STAN PRAWNY NA 5 PAŹDZIERNIKA 2021 Dokumentacja w pracy nauczyciela przedszkola – plany pracy Opracowała: Natalia Pośpiech, nauczycielka wychowania przedszkolnego, podchodząca do nauczania w sposób innowacyjny, trenerka drużyn Destination Imagination w międzynarodowym projekcie edukacyjnym, autorka konkursów i gier terenowych, propagatorka pozytywnej dyscypliny i twórczego rozwiązywania problemów, koordynatorka wielu konkursów oraz projektów edukacyjnych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej do-kumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie pod-stawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształ-cenia ogólnego dla szkoły podstawowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.). Obowiązek prowadzenia dokumentacji spoczywa nie tylko na dyrektorze, ale też na nauczy-cielu. Jej prawidłowe prowadzenie spędza sen z powiek niejednemu pracownikowi przed-szkola. W prawie oświatowym można znaleźć przepisy regulujące zasady prowadzenia do-kumentacji (Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji), jednak dają one niewiele praktycznych wskazówek na temat formy, czasu i sposobów prowadzenia. Rodzaje dokumentacji Każdy nauczyciel zobowiązany jest do: • prowadzenia dziennika zajęć, • prowadzenia i dokumentowania obserwacji pedagogicznych mających na celu pozna-nie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci, • przygotowania informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawo-wej, • planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej, • dokumentowania kontaktów z rodzicami wychowanków w formie: protokołów zebrań z rodzicami, notatek z indywidualnych spotkań. O tym, czy nauczyciel będzie prowadził inną dokumentację niż wskazana powyżej, decydują zasady przyjęte w danym przedszkolu. Obowiązek prowadzenia szczególnej dokumentacji może zostać nałożony przez radę pedagogiczną lub dyrektora i wynikać z potrzeb przedszkola. Tego rodzaju dokumentami mogą być: indywidualny program wspomagania rozwoju, pro-gramy własne przedszkola, konkursy, innowacje, opinie, sprawozdania, karty wycieczki, sce-nariusze zajęć, uroczystości, spotkań z rodzicami, kroniki przedszkolne lub grupy itp. Podstawa programowa Kluczowym dokumentem w pracy z dzieckiem jest Podstawa programowa, obowiązująca od 2017 r. (Rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wy-chowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły pod-stawowej). Każdy nauczyciel ma obowiązek zapoznać się z nią i stosować w codziennej pracy. Wskazuje ona cel wychowania przedszkolnego, którym jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka, realizowane w procesie opieki, wychowania i nauczania – uczenia się. Przedszkole wspiera całościowy rozwój dziecka, którego aktywność wyraża się w trzech formach: poznawania tego, co prawdziwe, czynienia dobra oraz kształtowania piękna. Cele główne od-noszą się także do dziecka jako podmiotu edukacji – osoby odkrywającej swoje możliwości i sens własnego działania. Oznacza to, że podchodzimy do niego holistycznie. W efekcie ta-kiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji. W dokumencie zawarte zostały również profilaktyczno-wychowawcze zadania przedszkola, których jest 17. Jak piszą autorzy komentarza do Podstawy – zadania stanową bazę dla bu-dowy programów wychowawczych oraz określają wszystkie wymagania, jakim mają sprostać przedszkole i szkoła, tworząc warunki i środowisko uczenia się dzieci. Wszystkie zadania rea-lizowane są w codziennej pracy, a za ich wykonanie odpowiedzialni są nauczyciele i dyrekto-rzy. W zakresie realizacji zadań wychowawczych zarówno przedszkole, jak i szkoła powinny ściśle współpracować z rodzicami. Efekty kształcenia zostały podzielone na obszary rozwoju dziecka: fizyczny, emocjonalny, społeczny i poznawczy. Język efektów może posłużyć nauczycielowi do opisu osiągnięć dziecka w końcowej fazie edukacji przedszkolnej. Podstawa programowa ukazuje nam, że dziecko przedszkolne jest w procesie. Nauczyciel, podążając za nim, daje mu możliwość od-krywania własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenia doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna z poszanowaniem jego indywidualnych potrzeb i zain-teresowań. Równie ważną część Podstawy stanowią warunki i sposoby jej realizacji. Warto się z nimi zapoznać, ponieważ zawierają wiele istotnych informacji, które przydadzą się podczas pracy z innymi dokumentami. Nauczyciel znajdzie tam odpowiedzi na często zadawane pytania: Czy dzieci sześcioletnie trzeba uczyć liter, czytania, pisania, a jeśli tak, to jak, kiedy i czy wszystkie dzieci naraz? Czy trzeba codziennie wychodzić z dziećmi na dwór? Czy trzeba or-ganizować kąciki zainteresowań? Ważne! Treści Podstawy programowej muszą być zawarte w programie wychowania przedszkolnego. Dopiero na podstawie programu nauczyciel planuje własną pracę, pisząc np. plan miesięczny czy tygodniowy, by finalnie móc dokonać