STAN PRAWNY NA 25 PAŹDZIERNIKA 2021 Dokumentacja w pracy nauczyciela przedszkola – wpisy do dziennika zajęć Opracowała: Natalia Pośpiech, nauczycielka wychowania przedszkolnego, podchodząca do nauczania w sposób innowacyjny, trenerka drużyn Destination Imagination w międzynarodowym projekcie edukacyjnym, autorka konkursów i gier terenowych, propagatorka pozytywnej dyscypliny i twórczego rozwiązywania problemów, koordynatorka wielu konkursów oraz projektów edukacyjnych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej do-kumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646). Dokonywanie zapisów w dzienniku zajęć zawsze wzbudza wiele wątpliwości. W przedszko-lach publicznych obowiązuje Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie spo-sobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu na-uczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji, zgodnie z którym przedszkola samorządowe oraz publiczne kierowane przez inne podmioty prowadzą: • dziennik zajęć przedszkola, • dzienniki innych zajęć, w których dokumentuje się przebieg nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej, w szczególności zajęć z zakresu pomocy psychologicz-no-pedagogicznej oraz zajęć dodatkowych rozwijających zainteresowania, • dziennik zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla danej grupy dzieci albo dziennik indywidualnych zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla każdego uczestnika zajęć, • dzienniki zajęć specjalistów (pedagoga, psychologa, logopedy, terapeuty pedagogicz-nego lub innego specjalisty). W przedszkolach niepublicznych Rozporządzenie to nie obowiązuje – albo dyrektor placówki zachowuje w tej sprawie autonomię, albo określa się przepisy związane z dokumentacją w statucie przedszkola (art. 172 ust. 3 w zw. z ust. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe). Przedszkole prowadzi dla każdego oddziału dziennik zajęć przedszkola, w którym dokumen-tuje się przebieg pracy wychowawczo-dydaktycznej z dziećmi w danym roku szkolnym. Zawartość dziennika Na okładce dziennika wpisuje się dany rok szkolny (np. 2021/2022), na stronie tytułowej –informacje dotyczące przedszkola: jego pełną nazwę, adres, dane organu prowadzącego, na-zwę oddziału przedszkolnego, pieczątki placówki, na kolejnych stronach – ramowy rozkład dnia, tygodniowy rozkład zajęć dodatkowych (sporządzane indywidualnie przez każde przed-szkole, z myślą o dopasowaniu do każdej grupy). Dalsze strony dziennika to: • dzienne zapisy pracy wychowawczo-dydaktycznej, • informacje o dzieciach, • rejestr i wykaz uczęszczania dzieci (znajdujący się po całorocznym zapisie pracy wy-chowawczo-dydaktycznej), • inne informacje o dzieciach (gdzie wpisujemy informacje takie jak: alergie, choroby, podawane leki, specjalne potrzeby), • wykaz miesięczny obecności dzieci w przedszkolu, • wycieczki, • roczny plan współpracy z rodzicami (uroczystości), • ważne wydarzenia z życia grupy (wpisujemy tu wszelkie specjalne dni, uroczystości, wyjścia, uczestnictwa w spotkaniach z ciekawymi ludźmi, w teatrzykach, koncertach itp.). Do dziennika zajęć przedszkola wpisuje się: • w porządku alfabetycznym nazwiska i imiona dzieci, • daty i miejsca urodzenia oraz adresy ich zamieszkania, • imiona i nazwiska rodziców oraz adresy ich zamieszkania, jeżeli są różne od adresu zamieszkania dziecka, • adresy poczty elektronicznej rodziców i numery ich