STAN PRAWNY 12 PAŹDZIERNIK 2021 Nauczyciel wspomagający Opracowała: Jagna Niepokólczycka-Gac, pedagog, socjoterapeuta, wieloletni kurator społecznego sądu rodzinnego i dla nieletnich Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1289). Przemiany społeczne, panująca pandemia oraz wyższy stopień świadomości społecznej i lepszy dostęp do specjalistów sprawiają, że do szkół trafia coraz więcej uczniów wymagających różnorodnego wsparcia. Jednym ze środków zalecanych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego jest wsparcie w postaci tzw. nauczyciela wspomagającego. Stanowi on nieodzowną pomoc zarówno dla dziecka, którym się opiekuje podczas zajęć, jak i dla nauczyciela prowadzącego lekcje z ogółem klasy. Zasady zatrudnienia Powszechnie używane określenie „nauczyciel wspomagający” jest określeniem potocznym. Prawidłowa nazwa stanowiska znajduje się w katalogu stanowisk Ustawy Karta nauczyciela w art. 42 ust. 3: „Nauczyciel posiadający kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej zatrudniany dodatkowo w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego oraz współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym”. Taka opisowa forma stanowiska powinna znaleźć się w arkuszu organizacyjnym oraz w dokumentacji nauczania, np. Indywidualnym Programie Edukacyjno-Terapeutycznym. Nauczyciel wspomagający musi być zatrudniony obligatoryjnie: • w przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi, w przedszkolach integracyjnych, w szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi oraz w szkołach integracyjnych, • w przedszkolach ogólnodostępnych, innych formach wychowania przedszkolnego oraz szkołach ogólnodostępnych, jeżeli kształceniem objęci są uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na: o autyzm, w tym zespół Aspergera, o niepełnosprawności sprzężone. Ponadto nauczyciel wspomagający może być zatrudniony fakultatywnie, za zgodą organu prowadzącego, jeżeli kształceniem specjalnym są objęci uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na inne niepełnosprawności. Kwalifikacje Zadania nauczyciela wspomagającego to organizacja oraz wsparcie procesu edukacji i wychowania dziecka niepełnosprawnego lub zagrożonego niedostosowaniem społecznym bądź niedostosowanego społecznie, dlatego też musi on posiadać odpowiednie kwalifikacje. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli musi on mieć jedynie przygotowanie z zakresu pedagogiki specjalnej. Mogą to być ukończone zarówno pięcioletnie studia magisterskie, jak i studia podyplomowe w tym zakresie. Jeżeli jednak dyrektor planuje powierzenie mu prowadzenia zajęć o charakterze rewalidacyjnym, socjoterapeutycznym lub resocjalizacyjnym, musi on posiadać dodatkowo odpowiednie kwalifikacje, stosownie do potrzeb dziecka, z którym będzie pracował. Ważne! Pensum godzin nauczyciela wspomagającego określa Ustawa Karta nauczyciela i wynosi ono 20 godzin dydaktycznych. Obowiązki W ich ramach powierza się obowiązki, do których należą: • prowadzenie wspólnie z innymi nauczycielami zajęć edukacyjnych oraz realizowanie wspólnie z innymi nauczycielami, specjalistami i wychowawcami grup wychowawczych zintegrowanych działań i zajęć określonych w programie, • prowadzenie wspólnie z innymi nauczycielami, specjalistami i wychowawcami grup wychowawczych pracy wychowawczej z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym, • uczestniczenie, w miarę potrzeb, w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez innych nauczycieli oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach, określonych w programie, realizowanych przez nauczycieli, specjalistów i wychowawców grup wychowawczych, • udzielanie pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne oraz nauczycielom, specjalistom i wychowawcom grup wychowawczych realizującym zintegrowane działania i zajęcia, określone w programie, w doborze form i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym, • prowadzenie zajęć, odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęć rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych i socjoterapeutycznych. Ważne! Zadania nauczyciela wspomagającego obejmują trzy płaszczyzny: edukacyjną, wychowawczą oraz integracyjną. Dlatego też stanowi on filar działań podejmowanych przez zespół utworzony dla ucznia o specjalnych potrzebach kształcenia. Jeżeli nie zachodzą specyficzne przesłanki, powinien on być koordynatorem działań podejmowanych w celu organizacji zarówno wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania ucznia, jak i tworzonego na jej podstawie Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego. Dokumentacja Podstawą jej prowadzenia są ogólne przepisy dotyczące sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji. Zgodnie z nimi nauczyciel wspomagający jest zobligowany do dokumentowania podejmowanych przez siebie działań w postaci: • dziennika tygodniowych zajęć i czynności przeprowadzonych w poszczególnych dniach, w tym informacji o kontaktach z osobami i instytucjami, z którymi współpracuje przy wykonywaniu swoich zadań, • dzienników zajęć, jeśli prowadzi z dziećmi zajęcia rewalidacyjne, socjoterapeutyczne lub resocjalizacyjne, • obserwacji pedagogicznych, • dokumentacji badań i czynności uzupełniających, gromadzonych w indywidualnej teczce pomocy psychologiczno-pedagogicznej dziecka. Ważne! Prawo nie precyzuje zasad prowadzenia dokumentacji, jaką powinien posiadać nauczyciel wspomagający. Współpraca z nauczycielem przedmiotowym Współpraca nauczyciela wspomagającego z nauczycielem przedmiotowym zaczyna się jeszcze przed lekcją, podczas omawiania jej zakresu dydaktycznego oraz problemów wychowawczych, które mogą wystąpić podczas zajęć. Celem podejmowanych działań jest maksymalne dostosowanie metod i form pracy do możliwości ucznia z orzeczeniem, w taki sposób, aby podczas zajęć przyswoił on jak najwięcej z przekazywanych treści. Podczas zajęć nauczyciel wspomagający staje się „przewodnikiem” dla swojego podopiecznego. Dba, aby zrozumiał on polecenia, zapisał notatki. Pomaga w skupieniu uwagi nad podejmowanymi zadaniami i motywuje do ich realizacji. Jednocześnie nauczyciel wspomagający nie może być traktowany przez nauczyciela przedmiotowego jako jego pomoc i być wykorzystywany do działań porządkowych, np. wysyłany po pomoce dydaktyczne lub obligowany do dyscyplinowania uczniów przeszkadzających w prowadzeniu zajęć. Współpraca powinna wynikać z wymiany obserwacji i pomysłów opartych o wiedzę i doświadczenie obydwu pedagogów o równorzędnym statusie zawodowym.