Zestawy ćwiczeń i zabaw (przykłady) ĆWICZENIA I ZABAWY PORANNE ZESTAW NR 1 1. Zabawa z piosenką Mam chusteczkę haftowaną. 2. Dzieci w rozsypce na dywanie. Przeskoki z nogi na nogę w rytmie bębenka. 3. Uwaga na sygnał! – zabawa pobudzająco-hamująca: bieg w ustalonym kierunku zgodnie z rytmicznymi uderzeniami w tamburyn. Jedno mocne uderzenie – wszyscy zatrzymują się i wykonują podskok obunóż. Ponowny bieg w ustalonym kierunku. Dwa energiczne uderzenia – dzieci klaszczą dwa razy. Ponowny bieg w ustalonym kierunku. Trzy mocne uderzenia – dzieci tupią trzy razy. 4. Schronisko – zabawa z elementem równowagi: „Jesteśmy w górach, idziemy do schroni-ska. Prowadzi do niego wąska ścieżka”. Na podłodze rozłożona jest długa skakanka, dzie-ci starają się przejść po niej stopa za stopą. 5. Wieje wiatr – reagowanie na ciche i głośne dźwięki: dzieci w przysiadzie. Nauczycielka gra na grzechotce. Potrząsa nią delikatnie, słychać ciche dźwięki – „wieje lekki wietrzyk”. Kiedy zaczyna potrząsać grzechotką coraz mocniej i dźwięki stają się coraz głośniejsze, dzieci przechodzą do pozycji stojącej – „wieje silny wiatr”. Stojąc w miejscu, poruszają w dowolnych kierunkach rękami. Ponownie dźwięki stają się coraz cichsze, a dzieci wra-cają do przysiadu. Zabawa z wykorzystaniem metody Orffa. ZESTAW NR 2 1. Marsz za prowadzącą: można wykorzystać dowolną piosenkę lub fragment muzyki po-ważnej – dobrze sprawdzają się np. Marsz Radeckiego Johanna Straussa lub parada z Dziadka do orzechów Piotra Czajkowskiego. 2. Wyczucie rytmu: w luźnej gromadce przy muzyce żywej, skocznej, rytmiczny bieg z wy-sokim unoszeniem kolan, a przy muzyce wolnej, cichej – wolne stąpanie na całych stopach (metoda Orffa). 3. Ćwiczenie oddechowe: dzieci są podzielone na dwie grupy. Nauczycielka podrzuca każ-dej grupie chusteczkę higieniczną i balonik, a dzieci, dmuchając w te przedmioty, starają się jak najdłużej utrzymać je w powietrzu. Gdy w końcu spadną, dzieci naśladują ich ruch. 4. Moje ciało: utrwalanie nazw części ciała. Dzieci dobierają partnera tego samego wzrostu. Stają przodem do siebie w odległości nieco większej niż wyciągnięte do przodu ręce. Prowadząca wymienia części ciała, np. głowa, brzuch, uda, stopy. Dzieci najpierw dotyka-ją własnych części ciała, a następnie wskazują je obiema rękami naraz (nie zmieniając miejsca) u partnera (zabawa z wykorzystaniem elementów Metody Ruchu Rozwijającego). 5. Siała baba mak – integracja słowa i rytmu: dzieci podzielone na małe pięcioosobowe gru-py. Nauczyciel recytuje wierszyk: „Siała baba mak, nie wiedziała jak, a dziad wiedział, nie powiedział, a to było tak”. W każdej grupie w jakiś ustalony przez siebie sposób inter-pretują ten wierszyk przy pomocy ruchu. Po uzgodnieniu wykonują kolejno swoje kom-pozycje, aż w końcu wszystkie grupy wykonują pokaz jednocześnie (metoda Orffa). ZESTAW NR 3 Zestaw zawiera elementy Metody Ruchu Rozwijającego. 1. Przedszkolaki maszerują: dzieci dowolnie maszerują i biegają z wysoko podniesionymi kolanami (można zastosować fragmenty muzyki szybszej i wolniejszej naprzemiennie). 2. Wiatraczki: w siadzie skulnym dzieci kręcą się dookoła własnej osi w jedną i w drugą stronę. Podobne ćwiczenia wykonują, leżąc na brzuchu: obracają się za pomocą rąk do-okoła własnej osi w obie strony, w przód i w tył. 3. Części ciała: dzieci, siedząc na podłodze, pokazują swoje części ciała – głowa, tułów, bio-dra, barki, brzuch, plecy, szyję, a następnie części twarzy po jednej i po drugiej stronie: oko, ucho, policzek; pośrodku twarzy – nos, usta, broda. 