telefonów, jeżeli je posiadają, • tematy przeprowadzonych zajęć, • godziny przyprowadzania i odbierania dziecka z przedszkola. W dzienniku odnotowuje się też obecność dzieci danego dnia. Przeprowadzenie zajęć nauczy-ciel potwierdza podpisem, który stanowi dowód na to, że nauczyciel stawił się tego dnia do pracy. W przypadku dziennika elektronicznego podpisem nauczyciela jest sam zapis tematu. Szczególną uwagę należy zwrócić na poprawność merytoryczną, systematyczność, estetykę i czytelność wypełniania dziennika. Rada pedagogiczna przedszkola dysponuje możliwością uszczegółowienia tego, jak ma wyglądać rejestrowanie w dzienniku przeprowadzonych z dziećmi zajęć oraz w jaki sposób odnotowywać wszelkie czynności niezwiązane ściśle z tematem. Ramowy rozkład dnia – wpisy do dziennika Fundamentem wpisu do dziennika jest ramowy rozkład dnia, którego zapis powinien być zgodny z Podstawą programową wychowania przedszkolnego. W niej zaś czytamy, że „(...) organizacja zabawy, nauki i wypoczynku w przedszkolu oparta jest na rytmie dnia, czyli po-wtarzających się systematycznie fazach, które pozwalają dziecku na stopniowe zrozumienie pojęcia czasu i organizacji oraz dają poczucie bezpieczeństwa i spokoju, zapewniając mu zdrowy rozwój”. Każdy dzień w grupie przedszkolnej dzieli się zazwyczaj na kilka części. W części pierwszej, o poranku, gdy dzieci zbierają się w sali, wpisujemy zabawy dowolne, zabawy konstrukcyjne (np. klockami), zabawy samorzutne czy w kącikach zainteresowań. Jest to – w ogólności – czas na zabawy samodzielne. Podstawa programowa kładzie mocny akcent na tym aspekcie rozwoju dziecka w kontekście socjalizacji, umiejętności rozwiązywania konfliktów, kształto-wania umiejętności współpracy, dzielenia się, umiejętności wypracowania kompromisów, do-konywania samodzielnych wyborów. Kolejną część dnia przeznaczamy na zabawy indywidualne z dziećmi, wpisując np.: Budowanie z Karolem T. wieży z klocków waflowych; Oglądanie książeczki o kosmosie z Karoliną F.; Obserwacja z chętnymi dziećmi kącika przyrodniczego oraz burza mózgów na temat potrzeb roślin i sposobu ich pielęgnacji; Zainicjowanie zabawy „W sklepie”, utrwalenie nazw warzyw i owoców, kształtowanie umiejętności zachowania się w miejscu publicznym. Możemy przeprowadzić z dziećmi ćwiczenia: wzrokowe, słuchowe, artykulacyjne, koordyna-cji wzrokowo-ruchowej, manualne, sensoryczne itp. Jeszcze przed śniadaniem przeprowa-dzamy z dziećmi zabawę, najlepiej orientacyjno-porządkową, ruchową, zestaw ćwiczeń gim-nastycznych lub zestaw zabaw ruchowych (w przypadku młodszych dzieci). Przychodzi czas pierwszego posiłku. Przed nim zawsze idziemy z dziećmi do toalety. Zapis w dzienniku może brzmieć następująco: Czynności higieniczne przed pierwszym śniadaniem, przypomnienie zasad prawidłowego mycia rąk. Obserwacja dzieci podczas posiłku, zwracanie uwagi na prawidłowy chwyt sztućców. Po śniadaniu przechodzimy zazwyczaj do zajęć wychowawczo-dydaktycznych. Zapis powi-nien być prosty, zwięzły. Zapisujemy więc, co robimy, jak i po co. Najpierw temat, a następnie – krótko – sposób jego realizacji oraz jego cel lub cele. Można dopisać podstawę programową. Przykład zapisu w grupie starszaków: „Jesienne kodowanie”– zabawa matematyczna na macie do kodowania. Utrwalenie umiejętności określania kierunków, orientacji w przestrzeni. Kształtowanie umiejętności liczenia. Wskazywanie przez chętne dzieci