STAN PRAWNY NA 10 SIERPNIA 2021 Kierunki polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2021/2022 Opracował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty, współpracownik Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli ODN Uni-Terra w Poznaniu Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz.U. z 2018 r. poz. 467 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 maja 2019 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 991 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2198). Minister Edukacji i Nauki na podstawie art. 60 ust. 3 pkt 1 Prawa oświatowego ustalił podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022. Warto podkreślić, że z kierunków realizacji polityki oświatowej państwa wynikają zadania dla organów nadzoru pedagogicznego, placówek doskonalenia nauczycieli oraz szkół i placówek publicznych. Dyrektorzy szkół i placówek publicznych powinni wykorzystywać kierunki polityki oświatowej państwa do planowania własnego nadzoru i organizacji pracy szkoły. W tym zakresie kontynuowane są dotychczasowe rozstrzygnięcia, które precyzowały, że nadzór pedagogiczny planuje się również zgodnie z potrzebami szkoły. W roku szkolnym 2021/2022 dyrektor nadal planuje nadzór pedagogiczny, w tym ewaluacje wewnętrzne, uwzględniając wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego w poprzednim roku szkolnym. W tym roku plan nadzoru pedagogicznego nie przewiduje przeprowadzenia zewnętrznych ewaluacji planowych w szkołach. W nadchodzącym roku szkolnym podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa będą: 1. Wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny, m.in. przez właściwą organizację zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie oraz realizację zadań programu wychowawczo-profilaktycznego. 2. Wychowanie do wrażliwości na prawdę i dobro. Kształtowanie właściwych postaw szlachetności, zaangażowania społecznego i dbałości o zdrowie. 3. Działanie na rzecz szerszego udostępnienia kanonu edukacji klasycznej, wprowadzenia w dziedzictwo cywilizacyjne Europy, edukacji patriotycznej, nauczania historii oraz poznawania polskiej kultury, w tym osiągnięć duchowych i materialnych. Szersze i przemyślane wykorzystanie w tym względzie m.in. wycieczek edukacyjnych. 4. Podnoszenie jakości edukacji poprzez działania uwzględniające zróżnicowane potrzeby rozwojowe i edukacyjne wszystkich uczniów, zapewnienie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, szczególnie w sytuacji kryzysowej wywołanej pandemią COVID-19, w celu zapewnienia dodatkowej opieki i pomocy, wzmacniającej pozytywny klimat szkoły oraz poczucie bezpieczeństwa. Roztropne korzystanie w procesie kształcenia z narzędzi i zasobów cyfrowych oraz metod kształcenia wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne. 5. Wdrażanie Zintegrowanej Strategii Umiejętności – rozwój umiejętności zawodowych w edukacji formalnej i pozaformalnej, w tym uczeniu się dorosłych. 6. Wzmocnienie edukacji ekologicznej w szkołach. Rozwijanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne. 1. Wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny, m.in. przez właściwą organizację zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie oraz realizację zadań programu wychowawczo-profilaktycznego Zgodnie z art. 1 Prawa oświatowego pierwszymi wychowawcami dzieci są ich rodzice, natomiast szkoła wspomaga wychowawczą rolę rodziny poprzez wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, które powinno być wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki dzieci i młodzieży. Z kolei według zapisów art. 26 Prawa oświatowego działania zawarte w programie wychowawczo-profilaktycznym – skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców – powinny być przygotowane w oparciu o przeprowadzoną diagnozę potrzeb i problemów występujących w danej społeczności szkolnej. Program wychowawczo-profilaktyczny uchwala rada rodziców w porozumieniu z radą pedagogiczną. Za przeprowadzenie diagnozy odpowiedzialni są dyrektor szkoły albo upoważniony przez niego pracownik szkoły. Ważne! Podstawa programowa kształcenia ogólnego i sposób jej realizacji stanowią punkt odniesienia dla opracowywania i realizacji programów wychowawczo-profilaktycznych w szkołach. Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej określa, że szkolny zestaw programów nauczania oraz program wychowawczo-profilaktyczny szkoły tworzą spójną całość i powinny uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny przez właściwą organizację zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie może polegać m.in. na stosowaniu zasad określonych w „Biblioteczce Reformy” nr 31 MEN z 2001 r., które są zgodne z obowiązującą podstawą programową: • Uczeń jest członkiem rodziny, ma więc przeszłe i aktualne doświadczenia rodzinne, posiada pewną wiedzę o rodzinie, powstałą w wyniku własnych doświadczeń oraz obserwacji innych. Tak więc rodzina, w której dziecko żyje, jest ze swej natury pierwszym w tym zakresie wychowawcą i nauczycielem. Jednocześnie rodzice mają niezbywalne prawo i obowiązek wychowywać swoje dzieci. Szkoła nie działa więc w próżni, ale musi uwzględniać przeszłe i aktualne doświadczenia dziecka. • Wychowanie do życia w rodzinie ma szeroki wymiar, gdyż rodzina jest tym miejscem, w którym dokonuje się transmisja kultury, tożsamości narodowej i rodowej oraz wartości. • Rodzina wprowadza dzieci w rzeczywistość duchową, religijną, moralną, a zatem wychowanie do życia w rodzinie nie może abstrahować od tożsamości religijnej uczniów, od ich rozwoju religijnego. • Wychowanie do życia w rodzinie opiera się zawsze na fundamencie wartości, które muszą być jasno werbalizowane i eksponowane. Przede wszystkim należy podkreślać takie wartości, jak: życie ludzkie, prawda, miłość, odpowiedzialność, wiara religijna, szacunek dla człowieka, szacunek dla pracy ludzkiej, wspólne działanie, wierność, solidarność w dobrym, rzetelność, zdrowie itp. • Przekaz wiedzy, pomoc w zdobyciu umiejętności i działania mające na celu stymulowanie rozwoju osobowości powinny być dostosowane do wieku oraz poziomu rozwoju dzieci i młodzieży, a także warunków socjokulturowych środowisk, z których się wywodzą. • Rozwój osobowości w świetle współczesnych kierunków psychologicznych nie może być utożsamiany z rozwojem potrzeby seksualnej ani od niej wyłącznie uzależniony. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że podstawa programowa przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie określa cele i efekty kształcenia, np.: • ukazywanie wartości rodziny w życiu osobistym człowieka; wnoszenie pozytywnego wkładu w życie swojej rodziny, • okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie postawy szacunku wobec siebie, • pomoc w przygotowaniu się do zrozumienia i akceptacji przemian okresu dojrzewania; pokonywanie trudności okresu dorastania. 2. Wychowanie do wrażliwości na prawdę i dobro. Kształtowanie właściwych postaw szlachetności, zaangażowania społecznego i dbałości o zdrowie Wychowanie jest jednym z najważniejszych zadań i obowiązków szkoły. Katalog wartości, którymi powinny kierować się szkoły w procesie wychowania, określa preambuła Prawa oświatowego: Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Natomiast podstawa programowa wskazuje, że kształcenie i wychowanie powinny sprzyjać rozwijaniu postaw obywatelskich, patriotycznych i społecznych uczniów. Zadaniem szkoły jest wzmacnianie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i regionalnej, przywiązania do historii i tradycji narodowych. Szkoła zachęca do podejmowania działań na rzecz środowiska szkolnego i lokalnego, w tym do angażowania się w wolontariat. Szkoła dba o wychowanie młodzieży w duchu akceptacji i szacunku dla drugiego człowieka, kształtuje postawę szacunku dla środowiska przyrodniczego, motywuje do działań na rzecz ochrony środowiska oraz rozwija zainteresowanie ekologią. 3. Działanie na rzecz szerszego udostępnienia kanonu edukacji klasycznej, wprowadzenia w dziedzictwo cywilizacyjne Europy, edukacji patriotycznej, nauczania historii oraz poznawania polskiej kultury, w tym osiągnięć duchowych i materialnych. Szersze i przemyślane wykorzystanie w tym względzie m.in. wycieczek edukacyjnych Powrót do kanonu edukacji klasycznej we współczesnej pedagogice wiąże się z krytyką podporządkowania edukacji bieżącym potrzebom ekonomicznym – prowadzi ona wtedy do instrumentalnego postrzegania szkoły jako swoistej „fabryki dyplomów”. Zgodnie z założeniami edukacji klasycznej głównymi zadaniami edukacji szkolnej nie są przekaz wąsko rozumianej wiedzy praktycznej oraz wykształcenie specjalisty. Zasadniczym celem szkoły powinny być ogólna formacja uczniów, wprowadzenie ich do dojrzałości poprzez rozwój ich intelektualnego i duchowego