Jesteś wyjątkowy – rozwijaj się! scenariusz zajęć wychowawczych Grupa wiekowa: uczniowie klas IV–VII. Czas trwania: 90 minut. Cele ogólne: • rozwijanie samoświadomości, • podnoszenie samooceny i poczucia własnej wartości, • ćwiczenie umiejętności rozumienia własnych potrzeb, • kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swój rozwój i osiągnięcia, • wpajanie życzliwości, aktywnego uczestnictwa w rozwoju wspólnoty, udoskonalanie współpracy między uczniami. Cele operacyjne: Uczeń: • potrafi określić czyjeś mocne strony, życzliwie oceniać innych, • umiejętnie analizuje swoje mocne strony i zdolności pod kątem stworzenia planu ich rozwoju, • umie pracować zarówno indywidualnie, jak i z całą grupą, a także dostosować się do zasad panujących podczas zajęć, • szanuje pracę i zaangażowanie innych, a kiedy ma odmienną opinię, potrafi ją przedstawić, nie obrażając uczuć drugiej osoby, • rozumie różnice między motywacją zewnętrzną a wewnętrzną, • usprawnia umiejętność analizy i syntezy informacji, • potrafi wyjaśnić, jak ważne jest wsparcie w procesie samodoskonalenia, • jest aktywny, pomysłowy, chętnie współpracuje z grupą, zobowiązuje się do dalszej pracy nad projektem. Metody pracy: • praktyczne, • aktywizujące, • burza mózgów, • dyskusja, • autorefleksja, • wizualizacja. Formy pracy: • indywidualna, • grupowa. Środki dydaktyczne: • wydrukowane karty pracy, • długopisy, • teczka lub segregator. PRZEBIEG ZAJĘĆ Wprowadzenie 1. Nauczyciel wraz z uczniami siada w kręgu, prosząc, aby wszyscy zastanowili się nad odpowiedziami na następujące pytania: • Co oznacza słowo „motywacja”? • Czym się różni motywacja zewnętrzna od wewnętrznej? • Czym są mocne i słabe strony człowieka? • Czy powinniśmy skupiać się na eliminowaniu naszych słabych stron, czy na udoskonalaniu mocnych? Dlaczego? • Czy znajomość własnych możliwości i ograniczeń może pomóc nam w rozwoju? Jeśli uczniowie nie znają odpowiedzi na któreś z pytań, nauczyciel naprowadza ich na rozwiązania przy pomocy opracowanej przez Sokratesa metody majeutycznej, która polega na dotarciu do nieuświadomionej wiedzy ucznia poprzez stawianie kolejnych pytań. Czas: 10 minut. Część właściwa 1. „Takim cię widzę” Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy i prosi o ich podpisanie – imieniem lub lubianym przez siebie przezwiskiem (powinno to być określenie znane wszystkim obecnym). Pozwala to na rozluźnienie atmosfery, zwiększenie poczucia bezpieczeństwa oraz pozytywnie wpływa na budowanie relacji. Wszyscy uczestnicy zajęć siadają w kręgu. Zadanie polega na uzupełnieniu kart pracy innych uczniów. Nauczyciel zaznacza, że powinniśmy umieć dostrzec w drugim człowieku coś dobrego, wartego uwagi. Wyjaśnia również, że odpowiedzi możemy udzielić zarówno poprzez jedno słowo klucz, jak i pełne zdanie, nie może to być jednak dłuższa wypowiedź – chodzi o to, by wszyscy mieli możliwość zapisania kilku słów na każdej karcie pracy. Po zakończeniu uzupełniania uczniowie przekazują kartkę osobie po lewej stronie. Zadanie trwa do momentu powrotu kart pracy do ich właścicieli. Nauczyciel powinien brać czynny udział w zadaniu, dzięki czemu zmniejszy dystans między nim a uczniami, przekona się, jak jest postrzegany, oraz nawiąże trwalsze, oparte na zaufaniu relacje. Czas: 15 minut. 2. Omówienie kart pracy Na początku wszyscy zapoznają się z treścią swoich kart. Po chwili prowadzący prosi, aby każdy spróbował określić, jakie uczucia i myśli wywołały u niego przeczytane wpisy. Uczniowie kolejno opowiadają o swoich przemyśleniach i odczuciach. Następnie nauczyciel zadaje kolejne pytania: „Czy dowiedzieliście się o sobie czegoś nowego? W jaki sposób spostrzeżenia osób, które nas znają, mogą pomóc nam się rozwijać?”. Podsumowując odpowiedzi, nauczyciel wyjaśnia, że nie do wszystkiego w życiu jesteśmy w stanie odnieść się z właściwej perspektywy. Emocje lub niska samoocena nieraz mają wpływ na nasz odbiór rzeczywistości. Dlatego dobrze czasem zebrać poglądy innych i zastanowić się nad tym, jak postrzega nas otoczenie. Często zdarza się, że ludzie nie zdają sobie sprawy z własnych uzdolnień lub umiejętności, sądząc, że to, co robią, nie jest żadnym szczególnym wyczynem, dlatego warto co jakiś czas uzyskać informację zwrotną na swój temat. Czas: 15 minut. 