odpowiednich liter i cyfr na macie. Pamiętać należy, aby zajęcia były zróżnicowane pod względem metodycznym. Dzieci po-winny podczas zajęć rozwiązywać problemy, myśleć twórczo, tworzyć, porównywać, działać kreatywnie, szukać rozwiązań, współpracować. Nauczyciel ma być wsparciem, obserwatorem, kimś, kto stwarza możliwości i motywuje do działania. Musi podążać za dzieckiem. Jeśli więc zaplanowaliśmy, że będziemy danego dnia kształtować dwa aspekty liczby (kardynalny i porządkowy) z użyciem kasztanów, ponieważ w temacie tygodniowym mamy jesień, ale np. Filip przyniósł swój zestaw zingsów, którym dzieci są bardzo zainteresowane, to zgodnie z zasadą podążania za dzieckiem zamieńmy nasze kasztany na zingsy. Zajęcia z mowy nie muszą być realizowane według jednego schematu: nauczyciel czyta opo-wiadanie czy wierszyk, a następnie odbywa się rozmowa z dziećmi na temat przeczytanego tekstu. Można np. posłużyć się obrazkami dynamicznymi, zadać zagadkę, przeprowadzić bu-rzę mózgów, zabawę dydaktyczną, pokazać historyjkę obrazkową, stworzyć metaplan, wpro-wadzić metody aktywizujące dzieci. Zapis może wówczas wyglądać następująco: „Nasza Ziemia woła o pomoc” – burza mózgów podczas tworzenia wspólnego metaplanu. Praca w grupach. Zwrócenie uwagi podczas pracy na konieczność ochrony Ziemi przed szkodliwą działalnością człowieka. Rozwijanie twórczego myślenia, umiejętności rozwiązywania problemów, współpracy. W grupie młodszej: „Czego chce od nas Ziemia?” – wypowiedzi dzieci na temat ilustracji przedstawionych przez nauczycielkę. Wzbogacenie wiedzy i słownictwa dzieci na temat Ziemi oraz jej ochrony. Zabawa ruchowa „Czyścimy Ziemię”– kształtowanie właściwych nawyków dotyczących ochrony środowiska naturalnego. Zajęcia plastyczne czy artystyczne można zapisać, zaczynając od techniki: Tworzenie kolażu z jesiennych liści. Rozpoznawanie i nazywanie barw występujących w przyrodzie jesienią. Ćwiczenie motoryki małej. Zgodnie z Podstawą programową, wskazującą na konieczność organizacji zabaw na świeżym powietrzu, dotyczący tego elementu zapis w dzienniku może wyglądać następująco: Zabawy na podwórku przedszkolnym. Przypomnienie zasad zgodnej i bezpiecznej zabawy na świeżym powietrzu. Poszukiwanie w środowisku naturalnym faktury gładkiej i szorstkiej. lub: Spacer w okolicy przedszkola. Przestrzeganie podstawowych zasad bezpiecznego poruszania się po drogach dla pieszych. lub: „Baba Jaga patrzy” – zabawa ruchowa na świeżym powietrzu. Kształtowanie umiejętności przestrzegania zasad zabawy. Jeśli pracujemy z dziećmi trzyletnimi, nie bójmy się wpisywać do dziennika np. doskonalenia umiejętności prawidłowego ubierania butów, spodni, czapki czy ćwiczenia ubierania skarpet z Jasiem Z. Kolejny etap dnia to obiad. W zapisie można uwzględnić czynności porządkowe, przygoto-wujące do posiłku, higieniczne. Po obiedzie warto przeprowadzić zajęcia wyciszające, relaksacyjne w grupie starszaków, na-tomiast w grupie dzieci młodszych jest to czas na odpoczynek. To świetny moment na słucha-nie bajek, opowiadań czytanych przez nauczycielkę, słuchanie ciekawych słuchowisk dla dzieci, np. bajek-grajek, przeprowadzenie lekcji ciszy Montessori, bajkoterapia, ćwiczenia i zabawy relaksacyjne, ćwiczenia oddechowe. Zapis w dzienniku może wyglądać tak: Poobiedni odpoczynek przy muzyce relaksacyjnej. Uczenie dzieci samodzielnego przebierania się w piżamę. Dzieci starsze: „Lekcja