Propozycje zabaw sensorycznych z okazji Światowego Dnia Owoców i Warzyw Opracowała: Jolanta Molenda GRUPA WIEKOWA: uczniowie klas I–III szkoły podstawowej. O SCENARIUSZU: Tematy związane z owocami i warzywami często pojawiają się podczas lekcji organizowanych w ramach nauczania początkowego. Nie wszyscy zdają sobie jednak sprawę z tego, że 18 października warzywa i owoce obchodzą oficjalnie swoje międzynarodowe święto! Jako terapeuta integracji sensorycznej wiem doskonale, jak istotne jest stymulowanie wszystkich dziecięcych zmysłów (niezależnie od wieku uczniów). Proponuję zatem, aby zaprosić swoich podopiecznych w podróż po owocowo-warzywnych zabawach sensorycznych pobudzających zmysły: wzroku, słuchu, smaku, zapachu, a nawet równowagi i propriocepcji. Większość z przedstawionych w scenariuszu aktywności będzie stymulowała wiele zmysłów jednocześnie (w codziennym życiu postrzegamy przecież rzeczywistość wielozmysłowo). Wystarczy wybrać po jednej zabawie z każdego działu, aby w pełni zaktywizować dziecięce zmysły. Jeśli macie jednak więcej czasu, zachęcam do wykorzystania jak największej liczby zabaw. Wspaniale byłoby bowiem, gdyby Światowy Dzień Owoców i Warzyw stał się prawdziwym festiwalem zmysłów. DOTYK • Zgadnij, jaki to owoc? – rozpoznawanie owoców jedynie za pomocą dotyku Nauczyciel zasłania ochotnikom oczy (może do tego celu wykorzystać apaszkę lub opaskę na oczy) i wręcza im wybrany owoc. Uczniowie starają się odgadnąć, czego dotykają (w pracy ze starszymi uczniami możemy wykorzystać mniej znane lub egzotyczne owoce, np. karambolę, marakuję, figę, liczi, pitaję czy kaki). • Co to za warzywo? – zagadka dotykowa Nauczyciel owija przed lekcją wybrane warzywa w folię aluminiową lub folię bąbelkową. Uczniowie próbują wyczuć jedynie poprzez dotyk, jakiego warzywa dotykają. • Owocowo-warzywne ciastoliny Utarło się, że zabawy z substancjami o zróżnicowanej konsystencji (np. masami plastycznymi, slime, glutkami) zarezerwowane są wyłącznie dla dzieci uczęszczających do żłobków i przedszkoli. Nic bardziej mylnego! Warto, aby uczniowie nauczania początkowego także eksplorowali otoczenie za pomocą układu dotykowego. W internecie można znaleźć wiele przepisów na ekspresowe ciastoliny wykonane z marchewki, dyni, buraków, banana, ziemniaków, szpinaku i innych warzyw. Gwarantuję, że zrobią furorę na waszych zajęciach. Przygotowane masy mogą służyć jako podstawa do wielu aktywności – lepienia, klejenia, wykrawania kształtów foremkami, wyklejania itp. • Opisz, co czujesz – opisywanie wrażeń dotykowych Uczniowie dotykają przygotowanych owoców i warzyw, a następnie opisują, co czują. Aby wzbogacać ich zasób słownictwa, nauczyciel może ich zachęcać do tego, aby używali przy tym określonych słów, takich jak: szorstki, ciężki, miękki, lekki, gładki, przyjemny, chropowaty, delikatny, porowaty. SMAK • Zabawy degustacyjne Dzieci próbują przygotowanych przez nauczyciela produktów: surowych owoców i warzyw, suszonych owoców, gotowanych warzyw, świeżo wyciśniętych soków, określając swoje wrażenia smakowe. Uczniowie mogą używać przymiotników typu: słodki, kwaśny, cierpki, gorzki itp. • Zabawy kulinarne połączone z degustacją przygotowanych przysmaków Podczas klasowych obchodów Światowego Dnia Owoców i Warzyw możemy przygotować sałatkę owocową, surówkę, owocowe szaszłyki, owocowy sok, a nawet pokusić się o wspólne wykonanie ciasta bananowego lub babki marchewkowej (niezbędna może okazać się pomoc pań kucharek pracujących w szkolnej kuchni – sądzę jednak, że jeśli poinformujemy je o swoim pomyśle odpowiednio wcześnie, chętnie pomogą w pieczeniu). Warto nadmienić, że podczas wspólnych zabaw w gotowanie oprócz smaku stymulujemy również zmysł wzroku, węchu oraz dotyku. WĘCH • Buteleczki zapachowe Dzieci otrzymują buteleczki wypełnione aromatami spożywczymi (w internecie i większych hipermarketach można znaleźć m.in. aromaty: cytrynowy, pomarańczowy, owoce leśne, poziomkowy, truskawkowy, ananasowy). Zadaniem uczniów jest opisanie i nazwanie poszczególnych zapachów, a następnie przyporządkowanie ich do konkretnych owoców. • Rozpoznawanie owoców i warzyw po zapachu Nauczyciel zasłania uczniom oczy i podsuwa im pod nos pojemniki wypełnione wybranymi owocami i warzywami (warto wybrać te o intensywnym zapachu: pomidory, truskawki, wiśnie, mandarynki, ziemniaki, banany itp.). Aby zapach był bardziej wyczuwalny, owoce i warzywa można pokroić. Uczniowie zgadują, jaki owoc