potencjału, kształtowanie umysłu i charakteru. Warto zwrócić uwagę, że obowiązująca podstawa programowa wskazuje m.in. na takie elementy edukacji klasycznej, jak: • wprowadzanie uczniów w świat wartości, w tym ofiarności, współpracy, solidarności, altruizmu, patriotyzmu i szacunku dla tradycji, wskazywanie wzorców postępowania i budowanie relacji społecznych, sprzyjających bezpiecznemu rozwojowi ucznia, • wzmacnianie poczucia tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej i etnicznej, • ukazywanie wartości wiedzy jako podstawy do rozwoju umiejętności. Zadania związane z wprowadzeniem uczniów w dziedzictwo cywilizacyjne Europy, edukacją patriotyczną, nauczaniem historii oraz poznawaniem polskiej kultury, w tym osiągnięć duchowych i materialnych, powinny być realizowane nie tylko na przedmiotach humanistycznych, ale również przyrodniczych. Ważne! Zgodnie z ideałem edukacji klasycznej kształcenie powinno polegać na harmonijnym połączeniu humanistyki, przedmiotów artystycznych, matematyki oraz nauk przyrodniczych. 4. Podnoszenie jakości edukacji poprzez działania uwzględniające zróżnicowane potrzeby rozwojowe i edukacyjne wszystkich uczniów, zapewnienie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, szczególnie w sytuacji kryzysowej wywołanej pandemią COVID-19, w celu zapewnienia dodatkowej opieki i pomocy, wzmacniającej pozytywny klimat szkoły oraz poczucie bezpieczeństwa. Roztropne korzystanie w procesie kształcenia z narzędzi i zasobów cyfrowych oraz metod kształcenia wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne Wsparcie psychologiczno-pedagogiczne, szczególnie w sytuacji kryzysowej wywołanej pandemią COVID-19, jest jednym z najważniejszych zadań szkół i placówek oświatowych. Na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki eksperci z Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej przygotowali raport Jak wspierać uczniów po roku epidemii? To materiał oparty na wynikach badań przeprowadzonych wśród uczniów, rodziców i nauczycieli w okresie od kwietnia 2020 r. do stycznia 2021 r. Celem tego raportu jest przedstawienie rekomendacji, które będą pomocne przy reagowaniu systemu edukacji na wyzwania w obszarze wychowania, zdrowia psychicznego oraz profilaktyki problemów dzieci i młodzieży wynikających z przedłużającej się pandemii. Szczegółowy raport został zamieszczony na stronie: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/program-wsparcia-psychologiczno-pedagogicznego-dla-uczniow-i-nauczycieli-w-pandemii Raport przedstawia m.in. następujące rekomendacje: • Należy w pełni wykorzystać potencjał zawarty w pracy wychowawczo-profilaktycznej wychowawców szkolnych i w lekcjach wychowawczych. Konieczne są uświadomienie wychowawcom ich roli i wpływu oraz wskazanie prostych sposobów troski o kondycję psychiczną uczniów (zwykłe rozmowy, zainteresowanie przeżyciami uczniów, proste zabawy integracyjne, wstępne rozpoznanie dotyczące liczby uczniów o bardzo złej kondycji psychicznej, którzy mogą wymagać większej pomocy). • Od pedagogów i psychologów szkolnych oraz specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych wymaga się: o jak najbardziej aktywnego włączania się do bezpośredniej pracy profilaktycznej i bezpośredniego wsparcia uczniów i rodziców (w przypadku pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych także na miejscu w szkole), o wspierania doradczego i szkoleniowego nauczycieli (także w formie szkolenia przywarsztatowego) w zakresie identyfikowania problemów u uczniów oraz prowadzenia wspierających zajęć wychowawczych, integracyjnych oraz profilaktycznych, o udzielania wspierających konsultacji, wsparcia superwizyjnego lub pomocy psychologicznej nauczycielom, wychowawcom, pedagogom czy psychologom. Z kolei podnoszenie jakości edukacji poprzez działania uwzględniające zróżnicowane potrzeby rozwojowe i edukacyjne wszystkich uczniów to przede wszystkim realizacja wskazań wynikających z podstawy programowej oraz planowanie pracy szkoły z wykorzystaniem wyników diagnoz pracy szkoły. Szerzej diagnoza jakości pracy obejmuje: • ewaluację realizowanych w szkole programów, • diagnozowanie efektów pracy nauczycieli, • oceny skuteczności podejmowanych działań wychowawczych. Kolejnymi elementami zapewnienia wysokiej jakości kształcenia są formułowanie wniosków oraz wdrażanie zmian w pracy szkoły i poszczególnych nauczycieli. Ważne! Pomoc