STAN PRAWNY NA 8 WRZEŚNIA 2021 Zmiany w nadzorze pedagogicznym Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 1 września 2021 r. zmieniające roz-porządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1618). 4 września 2021 r. zmienione zostały przepisy dotyczące sprawowania nadzoru pedagogicz-nego. Likwidacji uległy dwie jego formy: ewaluacja oraz monitorowanie. W zamian posze-rzony został zakres sprawowanej w ramach nadzoru kontroli – obejmuje ona teraz także ocenę jakości pracy przedszkola. Przyczyna wprowadzenia zmian Zmiany wprowadzone na mocy Rozporządzenia MEiN z dnia 1 września 2021 r. zmieniają-cego rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego resort edukacji uzasadnił głównie potrzebą odciążenia jednostek oświaty z konieczności prowadzenia często czasochłonnej pro-cedury związanej z ewaluacją wewnętrzną, prowadzoną przez dyrektorów jednostek publicz-nych w ramach nadzoru pedagogicznego. Przypomnijmy, że zgodnie z dotychczasową defini-cją przez ewaluację rozumiało się proces gromadzenia, analizowania i komunikowania infor-macji na temat wartości działań podejmowanych przez przedszkole. Wyniki ewaluacji były następnie wykorzystywane w procesie podejmowania decyzji służących zapewnieniu placów-ce wysokiej jakości organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki oraz ich efektów. Rozróżniano ewaluację zewnętrzną (prowadzoną przez organ nadzoru pedagogicznego) i we-wnętrzną (prowadzoną przez dyrektora jednostki oświatowej), a także ewaluację całościową (przeprowadzaną w zakresie wszystkich wymagań stawianych placówce) i problemową (przeprowadzaną w zakresie wymagań wybranych). Na marginesie warto dodać, że w przypadku ewaluacji organ nadzoru pedagogicznego, nawet w przypadku wykrycia zastrzeżeń, nie miał realnych narzędzi, które służyłyby egzekwowaniu poprawy w badanych obszarach sytuacji panującej w jednostce oświaty. Po zakończeniu ewa-luacji organ nadzoru sporządzał wyłącznie raport, który zawierał wyniki ewaluacji obejmujące opis działań przedszkola w zakresie badanych wymagań oraz wnioski z ewaluacji. W odniesieniu do kontroli przeprowadzanej w nowym szerszym zakresie organ nadzoru pe-dagogicznego ma możliwość sporządzenia zaleceń wraz z terminami ich realizacji. Co do zasady dyrektor, jeżeli nie zdecyduje się na wniesienie wobec nich zastrzeżeń, będzie zobo-wiązany do ich zrealizowania, w przeciwnym razie zaryzykuje wszczęcie procedury, o której mowa w art. 180 ust. 2 Prawa oświatowego, mogącej skończyć się dla niepublicznej jednostki skreśleniem z ewidencji prowadzonej przez JST, co będzie równoznaczne z jej likwidacją. Twórcy zmian w przepisach nie wskazali przyczyn, dla których zlikwidowana została druga z form sprawowania nadzoru pedagogicznego, czyli monitorowanie. Zapewne były one po-dobne do tych, które dotyczą ewaluacji, tzn. przeważyła chęć wzmocnienia „twardej” formy sprawowania nadzoru w postaci kontroli nad formami „miękkimi”, do których z pewnością należało monitorowanie. Przypomnijmy, że były to prowadzone w przedszkolu działania or-ganu sprawującego nadzór pedagogiczny lub dyrektora placówki, obejmujące zbieranie i ana-lizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działal-ności statutowej, w celu identyfikowania i eliminowania zagrożeń w prawidłowej realizacji zadań przedszkola. Poszerzenie zakresu kontroli Zgodnie z nową definicją przez kontrolę należy rozumieć działania organu sprawującego nad-zór pedagogiczny lub dyrektora przedszkola, prowadzone w placówce w celu oceny: • stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wy-chowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola (w poprzed-nim stanie prawnym kontrola dotyczyła wyłącznie tego punktu), • przebiegu procesów kształcenia i wychowania w przedszkolu, • efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalno-ści statutowej przedszkola. W celu prawidłowego realizowania kontroli w nowych obszarach organ sprawujący nadzór pedagogiczny może występować do dyrektora przedszkola o przekazanie informacji i danych dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej placówki (§ 4a Rozporządzenia zmieniającego). Zmiana w procedurze przeprowadzania kontroli Wraz z poszerzeniem zakresu kontroli przeprowadzanej w ramach nadzoru pedagogicznego pewnej zmianie uległa także procedura jej przeprowadzania przez organ nadzoru. Dopusz-czalny czas trwania kontroli zależy obecnie od tego, czego ona będzie dotyczyć. W przypadku planowej kontroli przeprowadzanej w celu oceny stanu przestrzegania przepisów prawa doty-czących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola – jej czas nie powinien przekraczać dwóch dni, natomiast w przypadku przeprowadzania kontroli przebiegu procesów kształcenia i wychowania w przedszkolu oraz efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności sta-tutowej placówki – czas ten nie powinien przekraczać pięciu dni w ciągu kolejnych dwóch tygodni, co ma zwiększyć zakres swobody w ustalaniu ram czasowych kontroli z uwagi na jej obszar tematyczny i związaną z nim potrzebę prowadzenia określonych czynności takich jak obserwacja zajęć czy analiza dokumentacji i informacji pozyskanych od nauczycieli i rodzi-ców. Kolejna zmiana dotyczy sposobu sporządzania protokołu z kontroli. Po pierwsze, doprecyzo-wano, że oprócz zaleceń pokontrolnych powinien on zawierać wnioski wynikające z prze-prowadzonych czynności kontrolnych. Po drugie, termin przekazania protokołu dyrektorowi jednostki oświatowej został uzależniony od tego, czy kontrola będzie odnosiła się do: • stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wy-chowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola – wówczas protokół powinien zostać przekazany w terminie siedmiu dni roboczych od dnia za-kończenia w jednostce oświaty czynności kontrolnych, • przebiegu procesów kształcenia i wychowania w przedszkolu oraz efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej pla-cówki – w tym przypadku termin przekazania protokołu może wynieść 14 dni robo-czych od dnia zakończenia czynności kontrolnych w jednostce oświaty.