3. Gdybym mógł stać się lepszą wersją siebie… Prowadzący wyjaśnia, że każdy moment jest dobry, by stworzyć postanowienia, dzięki którym będziemy bardziej zmotywowani do pracy nad sobą, do doskonalenia umiejętności, zdobywania wiedzy i nabywania nowych doświadczeń. Często działanie takie wspiera wyobrażenie sobie siebie jako osoby, która już przeszła przez etapy działania i wprowadzania postanowień w życie. Kiepskim pomysłem za to jest porównywanie się z innymi – na sytuację każdego z nas składają się setki różnych czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, które wpływają nasze życie, a co za tym idzie – na nasz rozwój lub cofanie się w rozwoju (np. zaprzestanie treningów piłki ręcznej ze względu na kontuzję), dlatego jedyną osobą, z którą możemy się porównywać, jesteśmy my sami. Możemy przy tym brać pod uwagę np. poprzedni dzień/miesiąc lub okres sprzed rozpoczęcia zmian. Ważne jest, by pamiętać, że próby doścignięcia innych zwykle nie przynoszą odpowiednich rezultatów. Wstępem do zadania jest indywidualne opracowanie trzech–pięciu postanowień dotyczących rozwoju osobistego na kolejny miesiąc. Następnie na ich podstawie uczniowie tworzą opis siebie z przyszłości: jak wyglądałaby/myślałaby/zachowywałaby się osoba po zrealizowaniu planu lub krótki opis tego, w jaki sposób zmieniłoby się jej życie. Zarówno postanowienia, jak i opis mogą znaleźć się na czystej stronie uzupełnianych wcześniej kart pracy – w ten sposób możemy zadbać o środowisko oraz unikniemy gubienia się materiałów, które będą potrzebne w kolejnych tygodniach. Czas: 20 minut. 4. Omówienie rezultatów pracy uczniów Uczniowie wraz z nauczycielem siadają w kręgu, kolejno opowiadają o swojej pracy, o tym, dlaczego skoncentrowali się na rozwoju danych cech czy umiejętności. Prowadzący pyta, czy na czyjąś pracę miały wpływ wcześniejsze ćwiczenia, czy ktoś postanowił rozwijać się w kierunku, o którym wcześniej by nie pomyślał, a skoncentrował się na nim dopiero, kiedy ktoś z zewnątrz zwrócił uwagę na nieznane wcześniej mocną stronę czy wyjątkową cechę. Uczniowie mogą zadawać pytania i wspólnie szukać najlepszych możliwości rozwoju, określać wartościowe postanowienia oraz porównywać swoje plany i sposoby ich realizacji. Czas: 10 minut. 5. Dziennik postępów Prowadzący wyjaśnia uczniom ideę wspierania się w rozwoju – wspólnego omawiania procesu, trudności i szukania rozwiązań. Dzielenie się swoim planem i postanowieniami sprawia, że czujemy się w większym stopniu odpowiedzialni za ich realizację oraz zmniejsza potencjalne ryzyko rezygnacji w obawie przed postrzeganiem naszego działania jako „poddania się”. Aby nie zapomnieć o wizji przyszłości, po wprowadzeniu w życie określonych zamierzeń uczniowie mogą stworzyć dziennik postępów, dzięki któremu będą mieli większą kontrolę nad działaniami, motywację do ich kontynuacji oraz niezbędne w takim procesie wsparcie. Po miesiącu cała grupa może dokonać ewaluacji na podstawie zgromadzonych dokumentów i zapisków. Pierwszymi elementami dziennika postępów będą karty pracy, postanowienia i opis „lepszej wersji siebie”. Podczas realizacji projektu uczniowie mogą uzupełniać dziennik zdjęciami, zapiskami i wszelkimi elementami, które uznają za stosowne. Opisy mogą być dodatkowo ozdabiane, zawierać portrety czy inne obrazki. Nauczyciel zachęca, by osoby o podobnych zainteresowaniach czy też mające tożsame lub uzupełniające się cele stworzyły zespoły wsparcia – ich zadaniem będzie analiza metod i sposobów pracy nad swoimi postanowieniami, wspólne treningi / uczenie się / sesje rozwojowe, motywowanie się i udzielanie wsparcia w przypadku napotkanych przeszkód. Projekt rozwojowy może być prowadzony co miesiąc przez cały rok szkolny. Czas: 15 minut. Podsumowanie Prowadzący dziękuje uczniom za aktywność i zaangażowanie podczas lekcji. Zachęca do podjęcia działań na rzecz rozwoju oraz skupienia się na swoim celu w najbliższym miesiącu. Ustala także z uczniami datę i warunki ewaluacji. Podkreśla, że celem lekcji było zapoznanie uczniów z możliwością współpracy w procesie rozwoju osobistego, dzięki czemu mogą teraz zaproponować stworzenie podobnych narzędzi (dziennik rozwoju, wizualizacja, postanowienia) w swoim domu lub podczas spotkań z przyjaciółmi, z którymi dzielą pasje i zainteresowania. Czas: 5 minut. Opracowała: Joanna Obuchowska, pedagog zdolności i kreatywności, terapeuta pedagogiczny. Autorka projektu „Wymiana nauczycielska – rozmowy międzynarodowe”