4. Kołyska: w siadzie skulnym dziecko kołysze się najpierw wolno, później coraz śmielej. 5. Kotki – ćwiczenie w parach: jedno z dzieci klęczy, podpierając się rękoma („koci grzbiet”), a drugie obchodzi je na czworakach, prześlizguje się pod nim, przeskakuje je. ĆWICZENIA I ZABAWY RUCHOWE DLA DZIECI MŁODSZYCH ZESTAW NR 1 (W FORMIE SCENARIUSZA) Cele ogólne: • rozwijanie sprawności ruchowej poprzez zabawy ruchowe, • słuchanie i rozumienie poleceń, wyrabianie orientacji w otoczeniu. Cele szczegółowe – dziecko: • porusza się po sali bez potrącania kolegów, • właściwie reaguje na umowne sygnały, • zachowuje równowagę ciała w czasie zabaw. Metoda: zadaniowa. Miejsce: sala przedszkolna. Czas: 15–20 min. Pomoce: tamburyn. Przebieg 1. Balonik – zabawa orientacyjno-porządkowa: dzieci stoją w ciasnym kółeczku, jedno obok drugiego, z chwytem rąk. Nauczycielka poleca dzieciom „nadmuchać balonik”. Dzieci co-fają się wolno, naśladując jednocześnie ustami dmuchanie balonika. Gdy koło jest już du-że, nauczycielka klaszcze i woła: „balon pękł”. Dzieci opuszczają ręce i przysiadają. 2. Czy pokażesz – zabawa rozwijająca orientację w schemacie ciała i przestrzeni: dzieci ma-szerują po sali w kole jedno za drugim. Na zapowiedź: „Pokaż rękami stopy, głowę, kola-na, barki, ziemię, chmury itd.” – dzieci wskazują to, o czym mówi nauczycielka. 3. Szukamy misia Zysia – zabawa na czworakach: dzieci przemieszczają się po sali na czwo-rakach, szukając misia, który się zgubił. Na sygnał prostują się, podnosząc ręce wysoko – miś znalazł się. 4. Zepsuty pajacyk – zabawa z elementem wyprostu: dzieci stoją w lekkim rozkroku, ręce wyprostowane, uniesione nad głową. Na sygnał opuszczają kolejno ręce, głowę, a następ-nie wykonują skłon tułowia w przód (pogłębiając go powoli) – „pajacyk zepsuł się”. Od-poczynek w siadzie skrzyżnym. Nauczycielka chodzi między dziećmi i dotyka te, które mają wyprostowane plecy (wykonały prawidłowo siad skrzyżny). Dotknięte dzieci wstają i ustawiają się w lekkim rozkroku. 5. Figurki – szybkie reagowanie na sygnał: dzieci stoją w luźnej gromadce na jednym końcu sali naprzeciwko nauczycielki. Na sygnał biegną ku niej. Na ponowny sygnał momentalnie zatrzymują się. 6. Marsz uspokajający przy piosence Przedszkole – drugi dom. ZESTAW NR 2 (W FORMIE SCENARIUSZA) Cele ogólne: • wykonywanie poleceń kierowanych do grupy, • rozwijanie umiejętności współdziałania. Cele szczegółowe – dziecko: • reaguje na sygnał, • powtarza ruchy nauczyciela, • czworakuje, • rzuca i łapie piłkę. Przebieg 1. Zabawa integracyjna – „Powiedz swoje imię”: nauczyciel prosi, aby wszystkie dzieci wymawiały razem kolejno podane imiona na następujące sposoby: głośno, cicho, wesoło, powoli – sylabami, z klaskaniem. Na koniec wszystkie dzieci wymawiają równocześnie głośno swoje imię. 2. Zabawa kształtująca postawę – ,,Poruszam się i prostuję”: na tle muzyki dzieci pokazują różne formy ruchu wskazane przez nauczyciela (podskoki, obroty, bieg, skoki do przodu). Kiedy muzyka cichnie, wszyscy siadają na dywanie w siadzie skrzyżnym z wyprostowa-nymi plecami (wyrabiamy u dzieci nawyk zachowania prawidłowej postawy). 