ciszy Montessori” – przekazywanie sobie w kole tamburynu w taki sposób, aby nie wydał dźwięku. Po południu mamy czas na pracę indywidualną z dziećmi, ćwiczenia utrwalające wiadomości z zajęć edukacyjnych, zajęcia wyrównawcze, wspieranie rozwoju dzieci poprzez: zabawy dy-daktyczne, ćwiczenia mowy, artykulacyjne, oddechowe, zabawy ruchowe, zabawy rozwijają-ce percepcję wzrokową, słuchową, zabawy kołowe, tworzenie sytuacji rozwijających indywi-dualne zdolności i zainteresowania dzieci, rozmowy indywidualne. Wpisujemy to wszystko, co rzeczywiście robimy z dziećmi, pamiętając o tym, żeby wpisać odpowiedni cel aktywności. Napiszmy, czego w tym czasie dziecko się uczy, co rozwija, co kształtuje. Przykłady: Zabawa w kole „Choineczka” – ćwiczenie pamięci podczas nauki rymowanki; Ćwiczenie słuchowe „Gdzie schował się dźwięk” – lokalizowanie dźwięku z zamkniętymi oczami; Praca indywidualna z Zosią E. – ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny; „Małe i duże” – zabawa dydaktyczna rozwijająca umiejętność klasyfikowania ze względu na jedną cechę. Jest to również czas na zabawy w kącikach zainteresowań, zabawy samorzutne, samodzielne, zabawy przy niewielkim udziale nauczyciela, zabawy konstrukcyjne, rysowanie, zabawy sto-likowe, prace porządkowe, rozchodzenie się dzieci. Wpisy do dziennika – sytuacje szczególne Zdarzają się w ciągu roku szkolnego sytuacje, w przypadku których wpis do dziennika może odbiegać od standardowego. 1. Czas ferii oraz zmniejszona liczba dzieci Dyrektor ma prawo połączyć w tym czasie grupy, dlatego zapisu dokonujemy w dzienniku tej grupy, z której dzieci jest więcej, lub w dzienniku tej grupy, w której jesteśmy wychowawca-mi. Natomiast do drugiego dziennika wpisujemy np.: „Grupa łączona z grupą V. Zapis zajęć dydaktyczno-wychowawczych w dzienniku grupy V”. Podpisujemy się w obu dziennikach w swoich godzinach pracy. 2. Nieobecność dzieci w przedszkolu To czas na pracę własną, który nie zwalnia od konieczności dokonania zapisu w dzienniku i złożenia podpisu. Jako że nie możemy wpisać tematu i krótkiego opisu, wpisujemy wówczas: „Zajęcia nie odbyły się z powodu nieobecności dzieci. Praca własna nauczyciela. Po-rządkowanie, uzupełnianie dokumentacji, tworzenie pomocy dydaktycznych”. Statut przedszkola lub wytyczne dyrektora placówki mogą określić inne reguły wypełniania dziennika w takich przypadkach. Nauczycielowi przysługuje za taką godzinę lub godziny wy-nagrodzenie za gotowość do pracy i nie ma obowiązku ich odrabiania. 3. Edukacja zdalna Czasowe ograniczenie funkcjonowania placówki, jakie miało miejsce w czasie pandemii, na-suwało wiele pytań, między innymi o wpisy do dziennika zajęć. W okresie zawieszenia dy-rektor ustala sposób dokumentowania realizacji zadań przedszkola. Przyjęta w danym przed-szkolu forma zastępuje tradycyjny wpis w dzienniku. 4. Koniec roku szkolnego Nie ma konkretnych wytycznych w tej sprawie, dlatego jeśli ostatniego dnia roku szkolnego zostały przeprowadzone zajęcia, dokonujemy standardowego wpisu. 5. Pomyłki w zapisach Niedopuszczalne jest używanie korektora, skreślanie, dokonywanie poprawek tym samym kolorem czy naklejanie kartek. Sprostowania błędu dokonuje osoba, która popełniła błąd, dy-rektor lub osoba upoważniona przez dyrekcję. Błąd skreślamy czerwonym kolorem, składamy czytelny podpis oraz datę dokonania poprawki, a nad skreślonymi wyrazami wpisujemy wła-ściwe dane.