STAN PRAWNY NA 9 LISTOPADA 2021 Ustalanie w przedszkolu dodatkowych dni wolnych od pracy Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1920), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Ustalenie dodatkowych dni wolnych od pracy wygląda w przedszkolach nieco inaczej niż w szkołach. Mówiąc o dodatkowych dniach, mamy oczywiście na myśli dni inne niż te, które zostały wymienione w Ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy. Zgodnie z art. 1 tego aktu są nimi niedziele oraz: • 1 stycznia – Nowy Rok, • 6 stycznia – Święto Trzech Króli, • pierwszy dzień Wielkiej Nocy, • drugi dzień Wielkiej Nocy, • 1 maja – Święto Państwowe, • 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja, • pierwszy dzień Zielonych Świątek, • dzień Bożego Ciała, • 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, • 1 listopada – Wszystkich Świętych, • 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości, • 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia, • 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia. „Dni dyrektorskie” w szkołach Szkoły stanowią jednostki objęte regulacjami Rozporządzenia MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego. W myśl § 3 w placówkach tych: • zimowa przerwa świąteczna trwa od 23 do 31 grudnia lub od 22 do 31 grudnia, jeżeli 22 grudnia wypada w poniedziałek, • ferie zimowe trwają dwa tygodnie w okresie od połowy stycznia do końca lutego, z zastrzeżeniem ust. 2; terminy rozpoczęcia i zakończenia ferii zimowych w szkołach na obszarze poszczególnych województw ogłasza – po zasięgnięciu opinii wojewodów i kuratorów oświaty – minister właściwy ds. oświaty i wychowania, nie później niż do końca czerwca każdego roku poprzedzającego o dwa lata rok, w którym będą trwały ferie zimowe, • wiosenna przerwa świąteczna rozpoczyna się w czwartek poprzedzający święta i koń-czy w najbliższy wtorek po świętach, • ferie letnie rozpoczynają się w dniu następującym po dniu zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą się 31 sierpnia. Regulacja ta wyraźnie wskazuje, że przepisy ww. Rozporządzenia nie mogą mieć zastosowania do przedszkoli, ponieważ dotyczą organizacji ferii, gdy tymczasem przedszkola są jed-nostkami nieferyjnymi. Do przedszkoli nie można więc także zastosować określonych w § 5 Rozporządzenia zasad ustalania tzw. dni dyrektorskich, czyli dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. W myśl tego przepisu dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady szkoły, a gdy rada nie została powołana – rady pedagogicznej, rodziców i samo-rządu uczniowskiego, biorąc pod uwagę warunki lokalowe i możliwości organizacyjne szkoły, może w danym roku szkolnym ustalić dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Potoczne pojęcie „dni dyrektorskich” wzięło się właśnie z tej regulacji. Dyrektor został wska-zany w niej jako najważniejszy z organów ustalających dni wolne. Procedura ich ustalania jest jednak – jak widać – bardziej skomplikowana i obejmuje nie tylko samą decyzję dyrektora, lecz również obowiązek współdziałania z organami szkoły. Dodać przy tym należy, że ustalone przez dyrektora dni są wolne jedynie od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, w związku z czym placówka ma nadal obowiązek organizowania opieki dla wszystkich uczniów, których rodzice w „dniu dyrektorskim” takiej opieki dziecku nie są w stanie zapewnić. Przerwy w działalności przedszkoli Jeżeli przepisy dotyczące organizacji roku szkolnego nie dają przedszkolu podstawy do ustale-nia dodatkowych dni wolnych, należy odnieść się do regulacji obejmujących jednostki nieferyjne, czyli do § 12 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. Stosownie do tego przepisu przedszkole funkcjonuje przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący przedszkole, na wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady przedszkola, a w przypadku braku rady przedszkola – na wspólny wniosek dyrektora przedszkola i rady rodziców. W przeciwieństwie do regulacji dotyczących szkół ww. przepis mówi o „przerwach” w dzia-łalności, a nie o dodatkowych dniach wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, co oznacza z kolei, że w czasie takiej przerwy przedszkole nie prowadzi żadnych zajęć i nie ma obowiązku zapewnienia opieki tym wychowankom, których rodzice nie mogą w tym czasie uczynić tego we własnym zakresie. Jest to zarazem powód, dla którego gminy wyznaczają z reguły przedszkola dyżurujące. W efekcie na terenie gminy zawsze funkcjonuje dyżurne przedszkole, które przejmuje opiekę nad dziećmi wszystkich zainteresowanych rodziców. Tego rodzaju dni wolne ustala więc nie dyrektor placówki, lecz organ prowadzący. Dyrektor może jedynie wystąpić z wnioskiem do organu prowadzącego o ich ustalenie i nie składa tego wniosku samodzielnie, lecz wspólnie z radą przedszkola, a jeżeli nie została ona utworzona – z radą rodziców. Chcąc ustalić dzień wolny np. w wigilię, która nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy, dyrektor musi porozumieć się z radą przedszkola lub radą rodziców i wy-stąpić z wnioskiem do organu prowadzącego. Wspomniana zasada wyznaczania przez gminę placówek dyżurnych powoduje jednak, że nie wszystkie tego rodzaju wnioski zostaną rozpa-trzone pozytywnie. Należy pamiętać, że wniosek o ustalenie przerwy w pracy przedszkola nie jest dla organu prowadzącego obligatoryjny. Uprawnienia urlopowe w czasie przerw Podkreślić trzeba, że nauczyciel nie ma obowiązku korzystania z urlopu w czasie wyznaczonej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przerwy w działalności placówki. Nie zachodzi tu bowiem przypadek urlopu przymusowego, ustalonego przez pracodawcę chociażby w związku z koniecznością wybrania przez pracownika w terminach ustawowych urlopu zaległego. Oczywiście dla dyrektora lepszym rozwiązaniem będzie jednak takie, w którym nauczyciel skorzysta z urlopu właśnie w czasie wyznaczonym na przerwę. W przeciwnym wypadku zastosowanie znajdzie regulacja art. 81 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, zgodnie z którym pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wyna-grodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 proc. wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów. Jeżeli więc pracownik nie skorzysta z urlopu w czasie przerwy w działalności przedszkola, przysługuje mu wynagrodzenie postojowe. Sytuacja przedszkoli niepublicznych Rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli nie ma oczywiście zastosowania do placówek niepublicznych. W przypadku tych przedszkoli zasady ustalania dni wolnych mogą być dowolne. Zgodnie z art. 172 ust. 2 pkt 3 i 4 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe zasady organizacji takiej jednostki określa statut. Wskazuje on również kompetencje funkcjonujących w niej organów wewnętrznych. Nie ma przeszkód, aby statut przedszkola niepublicznego przewidywał, że kompetencje do ustalenia przerw w działaniu placówki posiadał jej dyrektor. W takim przypadku statut nie musi też zakładać konieczności współdziałania dyrektora z radą rodziców, organ ten bowiem nie musi być w danej placówce utworzony, a nawet jeśli utworzony zostanie, to nie ma obowiązku przyznawać mu prawa współudziału w procesie ustalania dni wolnych. W przypadku gdy statut przedszkola niepublicznego nie przyznaje dyrektorowi i żadnemu innemu organowi placówki prawa do ustalania przerw, to kompetencję taką posiada wyłącznie organ prowadzący przedszkole niepubliczne.