3. Zabawa orientacyjno-porządkowa – „Lalki-marionetki”: nauczyciel gra na grzechotce, a dzieci biegają swobodnie po sali. Gdy grzechotka milknie, dzieci zatrzymują się w bez-ruchu i przybierają róże pozy. 4. Zabawa z elementem równowagi – ,,Rzeźbiarze”: dzieci dobierają się w pary. Jedno z nich jest rzeźbiarzem, a drugie będzie rzeźbą, którą tworzy artysta. Ustawia on swojej rzeźbie ręce, nogi, tułów i określa, co przedstawia. Wszyscy rzeźbiarze chodzą i oglądają dzieła, które przez ten czas nie mogą się poruszać. Potem następuje zmiana ról. 5. Zabawa na czworakach – ,,Tunel”: dzieci ustawiają się w dwóch rzędach i stają w rozkro-ku. Ostatnie dziecko w rzędzie przechodzi na czworakach przez tunel i staje na początku. Wszystkie dzieci przechodzą kolejno przez tunel. 6. Zabawa z marszem – „Marsz przedszkolaków”: chłopcy, dziewczynki raźno maszerują po kole; rączka do rączki – łapią się za ręce, nóżki przytupują – tupią. 7. Zabawa z elementem rzutu – ,,Piłka”: dzieci stoją w kole i rzucają do siebie piłkę. Przed rzutem należy podać imię osoby, która otrzyma piłkę, np. ,,Kasiu, proszę, ta piłka jest dla ciebie”. Dziewczynka łapie piłkę i mówi: ,,Dziękuję”. 8. Zabawa relaksacyjna – „Piórkowy masażyk w parach”: dzieci dobierają się w pary i zgod-nie z muzyką muskają piórkiem kolegę. Po pewnym czasie następuje zamiana ról. Dodat-kowo dzieci mogą muskać dwoma piórkami naraz, trzymając jedno w prawej, a drugie w lewej ręce. ĆWICZENIA GIMNASTYCZNE I ZABAWY RUCHOWE DLA DZIECI STARSZYCH Starsze dzieci, zwłaszcza sześciolatki, spokojnie dadzą sobie radę z ćwiczeniami prowadzo-nymi metodami aktywizującymi, dlatego można im wprowadzać elementy metod Orffa, La-bana, Knissów oraz Sherborne, ponieważ umieją już współdziałać podczas wykonywania zadań. Poniżej przykładowy zestaw zabaw i ćwiczeń prowadzonych metodą zadaniową oraz metodą Orffa. ZESTAW DLA PIĘCIOLATKÓW Cel ogólny: • sprawność ogólna dzieci z wykorzystaniem nowatorskich metod i zabaw znajdujących się w programie. Cele operacyjne – dziecko: • uświadamia sobie własne możliwości psychofizyczne, • starannie i prawidłowo wykonuje zalecane ćwiczenia, • jest sprawne ruchowo, • samodzielnie zakłada strój do ćwiczeń, • dba o bezpieczeństwo własne i innych. Metoda: zadaniowa. Pomoce: szarfy, ławeczka gimnastyczna, chusta animacyjna. Przebieg Powitanie „Wszyscy są, witam was, na zabawę przyszedł czas, jestem ja, jesteś ty, raz, dwa, trzy”. Dzieci witają się, klaszcząc dłońmi o swoje ręce w parach. Zabawę powtarzamy kilka razy. Część wstępna 1. Marsz po obwodzie koła, rozgrzewka, przygotowanie do zajęć. 2. Zabawa orientacyjno-porządkowa – „Znajdź swój kolor”: dzieci z założonymi szarfami biegają w rozsypce. Na sygnał przybiegają do prowadzącej i ustawiają się rzędem przed kolorami, które trzyma w rękach. 3. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych – „Przewiń się przez szarfę”: na sygnał dzieci wchodzą do szarfy, przeciągają ją oburącz w górę, naprężają ją nad głową. Starają się wy-konać ćwiczenie sprawnie i szybko. 4. Ćwiczenia tułowia i równowagi – „Wiatraczki”: dzieci układają szarfę w kółeczko. Na sygnał obiegają ją wkoło, a na kolejny – stają w środku na jednej nodze z ramionami w bok. 5. Ćwiczenia stopy – siad „skulony”: szarfa na podłodze. Podnoszenie szarfy w górę stopami na zmianę – prawą i lewą. Część właściwa – tor przeszkód 1. Marsz po równoważni z cegiełką na głowie, ręce odwiedzione w bok, wrzucenie przyboru do kosza – równoważne. 