STAN PRAWNY NA 4 LISTOPADA 2021 Wprowadzanie zmian w statucie szkoły Opracował i zaktualizował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1915), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Nie ulega wątpliwości, że do najważniejszych aktów dotyczących organizacji i funkcjonowania każdej szkoły należy jej statut – dokument prawny o charakterze organizacyjnym. Statut szkoły, opracowywany w określonym stanie prawnym, na skutek nowelizacji przepisów prawa oświatowego narażony jest na utratę aktualności, a jego postanowienia mogą z czasem okazać się sprzeczne z nowo wprowadzonymi regulacjami. Warto więc przyjrzeć się postanowieniom statutu i podjąć się zmiany tych, które są lub za chwilę staną się nieaktualne. Inicjatywa zmiany statutu Zgodnie z art. 88 ust. 7 Ustawy Prawo oświatowe pierwszy statut szkole nadaje organ prowadzący lub osoba zakładająca tę jednostkę. Norma ta przestaje jednak obowiązywać w przypadku istniejących już szkół i placówek systemu oświaty, gdyż zarówno do wprowadzania kolejnych statutów, jak i zmian pierwszego statutu nie jest uprawniony organ lub osoba prowadząca, lecz rada szkoły (art. 80 ust. 2 pkt 1 Prawa oświatowego). Jeśli w danej placówce nie powołano rady szkoły, uprawnienie to przechodzi na radę pedagogiczną; to właśnie ona jest też odpowiedzialna za przygotowanie projektu nowego statutu szkoły lub jego zmian. Przy opracowywaniu każdego aktu prawnego nieodzowne jest uwzględnienie obowiązującego stanu prawnego, co nie jest łatwym zadaniem dla nauczycieli. Dodatkowo w sytuacji, kiedy rada pedagogiczna jest liczna, trudnością może okazać się sprawne zorganizowanie pracy redakcyjnej nad projektem aktu prawnego. W praktyce zasadne jest więc wyłonienie spośród rady pedagogicznej wąskiego zespołu redakcyjnego, który w miarę możliwości powinien uzyskać także wsparcie pracowników obsługi, dysponujących wiedzą na tematy związane z organizacją pracy szkoły. Ważne! Bardzo ważną kwestią jest też sama inicjatywa podjęcia prac, którą powinien wykazać dyrektor szkoły, będący przewodniczącym rady pedagogicznej. Z racji pełnionej funkcji ma on również realnie największe szanse, żeby stwierdzić istnienie potrzeby podjęcia tego rodzaju działań. Organizacja pracy redakcyjnej Przed rozpoczęciem prac nad statutem trzeba zapewnić zespołowi redakcyjnemu dostęp do zbioru aktualnych aktów prawnych z zakresu prawa oświatowego. Będzie on stanowić swoistą bazę kontrolną aktualności obowiązującego tekstu statutu. Właściwe prace nad statutem należy rozpocząć od przeanalizowania – paragraf po paragrafie – obowiązującego dokumentu. Analiza ta nie może ograniczać się jedynie do sprawdzenia, czy istniejące już rozwiązania są zgodne z prawem. Równie ważne jest stwierdzenie, czy w statucie nie ma luk, a więc czy kwestie wymagające regulacji nie zostały po prostu pominięte. Podstawą badania aktualności statutu powinien być całokształt zagadnień, jakie należy objąć regulacją tego aktu. Zgodnie z art. 98 Prawa oświatowego statut szkoły zawiera w szczególności: • nazwę i typ szkoły oraz jej siedzibę, a w przypadku gdy szkoła wchodzi w skład zespołu szkół także nazwę tego zespołu, • imię szkoły, o ile zostało nadane, • nazwę i siedzibę organu prowadzącego szkołę, • cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz sposób ich wykonywania, w tym w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, organizowania opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi, umożliwiania uczniom podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa oraz zasad promocji i ochrony zdrowia, • organy szkoły oraz ich szczegółowe kompetencje, a także szczegółowe warunki współdziałania organów szkoły oraz sposób rozwiązywania sporów między nimi, • organizację pracy szkoły, w tym organizację oddziałów sportowych, mistrzostwa sportowego, dwujęzycznych, integracyjnych, specjalnych i klas wstępnych, o których mowa w art. 25 ust. 3 Prawa Oświatowego, z uwzględnieniem organizacji nauczania i oceniania w tych klasach, oraz organizację nauczania języka mniejszości narodowych, mniejszości etnicznych lub języka regionalnego, jeżeli szkoła takie oddziały lub nauczanie prowadzi, organizację wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, jeżeli szkoła takie wspomaganie prowadzi, a także zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, jeśli szkoła takie zajęcia prowadzi, • zakres zadań nauczycieli, w tym nauczyciela wychowawcy i nauczyciela bibliotekarza, oraz innych pracowników szkoły, w tym także zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę, a także sposób i formy wykonywania tych zadań dostosowane do wieku i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych szkoły, • szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów, o którym mowa w art. 44b Ustawy o systemie oświaty, • nazwę zawodu lub zawodów, w których kształci szkoła – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, • szczegółową organizację praktycznej nauki zawodu – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, • organizację zajęć edukacyjnych w ramach kształcenia zawodowego – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, • organizację pracowni szkolnych, w szczególności pracowni ćwiczeń