lub warzywo wąchają. SŁUCH • Warzywno-owocowe instrumenty Niektóre warzywa i owoce doskonale sprawdzą się jako baza do stworzenia instrumentów. Arbuz może pełnić funkcję bębna, kokos może wydawać dźwięk podobny do marakasa, a łupiny cebuli świetnie sprawdzą się w roli guiro (tarki). Instrumenty można również wykonać z marchewki, ogórka czy papryki (do przygotowania niektórych z nich niezbędna będzie jednak wiertarka). Nie wiem, czy wiecie, ale w Wiedniu w 1998 r. powstała The Vegetable Orchestra, czyli Warzywna Orkiestra, która podczas koncertów wykorzystuje instrumenty wykonane (przez samych muzyków) jedynie ze świeżych warzyw. Zainteresowanych tematem odsyłam na oficjalną stronę austriackich instrumentalistów (https://www.vegetableorchestra.org/), na której odnaleźć można nagrania ich koncertów i domowych występów. Dla mnie odkrycie warzywno-owocowych orkiestr było bardzo inspirujące i z pewnością wykorzystam podpatrzone u nich instrumenty podczas swojej codziennej pracy. Koniecznie zaprezentujcie waszym uczniom choć jeden z występów Warzywnej Orkiestry! UKŁAD PROPRIOCEPTYWNY (CZUCIE GŁĘBOKIE) • Warzywno-owocowy masaż Masowanie pleców koledze z ławki twardymi warzywami lub owocami (ziemniakiem, pomarańczą, marchewką, pietruszką) to nie tylko świetna zabawa, lecz także doskonały sposób na stymulowanie czucia głębokiego. Przed masażem warto zadbać o dokładne umycie „przyborów”. • Przenoszenie ciężkich owoców i warzyw Dobrze sprawdzą się przy tym dynie lub arbuzy. Uczniowie mogą również przepychać kosze wypełnione lżejszymi owocami czy warzywami. • Żucie Warto zaproponować uczniom żucie suszonych śliwek, rodzynek lub pestek dyni i słonecznika. • Ściskanie i ugniatanie Zaproponujmy uczniom np. ugniatanie kapusty podczas warsztatów kulinarnych z kiszeniem kapusty w roli głównej, ściskanie jabłek startych na tarce w celu uzyskania soku, wyciskanie soku z cytryny lub limonki, wydrążanie dyni itp. • Owocowo-warzywne zabawy manipulacyjne Wyciąganie pestek z arbuza czy odrywanie szypułek owoców to świetne ćwiczenia manipulacyjne. UKŁAD PRZEDSIONKOWY (RÓWNOWAGA) • Tor przeszkód wykonany z owoców i warzyw Zadaniem uczniów może być przeskakiwanie między owocami, wrzucanie warzyw do pojemnika, stojąc jednocześnie na jednej nodze, albo omijanie przeszkód. • Noszenie na głowie wybranego owocu Świetnie sprawdzą się przy tym mandarynki czy jabłka. WZROK • Dobieranie owoców i warzyw do kart pracy • Zabawy z cieniem Uczniowie próbują odgadnąć, o jaki owoc lub warzywo chodzi, widząc jedynie jego cień. Do zabawy można wykorzystać realne produkty lub wyciąć szablony z tektury czy kartonu. • Odszukiwanie wzrokiem Uczniowie szukają wzrokiem owoców i warzyw pochowanych (przed zajęciami) przez nauczyciela w klasie. • Wyszukiwanie różnic i podobieństw Uczniowie szukają podobieństw i różnic pośród warzyw i owoców (również w ich przekrojach). • Warzywno-owocowe puzzle Uczniowie składają w całość pocięte na kilka elementów owoce. Zadanie na pozór wydaje się proste, ponieważ jednak pracujemy z przestrzennymi produktami, świetnie sprawdzi się również w pracy ze starszymi uczniami. • Segregowanie, klasyfikowanie i dobieranie w pary Uczniowie klasyfikują, segregują i porządkują warzywa i owoce według określonej przez nauczyciela cechy. • Co z nich wyrośnie? – obserwacja przyrodnicza Uczniowie układają na tacce, której dno wypełnione jest wodą, końcówki marchwi, cebulę, głąb kapusty, końcówkę korzenia pietruszki itp. Przez kolejne dni obserwują, co dzieje się z warzywami, dbając o to, aby na tacce cały czas znajdowała się woda. Po pewnym czasie z warzyw powinny zacząć kiełkować liście, a nawet kwiaty. Zaobserwowane zmiany uczniowie mogą zapisywać (lub rysować) w przygotowanych do tego celu dzienniczkach obserwacji. • Owocowo-warzywne portrety Układanie kompozycji z owoców i warzyw. Zabawę można poprzedzić zapoznaniem uczniów z twórczością renesansowego artysty Giuseppe Arcimboldo. W jego portretach dostrzec można przedmioty codziennego użytku, m.in. książki i garnki, oraz dzieła natury, takie jak kwiaty, warzywa i owoce. Po zaprezentowaniu uczniom kilku reprodukcji włoskiego malarza zaprośmy ich do kreatywnego działania i stworzenia własnych kompozycji. Warzywa i owoce można układać bezpośrednio na stolikach lub wykorzystać do tego celu podkładki pod talerze. Koniecznie uwiecznijcie wykonane portrety na fotografiach i pochwalcie się nimi, tworząc z powstałych zdjęć kolaż.