2. Skoki zawrotne przez ławeczkę – przeskoki z odbicia z miejsca. 3. Przejście na czworakach między przeszkodami (stojaki). 4. Celowanie z miejsca woreczkiem do kosza (trzy próby). 5. Pełzanie – podciąganie tułowia rękami do kolejnej przeszkody (ćwiczenie siły mięśniowej). 6. Dziupla (przejście przez otwór) – skoki obunóż wokół przeszkody. 7. Wejście na drabinkę na dowolną wysokość, zwis – pokonanie wysokości. Część końcowa Marsz parami – uspokajające ćwiczenie rytmu (może być zabawa uspokajająca z wykorzysta-niem chusty animacyjnej, zaznaczanie akcentów w muzyce). ZESTAW DLA SZEŚCIOLATKÓW Stosując metodę Orffa, można wykorzystać proste pomoce, np. gazety, liny, laski gimna-styczne, niemniej warto też zastąpić je czymś dla dzieci bardziej atrakcyjnym, np. pałeczkami z patyczków i kasztanów, które można z powodzeniem stosować do różnych zabaw muzycz-nych. Temat: W kasztanowym mieście. Cele główne: • wyczucie ciała i przestrzeni, • improwizowanie z przyborem/instrumentem. Cele szczegółowe – dziecko: • wydobywa dźwięki z zaproponowanych przyborów, • wykorzystuje przybory w różnych zabawach – improwizuje, • wystukuje rytm, • drze, zgniata, rzuca kule z gazety, • rytmicznie porusza się przy muzyce, • rytmizuje tekst. Pomoce: gazety, pałeczki z patyczków i kasztanów, fragmenty muzyki, piosenka W kaszta-nowym mieście, rymowanka Kasztanek, szary papier (duży arkusz). Metoda: Carla Orffa. Przebieg 1. Wyruszamy na wycieczkę do Kasztanowego Miasta: marsz po linie, bieg pod parasolem (gazeta), omijanie kałuż (gazet) itp. 2. Zabawa rytmiczna – „Kasztanek”: dzieci w kole podają sobie kasztan, rytmizując jedno-cześnie tekst: „Kasztanek, kasztanek po kole wędruje. Przyjaciela w naszej grupie dzisiaj wypatruje. Ten przyjaciel kochany rozda dzieciom kasztany”. Każde dziecko otrzymuje dwie pałeczki z kasztankami. 3. Kasztanowy konik: dzieci-koniki biegają po łące przy dźwiękach piosenki. W trakcie re-frenu zatrzymują się i wybijają rytm pałeczkami o podłogę / kląskają. 4. Wesołe koniki – zmęczone koniki: improwizacja ruchowa przy muzyce (fragment szybszy i wolniejszy). 5. Koncert na gazecie: każde dziecko dostaje płachtę gazety. Pałeczki z kasztanami to nasze instrumenty. Nauczycielka jest dyrygentem. Dzielimy grupę na cztery zespoły, które sia-dają np. w czterech rogach dywanu. Kolejne grupy grają pałeczkami na gazetach. Wspól-nie śpiewamy piosenkę: „W kasztanowym mieście wszystko jest z kasztana: kasztanowe drzewa szumią tu od rana, kasztanowe chmury płyną ponad miastem, słońce jest zielone, śmieszne i kolczaste. Kasztanowy konik, kasztanowy bat, na koniku kasztanowym poje-dziemy w świat. Na koniku kasztanowym pojedziemy w świat” (odkładamy pałeczki). 6. Taniec koników – dzieci-koniki tańczą na swoich gazetach, swobodnie improwizując ruch. Na uzgodniony sygnał muszą zmienić gazetę. 7. Kasztanowe drzewo – rytmiczne darcie gazety: układanie drzewa na dużym arkuszu sza-rego papieru (w wyniku tego ćwiczenia powstanie później praca plastyczna). Dzieci mogą drzeć gazetę w rytm prostej wyliczanki, np.: Raz i dwa – pierwszy pasek, Raz i dwa – drugi pasek, Każdy z nas – trzeci pasek, Gazetę ma – czwarty pasek.