STAN PRAWNY NA 9 LISTOPADA 2021 Opiekun stażu – kwalifikacje, zadania, wynagrodzenie Opracował: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor szkoły podstawowej, ekspert ds. awansu zawodowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2020 r. poz. 2200). Rolę oraz zadania opiekuna stażu nauczycieli stażystów i kontraktowych określa Ustawa Karta nauczyciela oraz Rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Kto może zostać opiekunem stażu? W myśl powyższych przepisów prawa opiekuna stażu wyznacza dyrektor szkoły. Art. 9c ust. 4 pkt 1–2 Karty Nauczyciela mówi, że nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu odbywającemu staż dyrektor szkoły przydziela spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych opiekuna, z zastrzeżeniem, że: • w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, jak i przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, oraz szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być również nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze, • w rodzinnej placówce opiekuńczo-wychowawczej opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być również nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony w publicznym ośrodku adopcyjno-opiekuńczym, wskazany przez organ nadzoru w porozumieniu z organem prowadzącym. Zapisy te wyraźnie precyzują, iż opiekuna stażu wyznacza dyrektor spośród nauczycieli mianowanych i dyplomowanych. Ważne! Nie ma przepisu prawa, który regulowałby sytuację, kiedy nauczyciel odmawia przyjęcia funkcji opiekuna stażu. Na ogół dzieje się tak, że dyrektor proponuje nauczycielowi tę funkcję, jednak gdy jakieś względy osobiste lub inne uniemożliwiają mu podjęcie się tego zadania, wówczas dyrektor wybiera innego nauczyciela. Najczęściej dyrektor deleguje tę funkcję nauczycielom tych samych lub pokrewnych przedmiotów. Zasady doboru opiekunów stażu są takie same w przedszkolach i szkołach publicznych, prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego. Jeśli zaś publiczne placówki, szkoły i przedszkola są prowadzone przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego lub nie są placówkami publicznymi, wówczas opiekunem stażu mogą być osoby pełniące funkcje kierownicze. Karta nauczyciela określa także sposób doboru opiekunów stażu w przypadku rodzinnej placówki opiekuńczo-wychowawczej. W tym przypadku opiekunem może być nauczyciel mianowany lub dyplomowany z publicznego ośrodka adopcyjno-opiekuńczego. Zadania opiekuna stażu Zadania opiekuna stażu wynikają bezpośrednio z przepisów prawa, jednak zapisy te są ogólne i należy je doprecyzować. Rola opiekuna stażu nauczyciela stażysty i kontraktowego nieco się różni, co obrazuje poniższa tabela zadań: Zadanie Podstawa prawna Opiekun nauczyciela stażysty Opiekun nauczyciela kontraktowego Udzielanie nauczycielowi pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego nauczyciela, oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu. Art. 9c ust. 5 Ustawy Karta nauczyciela (Dz.U. z 2021 r. poz. 1762) Dotyczy Dotyczy Udział w komisji dla nauczyciela odbywającego staż na wyższy stopień awansu zawodowego Art. 9g ust. 1 pkt 3 Ustawy Karta nauczyciela (Dz.U. z 2021 r. poz. 1762) Dotyczy Nie dotyczy Prowadzenie i omawianie zajęć przynajmniej raz w miesiącu § 5 ust. 1 pkt 5 i § 6 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2020 r. poz. 2200). Dotyczy Nie dotyczy Obserwowanie i omawianie zajęć przynajmniej raz w miesiącu § 5 ust. 1 pkt 4 i § 6 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2020 r. poz. 2200). Dotyczy Nie dotyczy Opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego, przedstawienie dyrektorowi szkoły opinii o dorobku zawodowym nauczyciela za okres stażu, ze szczególnym uwzględnieniem obserwowanych zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz stopnia zaangażowania w realizację wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego albo stopnia nauczyciela mianowanego. Art. 9c ust.1 pkt 5 Ustawy Karta nauczyciela (Dz.U. z 2021 r. poz. 1762), § 5 ust 2 Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2020 r. poz. 2200). Dotyczy Dotyczy Opracowanie i realizacja planu rozwoju zawodowego Zgodnie z art. 9c ust. 5 KN zadaniem opiekuna stażu jest przede wszystkim udzielanie pomocy nauczycielowi stażyście i kontraktowemu w opracowaniu i realizacji planu rozwoju zawodowego oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego