STAN PRAWNY NA 22 WRZEŚNIA 2021 Obowiązkowe szkolenia pracowników Opracowanie: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dą-browie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szko-lenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r. Nr 180 poz. 1860 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 757 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169 poz. 1650 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604). Konieczność zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy w przedszkolu wiąże się z obowiąz-kami zarówno po stronie dyrektora (organizacja szkoleń), jak i pracowników (uczestnictwo). Szkolenia BHP Obowiązek prowadzenia szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy wynika z treści art. 2373 Kodeksu pracy. Zgodnie z tą regulacją nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikowi przed dopuszczeniem go do pracy przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prowadzenie okresowych szko-leń w tym zakresie. Szkolenie przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez pracownika pracy na tym samym stanowisku, które zajmował u danego praco-dawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z nim kolejnej umowy o pracę. Przywołana regulacja przewiduje więc dwa rodzaje szkoleń BHP – wstępne oraz okresowe, a bez przeprowadzenia szkolenia wstępnego pracownik nie może podjąć pracy. Zaznaczyć przy tym należy, że obowiązek ten dotyczy nie tylko pracowników pedagogicznych – nauczy-cieli, ale również pracowników niepedagogicznych – administracji i obsługi przedszkola. Stosownie do § 22 Kodeksu pracy szkolenie okresowe nie jest wymagane w przypadku pra-cownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka wynika, że jest to konieczne. Aby ustalić, czy wymagane jest okresowe szkolenie z zakresu BHP w stosunku do pracowni-ków administracyjno-biurowych, należy odwołać się do regulacji Rozporządzenia MPiPS z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków. Zawiera ono tabelę, z której wynika, że dla działalności edukacyj-nej została ustalona kategoria ryzyka wynosząca 3. Dlatego w przedszkolach prowadzenie szkoleń okresowych pracowników administracyjno-biurowych nie jest wymagane, chyba że przewiduje konieczność prowadzenia takiego szkolenia ocena ryzyka ustalona na podstawie art. 226 pkt 1 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracodawca: • ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, • informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Dokonana przez dyrektora ocena może wskazać na konieczność przeprowadzenia szkolenia z zakresu BHP również w odniesieniu do tych pracowników, którzy z takiego szkolenia są zwolnieni, czyli praktycznie większości pracowników przedszkola. Z kolei o tym, jak często należy organizować szkolenie okresowe dla pracowników, którzy nie są zwolnieni z ich od-bywania, decydują regulacje Rozporządzenia MGiP z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkole-nia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Treść § 15 wskazuje, że szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie in-struktażu, nie rzadziej niż raz na trzy lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane pra-ce szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku. O tym, które prace należy zaliczyć do szczególnie niebezpiecznych, decydują przepisy Roz-porządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Wymienia się w nim: • roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzyma-nia ruchu zakładu pracy lub jego części – zgodnie z § 82 roboty budowlane, rozbiór-kowe, remontowe i montażowe, prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części w miejscach przebywania pracowników zatrudnionych przy innych pracach lub działania maszyn i innych urządzeń technicznych, powinny być organizowane w sposób nienarażający pracowników na niebezpieczeństwa i uciążliwości wynikające z prowadzonych robót, z jednoczesnym zastosowaniem szczególnych środków ostrożności, • spawanie i cięcie metali – prowadzone na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym u danego pracodawcy, • prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebez-piecznych przestrzeniach zamkniętych – podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie usta-lonym przez pracodawcę, • prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych – przy czym § 90 wskazuje, że mate-riałami niebezpiecznymi są w szczególności substancje i preparaty chemiczne sklasy-fikowane jako niebezpieczne, zgodnie z przepisami o substancjach i preparatach che-micznych, oraz materiały zawierające szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do trzeciej lub czwartej grupy zagrożenia zgodnie z przepisami w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, • prace na wysokości – w myśl § 105 pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej jednego metra nad poziomem podłogi lub ziemi, • prace na rusztowaniach i podestach ruchomych – na rusztowaniach na wysokości po-wyżej dwóch metrów od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych, • prace na słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach – na wysokości po-wyżej dwóch metrów nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi. Szkolenia z zakresu pierwszej pomocy Obowiązek prowadzenia szkoleń z zakresu pierwszej pomocy wynika z treści § 21 Rozporzą-dzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Co istotne, przeszkoleniu podlegają wszyscy pra-cownicy przedszkola, a więc zarówno nauczyciele, jak i pracownicy niepedagogiczni, co ko-responduje z treścią § 40 Rozporządzenia – pracownik przedszkola, który powziął wiadomość o wypadku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy. Przepis ten nie jest co prawda kategoryczny, gdyż mówi o udzielaniu pomocy „w miarę możliwości”, nie oznacza to jednak prawa wyłączenia niektórych pracowników przedszkola z spod obowiązku odbycia przeszkolenia. Należy ponadto zauważyć, że obowią-zek taki wynika również z treści Kodeksu pracy. Stosownie do art. 2091 § 1 pracodawca jest zobowiązany: • zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, • wyznaczyć pracowników do: o udzielania pierwszej pomocy, o wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników; • zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycz-nego oraz ochrony przeciwpożarowej. Przepisy Kodeksu pracy nie rozstrzygają, w jaki sposób obowiązek ma być zrealizowany, wskazuje jedynie ogólnie, że działania pracodawcy w celu zapewnienia środków koniecznych do udzielania pierwszej pomocy powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. W powiązaniu z przywołanymi wcześniej regulacjami Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach oznacza to, że szkolenie w sprawie pierwszej pomocy powinien odbyć każdy pracownik przedszkola.