STAN PRAWNY NA 15 WRZEŚNIA 2021 Wnioski, oświadczenia i zgody rodziców – nowy rok szkolny Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych oso-bowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.U. UE.L. z 2016 r. Nr 119 poz. 1), • Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1062), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szko-łach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 983), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie wa-runków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajo-znawstwa i turystyki (Dz.U. z 2018 r. poz. 1055), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 491 ze zm.). Początek roku szkolnego to czas, w którym należy zweryfikować pod kątem aktualności i przydatności dokumenty podpisane i dostarczone przedszkolu przez rodziców, a także mo-ment, w którym należy zebrać wszystkie wymagane zgody i oświadczenia. Publikacja wizerunku Obowiązek uzyskania zgody na publikację wizerunku dziecka wynika z faktu, że przedszkola, zarówno publiczne jak i niepubliczne, wykorzystują media społecznościowe czy też własne strony internetowe do promowania swojej działalności. W takim wypadku publikacji podlega wizerunek oraz dane osobowe dziecka, co nie jest dopuszczalne bez uzyskania zgody rodzi-ców. Jednak nie każda publikacja zdjęcia dziecka jej wymaga, co nie zmienia faktu, że zawsze należy zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza przy publikowaniu zdjęć z wycieczek, imprez przedszkolnych. Pamiętać należy, że oprócz RODO obowiązuje również Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o pra-wie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 81 ust. 1 tego aktu rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Nie jest ono wymagane, jeżeli osoba otrzymuje umówioną zapłatę za pozowanie. Zgodnie z ust. 2 zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: • osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych, • osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, pu-bliczna impreza. Nie ma konieczności uzyskiwania zgody na publikowanie wizerunku wychowanka wtedy, gdy jest on jedynie częścią większej całości, np. imprezy, gdy intencją fotografującego nie było wyodrębnienie z tła konkretnej osoby. Wprowadzenie zakazu fotografowania imprez przedszkolnych przez rodziców nie ma podstaw, a przedszkole może tego rodzaju zdjęcia publikować. Granica między fotografią osoby stanowiącej szczegół większej całości a foto-grafią przedstawiającą wizerunek tej konkretnej osoby nie jest jednak szczególnie ostra i zale-ży często od interpretacji osób oglądających zdjęcie. Dlatego też z perspektywy przedszkola bezpieczniejsze jest uzyskanie zgody rodziców, przy czym stosownie do przepisów RODO nie może być ona dorozumiana, lecz konkretna, tj. dotyczyć wyraźnie wskazanej czynności i miejsca publikacji. Uzyskanie ogólnej zgody nie jest poprawne. Jeżeli rodzice (opiekunowie prawni) zgodzą się na publikację w mediach społecznościowych przedszkola, powinna ona wyraźnie wskazywać, o jakie media chodzi. Dane dotyczące dziecka przekazywane przedszkolu W odniesieniu do kwestii przekazywania przedszkolu danych dotyczących dziecka należy przytoczyć treść art. 155 Prawa oświatowego, zgodnie z którym w celu zapewnienia dziecku podczas pobytu w publicznym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w publicznej szkole podstawowej, publicznej innej formie wychowania przedszkolnego, publicznej szkole i pu-blicznej placówce, o której mowa w art. 2 pkt 8, odpowiedniej opieki, odżywiania oraz metod opiekuńczo-wychowawczych rodzic dziecka przekazuje dyrektorowi placówki uznane przez niego za istotne dane o stanie zdrowia, stosowanej diecie i rozwoju psychofizycznym dziecka. Przepis ten sformułowany został kategorycznie. Wskazuje nie tyle, że rodzic może przekazać wymienione dane, ile że musi to zrobić. Oczywiście zdarza się, że rodzice nie stosują się do wymogów tej regulacji i zatajają przed przedszkolem istotne informacje dotyczące zdrowia dziecka. Takie działanie w praktyce zwalnia dyrektora i nauczycieli z odpowiedzialności za niebezpieczne zdarzenia dotyczące dziecka, które będą wynikiem nieprzekazania przez rodzi-ców informacji dotyczących zdrowia czy diety, a tym samym nie można z tego powodu po-ciągnąć nauczyciela do odpowiedzialności. Bez tego rodzaju informacji przedszkole ma bardzo ograniczone możliwości przetwarzania danych dotyczących zdrowia dziecka. Zaliczają się one do danych szczególnej kategorii, tj. danych wrażliwych, o których mowa w art. 9 RODO, który co do zasady zabrania ich prze-twarzania, z kilkoma wskazanymi w regulacji wyjątkami, wśród których znalazło się udziele-nie zgody na przetwarzanie, wyrażonej przez rodziców lub prawnych opiekunów dziecka. Informacja udzielona na podstawie art. 155 Prawa oświatowego jest właśnie zgodą na prze-twarzanie danych szczególnej kategorii. Lekcje religii Minister Edukacji i Nauki wypowiadał się już kilkakrotnie o planowanej zmianie w zasadach nauczania religii i etyki, zgodnie z którą nauka jednego z tych przedmiotów będzie obowiąz-kowa. Nie uzyskała ona jednak jeszcze nawet formy projektu, nadal więc obowiązuje stan prawny, w którym rodzice dzieci przedszkolnych mogą decydować się jedynie na lekcje religii, przy czym nie są to zajęcia obowiązkowe. Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, w publicznych przedszkolach i oddziałach przed-szkolnych w publicznych szkołach podstawowych naukę religii organizuje się na życzenie ro-dziców. Działaniem zgodnym z przywołaną regulacją jest zebranie na początku roku szkolnego wniosków rodziców zainteresowanych nauką religii dla ich dzieci. Upoważnienie do odbierania dziecka z przedszkola Początek roku szkolnego to również czas na zebranie od rodziców upoważnień do odbierania dzieci z przedszkola. Rodzic ma prawo upoważnić dowolną osobę do odebrania jego dziecka, przy czym ważne jest, aby możliwa była identyfikacja tej osoby. Jeżeli mamy do czynienia z upoważnieniem dla osoby dorosłej, stosunkowo łatwo jest dokonać identyfikacji, np. przez żądanie okazania dowodu tożsamości. Rodzice mogą również upoważnić niepełnoletnią sio-strę czy brata przedszkolaka. W takich przypadkach możliwe są różne sposoby identyfikacji, np. przez okazanie legitymacji szkolnej. Najlepszym rozwiązaniem będzie jednak przedsta-wienie nauczycielom rodzeństwa, które będzie odbierało wychowanka. Należy pamiętać, że w myśl art. 97 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jeżeli władza ro-dzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest zobowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Oznacza to, że upoważnienie do odbioru dziecka z przedszkola może być pod-pisane przez jednego z rodziców posiadających władzę rodzicielską (oczywiście nieograni-czoną odpowiednim orzeczeniem sądu rodzinnego). Warto również zadbać o podpis rodzica pod oświadczeniem, że zapoznał się on z obowiązującymi w przedszkolu zasadami przypro-wadzania i odbierania wychowanków. Stosownie do art. 102 ust. 1 pkt 6 Prawa oświatowego statut przedszkola określa szczegółowe zasady przyprowadzania i odbierania dzieci z przedszkola przez rodziców lub upoważnioną przez nich osobę, która zapewnia dziecku pełne bezpieczeństwo. Rodzice mają więc obowią-zek upoważnienia takiej osoby, która zgodnie z ich najlepszą wiedzą spełni wskazany warunek. Zarówno dyrektor przedszkola, jak i nauczyciele nie są w stanie zweryfikować na etapie odbierania takiego upoważnienia, sprawdzić, czy spełnia ono wymogi. Pamiętać jednak należy, że statut może przewidywać możliwość odmowy wydania dziecka osobie upoważnionej, jeżeli wystąpią okoliczności, które według personelu przedszkola będą wskazywały, że osoba ta nie jest w stanie zapewnić dziecku bezpieczeństwa. Przykładem może być tu zachowanie świadczące o spożyciu alkoholu lub zażyciu substancji psychoaktywnych. Jeżeli wystąpi takie podejrzenie, wówczas nauczyciel ma prawo odmówić wydania dziecka. Ma też obowiązek skontaktowania się z rodzicami w celu zorganizowania odbioru przedszkolaka. Deklaracja uczestnictwa w zajęciach dodatkowych i wycieczkach Przywołana wcześniej regulacja art. 97 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ma również zastosowanie w przypadku zapisywania dziecka na wycieczki oraz zajęcia dodatkowe, jeżeli przedszkole takie prowadzi. Deklaracja uczestnictwa dziecka w wycieczce nie dotyczy wyjść prowadzonych na podstawie § 2a Rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. W myśl tego przepisu dyrektor albo upoważniona przez niego osoba prowadzi rejestr wyjść grupowych dzieci z wyjątkiem wycieczek, o których mowa w Rozporządzeniu MEN z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki. Wyjścia grupowe prowadzi się w ramach zajęć przedszkolnych (realizacja podstawy progra-mowej). Przedszkole nie ma więc obowiązku uzyskiwania dodatkowej zgody na udział dziec-ka w takim wyjściu. Z kolei wycieczki mogą mieć trzy podstawowe formy: • wycieczek przedmiotowych – inicjowanych i realizowanych przez nauczycieli w celu uzupełnienia programu wychowania przedszkolnego, • wycieczek krajoznawczo-turystycznych o charakterze interdyscyplinarnym, w których udział nie wymaga od dzieci przygotowania kondycyjnego i umiejętności posługiwania się specjalistycznym sprzętem, organizowanych w celu nabywania wiedzy o ota-czającym środowisku i umiejętności zastosowania tej wiedzy w praktyce, • specjalistycznych wycieczek krajoznawczo-turystycznych, w których udział wymaga od dzieci przygotowania kondycyjnego, sprawnościowego i umiejętności posługiwania się specjalistycznym sprzętem, a program wycieczki przewiduje intensywną aktywność turystyczną, fizyczną lub długodystansowość na szlakach turystycznych. Wycieczki mogą być organizowane zarówno w kraju, jak i za granicą. W praktyce przed-szkolnej zastosowanie może mieć oczywiście tylko pierwszy rodzaj wycieczki, ale z uwagi na to, że jej celem jest uzupełnienie programu wychowania przedszkolnego, nie mają one cha-rakteru obowiązkowego. Rodzice powinni zatem wyrazić zgodę na udział ich dziecka w takiej wycieczce. Oświadczenie o zapoznaniu się z procedurami bezpieczeństwa Na koniec warto wspomnieć, że nadal obowiązuje Rozporządzenie MZ z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, a co za tym idzie placówki nadal funkcjonują w reżimie sanitarnym. Oznacza to, że obowiązują w przedszko-lach procedury bezpieczeństwa, których rodzice mają obowiązek przestrzegać. Dopuszczalne jest zebranie od rodziców oświadczeń o zapoznaniu się z procedurami bezpieczeństwa, z tym zastrzeżeniem, że odmowa podpisania takiego oświadczenia przez rodzica nie zwalnia go z obowiązku stosowania procedur. W sytuacji odmowy warto sporządzić notatkę, z której wynikać będzie, że rodzicowi procedury zostały przedstawione.