Zestawienie z rodzajami przemocy (przejawy, objawy w zachowaniu dziecka, objawy w zachowaniu rodzica) Rodzaj przemocy Przejawy Objawy w zachowaniu dziecka Objawy w zachowaniu rodzica Przemoc psychiczna To powtarzające zachowania, do których należy odrzucenie emocjonalne, brak wsparcia i zainteresowania sprawami dziecka. Poniżanie, upokarzanie i ośmieszanie zwłaszcza częste przed innymi. Wywieranie presji psychicznej, manipulowanie nim, szantażowanie. Wciąganie dziecka w konflikty dorosłych, traktowanie jako spowiednika lub osobliwego terapeuty. Wzbudzanie poczucia winy. Stawianie wymagań i oczekiwań, którym dziecko nie jest w stanie sprostać. Nadmierna kontrola jego poczynań, lub wręcz odwrotnie brak zainteresowania jego sprawami Zachowania dziecka nieadekwatne do jego wieku metrykalnego, nazbyt infantylne lub nazbyt dorosłe. Zaniżona samoocena Częste kłamstwa i konfabulacje, silny lęk związany z porażką i z konsekwencjami, które przejawiają się np. lękiem przed powrotem do domu. Wycofanie, nastroje depresyjne, dolegliwości psychosomatyczne, zwłaszcza bóle brzucha, głowy, mdłości, tiki nerwowe Obwinianie, strofowanie poniżanie dziecka. Otwarte odrzucanie, brak zainteresowania problemami dziecka. Pomijanie potrzeb dziecka przy jawnym faworyzowaniu rodzeństwa. Stawianie wymagań nieadekwatnych do możliwości dziecka. Bezzasadne powtarzające się pozostawianie dziecka w świetlicy szkolnej po godzinach jej funkcjonowania Przemoc fizyczna To celowe zadawanie bólu fizycznego: szturchanie, popychania, bicie, umyślne parzenie. Zwłaszcza małe dzieci są sadzane i przytrzymywane we wrzątku. Starsze są stawiane w gorącej wodzie Widoczne obrażenia i urazy ciała, które często się powtarzają. Ślady na ciele dziecka w postaci regularnych wzorów, tworzonych przez przedmiot, którym było ono uderzane. Trudności z wyjaśnieniem ich pochodzenia, lęk przed dotykaniem, kulenie się, częste nieobecności w szkole, niechęć do rozbierania się podczas zajęć wychowania fizycznego Strach odczuwany wobec rodziców oraz przed powrotem do domu. Odruch obronny, polegający na zasłonięciu twarzy. Zespół uszny, spowodowany uderzeniem w ucho, sprawia on rotacyjny ruch głowy i rozerwanie żył z krwiakiem podoponowym i uszkodzeniem mózgu. Jego objawem są jednostronne linijne wybroczyny na małżowinie usznej, obrzęk mózgu krwiak po stronie przeciwnej do uderzenia oraz wylewy krwi do siatkówki oka. Dolegliwości psychosomatyczne, zgłaszane często jako ból głowy lub brzucha Stosowanie surowej dyscypliny. Stałe krytykowanie i obwinianie dziecka. Odmawianie wyjaśnień dotychczasowych okoliczności powstania urazów u dziecka, lub podawanie sprzecznych, nieprzekonujących. Brak zgody na interwencję medyczną w przypadku odkrycia śladów wskazujących na stosowanie przemocy wobec dziecka Przemoc seksualna Przemoc seksualna wobec dziecka to angażowanie go w każdą aktywność, która ma na celu osiągnięcie satysfakcji seksualnej przez dorosłego. Odnosi się do zachowań z kontaktem fizycznym, ale również do zachowań bez kontaktu fizycznego. Rozmowy o treści seksualnej, w których sprawca wprost wyraża swoje pragnienia seksualne wobec dziecka. Mówi o atrakcyjności seksualnej dziecka. Opowiada o swojej aktywności seksualnej. Zabawia dziecko dowcipami o podłożu seksualnym. Ogląda wspólnie z dzieckiem materiały o charakterze seksualnym lub przyzwala dziecku na taką aktywność, pozostawiając tego typu materiały na wierzchu. Sprawca eksponuje intymne części swojego ciała dziecku. Masturbuje się w jego obecności. Podgląda dziecko w czasie wykonywanych przez nie intymnych czynności. Doprowadza do kontaktów seksualnych, które polegają na pobudzaniu intymnych części ciała. Dotyka, całuje, ociera się, pobudza ręcznie narządy płciowe dziecka. Doprowadza do kontaktów oralno-genitalnych, stosunków udowych oraz dopochwowych. Przejawem jest również komercyjne wykorzystywanie dziecka, wykonywanie, upowszechnianie i wykorzystywanie pornografii dziecięcej. Przyzwalanie na prostytuowanie się dziecka (czerpanie z tego korzyści) Ofiarami są przeważnie dziewczęta w wieku 8–11 lat. Prowokacyjne i uwodzicielskie zachowania seksualne dziecka wobec dorosłych nieadekwatne do wieku, rysunki, często uproszczone ze szczegółowo zaznaczonymi genitaliami u jednej z postaci. Nieadekwatny do poziomu rozwoju język dziecka dotyczący sfery seksualnej. Nasilona masturbacja nieadekwatna do sytuacji i wieku. Angażowanie rówieśników i młodszych dzieci w nieadekwatną do wieku aktywność seksualną. Agresja seksualna wobec innych dzieci. Objawy depresyjne, poczucie winy i wstydu. Skargi na dolegliwości fizyczne, które nie mają medycznego potwierdzenia zwłaszcza ból brzucha, nudności, wymioty. Samookaleczenia, próby samobójcze. Przerwanie błony dziewiczej, choroby przenoszone drogą płciową, ciąża Sprawcą przeważnie jest mężczyzna, osoba bliska dziecku. Ojciec, partner matki, dziadek, wujek, przyjaciel rodziny. Skracanie dystansu z dzieckiem. Przekraczanie dopuszczalnych granic w kontakcie fizycznym. Izolacja społeczna, utrzymywanie relacji tylko w obrębie najbliższej rodziny. Nadopiekuńczość, ograniczanie kontaktów dziecka z innymi osobami