praktycznych, pracowni symulacyjnych oraz warsztatów szkolnych dla realizacji zajęć praktycznych, jeżeli szkoła takie pracownie i warsztaty posiada, • organizację dodatkowych zajęć dla uczniów, zwiększających szanse ich zatrudnienia, jeżeli szkoła takie zajęcia prowadzi, • organizację kształcenia ogólnego i zawodowego w przypadku pracowników młodocianych – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, • określenie formy kształcenia (stacjonarnej lub zaocznej) w przypadku szkoły dla dorosłych, • organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego, • prawa i obowiązki uczniów, w tych przypadkach, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły, a także tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia, • rodzaje nagród i warunki ich przyznawania uczniom oraz tryb wnoszenia zastrzeżeń do przyznanej nagrody, • rodzaje kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary, • przypadki, w których dyrektor szkoły podstawowej może wystąpić do kuratora oświaty z wnioskiem o przeniesienie ucznia do innej szkoły, • sposób organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu, • formy opieki i pomocy uczniom, którym z przyczyn rozwojowych, rodzinnych lub losowych jest potrzebna pomoc i wsparcie, • organizację biblioteki szkolnej oraz warunki i zakres współpracy biblioteki szkolnej z uczniami, nauczycielami i rodzicami oraz innymi bibliotekami, • organizację internatu, o ile został w szkole zorganizowany, • organizację świetlicy, z uwzględnieniem warunków wszechstronnego rozwoju ucznia – w przypadku szkoły podstawowej i szkoły prowadzącej kształcenie specjalne, o której mowa w art. 127 ust. 1 Prawa oświatowego, • warunki stosowania sztandaru szkoły, godła szkoły oraz ceremoniału szkolnego, o ile zostały ustanowione. W przypadku szkoły dla dzieci i młodzieży statut określa także: • organizację współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży, • organizację i formy współdziałania szkoły z rodzicami w zakresie nauczania, wychowania, opieki i profilaktyki, • organizację współdziałania ze stowarzyszeniami lub innymi organizacjami w zakresie działalności innowacyjnej. W przypadku szkoły dla dzieci i młodzieży cele i zadania szkoły określone w statucie uwzględniają program wychowawczo-profilaktyczny szkoły, o którym mowa w art. 26 Prawa oświatowego. Ważne! Wymagane jest również, aby statut jednostki oświatowej korespondował nie tylko z obowiązującym w danym momencie stanem prawa, ale także ze stanem faktycznym, w jakim funkcjonuje placówka. Stąd też, jeśli zaszły jakieś zmiany w rzeczywistym funkcjonowaniu i organizacji (np. szkole nadano imię, zmieniono typ placówki, zlikwidowano działającą w szkole stołówkę), należy je również wziąć pod uwagę. Rezultatem dokonanej analizy obowiązującego w danej jednostce statutu powinno być sporządzenie przez zespół listy przepisów, które wymagają uchylenia bądź zmiany, jak również zestawienia spraw, do których statut dotychczas się nie odnosił, a które jednak wymagają regulacji. Ustalenia te w dalszej kolejności będą podstawą redakcji nowych przepisów, przy czym wszystkie propozycje łącznie powinny przyjąć postać projektu uchwały, który zostanie wniesiony podczas obrad rady pedagogicznej. Ostatecznie to ona bowiem będzie zatwierdzać projekt zmiany statutu w formie uchwały. Postępowanie z projektem Jeśli chodzi o samą formę uchwały stanowiącej projekt zmiany statutu, to należy przestrzegać ogólnie przyjętych zasad techniki prawodawczej. Poszczególne jednostki redakcyjne powinny być zatem wyodrębnione i oznaczone, np. jako paragrafy, przy czym, biorąc pod uwagę, że mamy do czynienia z nowelizacją, przepisy projektu powinny stanowić o zmianach w istniejącym akcie, wskazując dokładnie, jakiego rodzaju modyfikacje są wprowadzane. Stąd posługujemy się sformułowaniami typu: „uchyla się...”, „nadaje się nowe brzmienie paragrafowi...”, „po paragrafie… dodaje się paragraf… w brzmieniu:…”. Zamiast formuły nowelizacji, zwłaszcza w sytuacji wprowadzania wielu zmian, można zdecydować się również na zastąpienie dotychczasowego statutu nowym. Wówczas projekt uchwały powinien przewidywać w jednym postanowieniu o uchyleniu dotychczasowego statutu, w kolejnym natomiast – o nadaniu statutu w brzmieniu stanowiącym załącznik do takiej uchwały. Nowy statut musi mieć postać jednolitego tekstu, zachowującego ciągłość numeracji poszczególnych jednostek redakcyjnych. Ważne! Ostateczną wersję projektu zmiany statutu w postaci uchwały rady pedagogicznej, podjętej większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków, dyrektor szkoły kieruje pod obrady rady szkoły, która ma kompetencje do uchwalania statutu oraz jego zmian. Uchwalona przez radę szkoły zmiana statutu lub nowy statut, jak każda uchwała tego organu, podlega realizacji przez dyrektora szkoły, który wdraża ów akt do stosowania. Od strony formalnej polega to na wprowadzeniu statutu do dokumentacji szkolnej i upowszechnieniu jego treści. Warto również pamiętać, że jeśli placówka oświatowa publikuje statut w internecie, to niezwłocznie po jego modyfikacji czy uchwaleniu nowego należy dokonać stosownej zmiany na stronie internetowej placówki, by uniknąć ewentualnego wprowadzania w błąd użytkowników.