zapisu w dzienniku. Roczny plan pracy Podczas planowania trzeba wziąć pod uwagę priorytety ministerstwa, które zmieniają się co roku. Na ich podstawie sporządzany jest Roczny plan pracy placówki. Dopiero uzyskawszy te informacje, można przejść do własnego planowania pracy. Podstawa programowa ↓ Program wychowania przedszkolnego ↓ Plan pracy nauczyciela ← Roczny plan pracy ← Priorytety ministerstwa ↓ Zapis w dzienniku Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej Planowanie jest dla nauczyciela istotne, ponieważ przekłada się na pewność siebie, spokój i harmonię, a także znajomość celów i efektów działania. Nauczyciel, który planuje swoją pracę, jest przygotowany do współpracy z rodzicami oraz instytucjami. Zaplanowany proces edukacyjny przebiega sprawnie, jest skuteczny i wpływa pozytywnie na wyniki. Plan wychowawczo-dydaktyczny jest planem oczekiwanych rezultatów. Pisze się go na pod-stawie Programu wychowania przedszkolnego, który został wybrany przez nauczyciela i uchwalony na radze pedagogicznej. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (art. 102 ust. 1 pkt 12c) mówi, że statut przedszkola zawiera w szczególności zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników, w tym zadań związanych z planowaniem i prowadze-niem pracy oraz odpowiedzialnością za jej jakość. To rada pedagogiczna ustala, w jakiej for-mie chce planować swoją pracę, następnie zapisuje ustalenia w swoim wewnętrznym statucie. Zazwyczaj każda placówka ma wypracowane własną formę i sposób planowania. Mogą to być: miesięczny plan pracy w formie tabeli, opracowany na podstawie programu wychowania przedszkolnego, plany tygodniowe, zmodyfikowany plan miesięczny, zaproponowany przez wydawnictwo, z którego podręczników korzysta przedszkole. Nie ma w przepisach żadnej informacji, która zabraniałaby korzystania z przewodników metodycznych wydawanych przez wydawnictwa, zawierających przykłady planów pracy. Gotowe plany stanowią dobre źródło inspiracji. Jeśli jednak chcemy planować, uwzględniając indywidualny charakter grupy, musimy dokonywać w nich zmian, dostosowując do potrzeb i możliwości dzieci, z którymi pracujemy. Świetnym rozwiązaniem jest planowanie elastyczne Agnieszki Czeglik . Podczas planowania musimy wziąć przede wszystkim pod uwagę tempo rozwoju dzieci, ich predyspozycje, indywidualne potrzeby edukacyjne, rozwojowe i psychofizyczne. Dlatego na-leży najpierw przeprowadzić diagnozę grupy, obserwując ją podczas pracy. Diagnozę prze-prowadza się regularnie, aby plany miesięczne mogły być na bieżąco modyfikowane z uwagi na zmiany zachodzące w grupie. Jednak najważniejszym aspektem planowania jest uwzględ-nienie wskazanych wcześniej czterech obszarów rozwoju. Jako że nie zawsze mamy możli-wość poznania grupy, z którą przyjdzie nam pracować, warto wziąć pod uwagę to, że pod względem rozwoju grupa może być zróżnicowana. Zawartość planu Najbardziej przejrzystą formą planu jest tabela. Przygotowując plan, musimy odpowiedzieć sobie na podstawowe pytania: „Kiedy? Co? Po co? Jak / w jaki sposób?”. W dokumencie po-winny znaleźć się numery z Podstawy programowej (np. II/5, I/2, IV/7, IV/9, III/5). Cztery obszary rozwoju dziecka uwzględniamy we właściwych proporcjach. Realizujemy wszystkie dziedziny wychowania i edukacji: z zakresu mowy i myślenia, pojęć matematycznych, pla-styczno-konstrukcyjne, ruchowe, muzyczne. 1. Wyznaczamy datę początkową i końcową planu lub zamieszczamy informację, na jaki miesiąc przygotowywany jest plan – w ten sposób odpowiadamy na pytanie: „Kie-dy?”. 2. W planie muszą znaleźć się cele, jakie chcemy osiągnąć (np. rozwijanie wrażliwości muzycznej, kształtowanie poczucia przynależności do grupy, rozwijanie mowy, do-skonalenie sprawności wzrokowo-ruchowej itp.) – odpowiadamy wówczas na pytanie: „Po co?”. 3. Wpisujemy tematy tygodnia lub dnia (w zależności od tego, czy rozpisujemy plan miesięczny, czy tygodniowy) – tu odpowiadamy na pytanie: „Co?”. 4. Formy realizacji, aktywności, metody (np. zabawa muzyczno-ruchowa „Witamy się”, słuchanie opowiadania, budowanie dowolnych konstrukcji z klocków, omówienie wy-glądu żyrafy Feli, rozmowa na temat jesiennej pogody metodą burzy mózgów) – to odpowiedź na pytanie: „Jak / w jaki sposób?”. Plan miesięczny – jak pokazuje nam Czeglik – nie musi na początku zawierać terminu koń-cowego, ten wpisuje nauczyciel dopiero wtedy, gdy wszystkie zaplanowane umiejętności zo-staną osiągnięte. Termin ten nie musi być też ustalany w obrębie miesiąca, którego dotyczy plan. Ponadto plan nie musi zawierać form aktywności, które pozwoliły zrealizować dane umiejętności – wszystko to znajdziemy w dzienniku, do którego wpisujemy np. tytuł wiersza, piosenki, zabawy itd. Tabela planowania elastycznego zawiera tylko cztery kolumny: Kod, Zamierzone cele, Wybrane umiejętności wspomagające rozwój dziecka oraz Podstawa pro-gramowa. Planowanie opiera się na zdobywanych przez dzieci umiejętnościach.