za okres stażu. W myśl rozporządzenia MEN w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli należy pamiętać, że do zadań opiekuna stażu należą: • współpraca z nauczycielem odbywającym staż i wspieranie go w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym w przypadku nauczyciela stażysty zapoznanie go z dokumentami obowiązującymi w danej szkole, w szczególności z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej, • współpraca z nauczycielem odbywającym staż w opracowaniu planu rozwoju zawodowego, w szczególności udzielanie mu pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego, • wspieranie nauczyciela odbywającego staż w realizacji obowiązków zawodowych, • umożliwianie nauczycielowi odbywającemu staż obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć, • obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela odbywającego staż, • dzielenie się z nauczycielem odbywającym staż swoją wiedzą i doświadczeniem, w szczególności omawianie z nauczycielem zajęć prowadzonych przez siebie oraz przez nauczyciela, • inspirowanie i zachęcanie nauczyciela odbywającego staż do podejmowania wyzwań zawodowych, • doskonalenie wiedzy i umiejętności w zakresie niezbędnym do pełnienia roli opiekuna stażu. Ważne! Opiekun stażu powinien nie tylko wskazać obowiązującą dokumentację szkoły, ale również bardzo ważne jest jej wyjaśnienie i omówienie. Dzięki temu młody nauczyciel dowie się, jakie znaczenie ma np. dokumentacja przebiegu nauczania, jak ją należy prowadzić, jaka jest odpowiedzialność nauczyciela w tym względzie. Doświadczony nauczyciel powinien wiedzieć, że pomoc w przygotowaniu planu rozwoju zawodowego polega na: • omówieniu poszczególnych wymagań stawianych nauczycielowi ubiegającemu się o kolejny stopień awansu zawodowego, • sprecyzowaniu zadań, jakie stawiamy na początku stażu młodemu koledze, koleżance. Czasami wymagane jest wręcz wyjaśnienie pojęć, które nie zawsze są jasne i czytelne. Plan rozwoju zawodowego powinien uwzględniać także specyfikę danej placówki oraz jej plan pracy. Kolejnym ważnym aspektem współpracy opiekuna stażu i nauczyciela ubiegającego się o kolejny stopień awansu zawodowego jest odpowiedni dobór form doskonalenia zawodowego. Ważne! Rolą opiekuna stażu jest wskazanie takich szkoleń, warsztatów, konferencji, które nie tylko wzbogacą doświadczenie i wiedzę młodego nauczyciela, ale także znajdą odzwierciedlenie w pracy z uczniami. Każda bowiem forma doskonalenia zawodowego musi służyć podnoszeniu jakości własnej pracy jak również pracy szkoły. Poza tym zadaniem opiekuna stażu jest inspirowanie i motywowanie nauczyciela do podejmowania zawodowych wyzwań. Doskonalenie zawodowe właśnie temu powinno służyć. Zdobyta wiedza i umiejętności wpływają na kreatywność i zaangażowanie nauczyciela w pracy zawodowej. Poza tym opiekun stażu systematycznie i rzetelnie powinien monitorować realizację planu rozwoju zawodowego. Niejednokrotnie należy uważnie przyglądać się pracy młodego nauczyciela, podpowiadać, w jaki sposób trzeba realizować zadania, jakie stosować metody pracy, jak radzić sobie w sytuacjach konfliktowych, jakie stosować formy pracy. W tym celu warto zawrzeć kontrakt z nauczycielem, który podlega opiekunowi. Obserwacja lekcji Należy pamiętać, że obserwacje zajęć prowadzone przez nauczyciela i opiekuna stażu dotyczą wyłącznie nauczyciela stażysty, co wynika z zapisów prawa. Zgodnie z § 6 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego, nauczyciel stażysta ubiegający się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego w okresie odbywania stażu powinien w szczególności: • poznać organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły, • uczestniczyć jako obserwator w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu lub innych nauczycieli w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu oraz omawiać z prowadzącym obserwowane zajęcia, • prowadzić zajęcia z uczniami w obecności opiekuna stażu lub dyrektora placówki, w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu, oraz omawiać je z osobą, w obecności której zajęcia zostały przeprowadzone, • uczestniczyć w doskonaleniu zawodowym, zwłaszcza w zakresie doskonalenia metod i form pracy. Zapisy te dotyczą nauczyciela stażysty, jednak nie oznacza to, że nauczyciel kontraktowy nie może obserwować zajęć lub sam ich prowadzić pod obecność opiekuna stażu. Wręcz przeciwnie – taka forma współpracy jest jak