieć prowadzonych przez gminę publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, a uchwała ta podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi rada gminy może uzupełnić sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach pod-stawowych o publiczne inne formy wychowania przedszkolnego. Organizuje się je dla dzieci w miejscu zamieszkania lub w innym możliwie najbliższym miejscu. Regulacja art. 32 w przeciwieństwie do tej, która dotyczy sieci szkół, nie wspomina wprost o możliwości prowadzenia zajęć w dwóch lokalizacjach, co jednak nie oznacza, że w przed-szkolach samorządowych obowiązuje w tej sprawie zakaz, albowiem w odniesieniu do przed-szkoli niesamorządowych, zarówno publicznych, jak i niepublicznych, Prawo oświatowe sta-nowi już o tym wprost. Nie sposób więc uznać, że samorządowy organ prowadzący ma w tym zakresie mniejsze możliwości tworzenia kształtu sieci niż organy niepubliczne takie jak fundacje, stowarzyszenia prowadzące przedszkola czy osoby fizyczne. Regulacji art. 90a ust. 1 Prawa oświatowego mówi, że zmiana siedziby szkoły prowadzonej przez osobę prawną inną niż jednostka samo-rządu terytorialnego bądź osobę fizyczną lub utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych przez tę szkołę wymagają zmiany zezwole-nia na założenie placówki publicznej. Z przepisu tego wynika, że niesamorządowe szkoły publiczne mogą mieć kilka lokalizacji prowadzenia zajęć. Należy przy tym zauważyć, że zgodnie z art. 4 pkt 1 Prawa oświatowego ilekroć w przepisach tej Ustawy mowa jest o szkole bez bliższego określenia (np. technikum, szkoła branżowa), należy przez to rozumieć także przedszkole. W przypadku przedszkoli niepublicznych zastosowanie ma natomiast art. 168 ust. 4 pkt 3 Prawa oświatowego, w myśl którego zgłoszenie do ewidencji jednostek niepublicznych za-wiera również wskazanie adresu siedziby szkoły lub placówki oraz innych lokalizacji prowa-dzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, jeżeli ich utworzenie jest przewidywane, przy czym inne lokalizacje muszą znajdować się na terenie jednostki samo-rządu terytorialnego dokonującej wpisu do ewidencji. Także w tym przepisie mamy przywo-łaną szkołę bez bliższego określenia. Zamykając kwestię regulacji prawnych zezwalających na prowadzenie zajęć w kilku lokaliza-cjach, można przywołać jeszcze przepis dotyczący tworzenia w przedszkolach stanowisk wi-cedyrektorów. Zgodnie z art. 101 ust. 2 Prawa oświatowego w placówce: • liczącej co najmniej sześć oddziałów lub • posiadającej oddziały zlokalizowane w różnych miejscach, lub • z co najmniej dwoma oddziałami pracującymi dłużej niż 10 godzin dziennie – może być utworzone stanowisko wicedyrektora. Utworzenie tego rodzaju stanowiska ma ułatwiać zarządzanie przedszkolem posiadającym oddziały zorganizowane w różnych lokalizacjach. Nie ulega wątpliwości, że każde przedszko-le, niezależnie od podmiotu, który je prowadzi, może prowadzić zajęcia zlokalizowane w róż-nych budynkach z tym zastrzeżeniem, że wszystkie lokalizacje muszą się mieścić w granicach administracyjnych jednej gminy. Taka możliwość prowadzi jednak do istotnego problemu praktycznego. Może rodzić koniecz-ność przemieszczania się nauczyciela w czasie zajęć pomiędzy różnymi lokalizacjami. Czy taki przejazd należy wówczas traktować jako podróż służbową? Pytanie to jest zasadne o tyle, że z tytułu odbywania tego rodzaju podróży należą się określone gratyfikacje, w szczególności wtedy, gdy pracownik wykorzystuje prywatny samochód. Zgodnie z § 3 Rozporządzenia MPiPS z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przy-sługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej środek transportu właściwy do odbycia podróży krajo-wej lub podróży