najbardziej wskazana i świadczy o kompetencji obydwu stron. Wymiana doświadczeń Omawianie sposobu prowadzenia zajęć lub omawianie zajęć prowadzonych przez opiekuna nie może odbywać się podczas kilkuminutowych przerw. Terminy spotkań należałoby więc ustalić na samym początku. W czasie ich trwania omawiane są zajęcia, a opiekun stażu zapoznaje nauczyciela z podstawową dokumentacją placówki, wewnątrzszkolnym prawem oświatowym, z literaturą przedmiotu, metodami i formami pracy. Jest to również czas na omawianie sytuacji kryzysowych, problemów z uczniami, a czasami też z rodzicami. Wymiana doświadczeń, zwłaszcza w pierwszym roku pracy jest szczególnie ważna i niejednokrotnie ma decydujący wpływ na dalszą karierę zawodową młodego nauczyciela, dlatego tym bardziej takie spotkania mają ogromne znaczenie. Prowadzenie dokumentacji Bardzo ważne jest również prowadzenie odpowiedniej dokumentacji przez samego opiekuna stażu. Zebranie takiej dokumentacji znajduje odzwierciedlenie w późniejszym ustalaniu projektu oceny dorobku zawodowego. Przygotowanie do postępowania kwalifikacyjnego Przed przystąpieniem do rozmowy kwalifikacyjnej czy egzaminu również rola opiekuna stażu nabiera szczególnego znaczenia, bowiem należy do takiej rozmowy czy egzaminu przygotować nauczyciela, dokonać selekcji zgromadzonych materiałów, wspierać nauczyciela podczas sporządzania sprawozdania, opierając się na wymaganiach stawianych przez Rozporządzenie MEN. Rzetelna realizacja planu rozwoju zawodowego oraz spełnienie wymagań w dużej mierze zależy także od współpracy z opiekunem stażu, dlatego jego rola nie jest tu bez znaczenia. Projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela Na podstawie obserwacji oraz stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego opiekun stażu opracowuje projekt oceny dorobku zawodowego. Jest to niejako rekomendacja, której należy udzielić w pełnym przekonaniu, że młody adept sztuki pedagogicznej nie tylko spełnia wymogi Rozporządzenia, ale przede wszystkim pretenduje do zawodu nauczycielskiego i rokuje nadzieje na bardzo dobrego fachowca. Projekt oceny dorobku zawodowego powinien zatem obrazować działania nauczyciela w czasie stażu, jego zawodowe zaangażowanie z uwzględnieniem specyfiki placówki i jej planu pracy. Ważne! W myśl § 5 ust. 2 Rozporządzenia opiekun stażu, w terminie 7 dni od dnia zakończenia stażu, przedstawia dyrektorowi szkoły opinię o dorobku zawodowym nauczyciela za okres stażu, ze szczególnym uwzględnieniem obserwowanych zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz stopnia zaangażowania w realizację wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego albo stopnia nauczyciela mianowanego. Udział w posiedzeniu komisji kwalifikacyjnej Kolejnym zadaniem opiekuna stażu jest udział w posiedzeniu komisji kwalifikacyjnej dla nauczyciela stażysty. Takiego wymogu nie ma opiekun nauczyciela kontraktowego. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby pomógł on przygotować się swojemu podopiecznemu do egzaminu na nauczyciela mianowanego. Tym bardziej, że udzielanie odpowiedzi na pytania komisji też poniekąd świadczy o wzajemnej współpracy obydwu stron. W skład komisji kwalifikacyjnej dla nauczyciela stażysty zgodnie z art. 9g ust. 1 KN wchodzą: • dyrektor (wicedyrektor) jako jej przewodniczący, • przewodniczący zespołu przedmiotowego (wychowawczego), a jeżeli zespół taki nie został w tej szkole powołany – nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony w szkole, a w przypadku przedszkola, szkoły lub placówki, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 KN, w których nie są zatrudnieni nauczyciele mianowani lub dyplomowani – nauczyciel kontraktowy, • opiekun stażu. Opiekun stażu podczas rozmowy kwalifikacyjnej zadaje pytania nauczycielowi stażyście oraz przekazuje komisji informacje na temat tegoż nauczyciela. Ma oczywiście prawo głosowania w skali od 0–10 pkt. Wynagrodzenie opiekuna stażu Nauczyciel pełniący funkcję opiekuna stażu otrzymuje dodatek za pracę ze stażystą. Jego wysokość ustala w regulaminie wynagradzania organ prowadzący placówkę. Pełnienie funkcji opiekuna stażu jest zadaniem odpowiedzialnym i wymagającym od doświadczonego nauczyciela zaangażowania oraz rzetelności. Dyrektor, powierzając taką funkcję nauczycielowi, musi mieć świadomość, że spełni on tę rolę właściwie, a jednocześnie pomoże stażyście zaaklimatyzować się i odnaleźć w nowym środowisku.