zagranicznej, a także jego rodzaj i klasę, określa pracodawca. Pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości udokumentowanej biletami lub fakturami obejmującymi cenę biletu środka transportu, wraz ze związanymi z nimi opłatami dodatko-wymi, w tym miejscówkami, z uwzględnieniem posiadanej przez pracownika ulgi na dany środek transportu, bez względu na to, z jakiego tytułu ulga przysługuje. Na wniosek pracownika pracodawca może wyrazić zgodę na przejazd w podróży krajowej lub podróży zagranicznej samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem niebędącymi własnością pracodawcy. Jeżeli tak się stanie, wówczas pracownikowi przysługuje zwrot kosz-tów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za jeden kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę, która nie może być wyższa niż określo-na Rozporządzeniem MI z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, moto-cykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Zgodnie z § 2 tego aktu koszty używania pojazdów do celów służbowych pokrywa pracodawca według stawek za jeden ki-lometr przebiegu pojazdu, które nie mogą być wyższe niż: • dla samochodu osobowego: o o pojemności skokowej silnika do 900 cm3 – 0,5214 zł, o o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3 – 0,8358 zł, • dla motocykla – 0,2302 zł, • dla motoroweru – 0,1382 zł. Gdyby uznać, że za przemieszczanie się między różnymi lokalizacjami prowadzenia zajęć nauczycielowi przysługuje zwrot kosztów podróży, w szczególności odbywanej własnym samochodem, mogłoby się okazać, że należność ta wyniesie znaczną sumę. Żeby jednak usta-lić, czy takie rozliczenie jest dopuszczalne, należy odwołać się do regulacji art. 775 ust. 1 Ko-deksu pracy, stosownie do którego pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Pojawiają się tutaj dwa istotne pojęcia związane z prawem do zwrotu kosztów z tytułu podró-ży służbowej, czyli wykonywanie zadania służbowego poza miejscowością, w której mieści się siedziba pracodawcy, oraz wykonywanie zadania służbowego poza stałym miejscem pracy. Przedszkole może mieć różne lokalizacje prowadzenia zajęć, ale zawsze muszą to być lokali-zacje znajdujące się na terenie jednej gminy. W przypadku przedszkoli publicznych wynika to z faktu, że to właśnie gmina jest organem prowadzącym i otwiera przedszkole dla swoich mieszkańców – członków wspólnoty samorządowej. Dana gmina nie może więc prowadzić przedszkola dla mieszkańców innej gminy, ponieważ nie mieści się to w zakresie jej zadań własnych. W przypadku przedszkoli niepublicznych lokalizacje prowadzenia zajęć muszą zawsze mieścić się na terenie gminy, która dokonała wpisu do ewidencji przedszkoli niepublicznych, dlatego w tym przypadku nie będą miały zastosowania obie przesłanki prawa do zwrotu kosztów podróży służbowych. Przemieszczając się między lokalizacjami prowadzenia zajęć, nauczyciel zawsze będzie na terenie siedziby przedszkola, a każda z lokalizacji prowadzenia zajęć będzie stałym miejscem pracy nauczyciela, które powinno zostać wskazane w umowie o pracę zawartej z nauczycielem. Zauważyć należy, że zgodnie z art. 14 ust. 1 Karty nauczyciela akt mianowania lub umowa o pracę powinny w szczególności określać: • stanowisko i miejsce pracy, • termin rozpoczęcia pracy, • wynagrodzenie lub zasady jego ustalania. Jeżeli przedszkole ma kilka lokalizacji prowadzenia zajęć, to oczywiście powinny one zostać wskazane w umowie lub akcie mianowania zawieranych z nauczycielem. Uznać należy, że przemieszczanie się między lokalizacjami prowadzenia zajęć stanowi dla nauczyciela nie tyle podróż służbową, ile zwykły dojazd do pracy, a co za tym idzie praco-dawca nie ma obowiązku wypłaty żadnych dodatkowych świadczeń z tego tytułu.