psychologiczno-pedagogiczna obejmuje wszystkich uczniów, którzy tej pomocy potrzebują (nie tylko tych, którzy posiadają orzeczenie lub opinię poradni psychologiczno-pedagogicznych). Szkoły i przedszkola zobowiązane są do indywidualizacji kształcenia oraz zapewnienia wsparcia wszystkim uczniom lub wychowankom, stosownie do ich potrzeb. Katalog potrzeb, które są podstawą do objęcia ucznia lub wychowanka pomocą psychologicznopedagogiczną, jest katalogiem otwartym. Najważniejszym elementem tak rozumianej pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest rozpoznanie przez nauczyciela indywidualnych potrzeb i możliwości rozwojowych i edukacyjnych ucznia: • diagnoza dziecka poprzez zebranie informacji o indywidualnym rozwoju dziecka i jego funkcjach poznawczo-motorycznych, fizycznych, emocjonalno-społecznych, • zrozumienie zarówno natury, zaburzeń i trudności, jak i potencjału ucznia, • prognozowanie jego rozwoju, • podjęcie decyzji o postępowaniu korygującym, kompensacyjnym lub innym oraz stworzenie planu interwencji, pomocy i wsparcia, • wdrożenie zaplanowanych działań, odpowiedniego postępowania, • ocena postępów i efektów podjętych oddziaływań. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest realizowana m.in. poprzez zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, zajęcia logopedyczne, zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne, realizację obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, porady, konsultacje. Natomiast roztropne korzystanie w procesie kształcenia z narzędzi i zasobów cyfrowych oraz metod kształcenia wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne wskazuje, że szkoła (zgodnie z podstawą programową) ma stwarzać uczniom warunki do nabywania wiedzy i umiejętności potrzebnych do rozwiązywania problemów z wykorzystaniem metod i technik wywodzących się z informatyki, w tym logicznego i algorytmicznego myślenia, programowania, posługiwania się aplikacjami komputerowymi, wyszukiwania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, posługiwania się komputerem i podstawowymi urządzeniami cyfrowymi oraz stosowania tych umiejętności na zajęciach z różnych przedmiotów, m.in. do pracy nad tekstem, wykonywania obliczeń, przetwarzania informacji i jej prezentacji w różnych postaciach. Szkoła ma również przygotowywać ich do dokonywania świadomych i odpowiedzialnych wyborów w trakcie korzystania z zasobów dostępnych w internecie, krytycznej analizy informacji, bezpiecznego poruszania się w przestrzeni cyfrowej, w tym nawiązywania i utrzymywania opartych na wzajemnym szacunku relacji z innymi użytkownikami sieci. Szkoły i placówki, zapewniając uczniom dostęp do internetu, są zobowiązane podejmować działania zabezpieczające uczniów przed dostępem do treści, które mogą stanowić zagrożenie dla ich prawidłowego rozwoju. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie oraz rodzice powinni zostać poinformowani, że nieodpowiedzialne logowanie się do stron komercyjnych, bez przeczytania regulaminu portali, automatyczne wyrażanie zgód na dostęp do zdjęć, filmów, kontaktów, które są w telefonie, mogą okazać się niebezpieczne. Ważne jest również, aby podczas zdalnej nauki nie narazić uczniów na nieumyślne złamanie prawa, gdy nieświadomie udostępnimy dane osobowe lub wizerunek kolegów i koleżanek ucznia. Nauczyciele powinni sprawdzać aktualność zabezpieczeń na komputerach i smartfonach uczniów oraz zachęcać rodziców do instalowania darmowych programów kontroli rodzicielskiej. Ważne! Szkoła powinna wspomagać rodziców, informując ich o zasadach bezpiecznego i efektywnego korzystania z technologii cyfrowych. Warto przypomnieć, że o wszelkich formach cyberprzemocy (słownej, nękania, podszywania się pod inne osoby) szkoła jest zobowiązana informować odpowiednie organy, zarówno kiedy ofiarą jest uczeń, jak i wtedy, gdy dotyka ona nauczyciela. 5. Wdrażanie Zintegrowanej Strategii Umiejętności – rozwój umiejętności zawodowych w edukacji formalnej i pozaformalnej, w tym uczeniu się dorosłych Rada Ministrów przyjęła „Zintegrowaną Strategię Umiejętności 2030 (część szczegółowa)” Uchwałą nr 195/2020 z dnia 28 grudnia 2020 r. Dokument został opracowany w wyniku szerokich konsultacji, z uwzględnieniem wymogów wynikających z Umowy Partnerstwa, rekomendacji raportu „Strategia Umiejętności OECD: Polska” oraz założeń Nowego Europejskiego Programu na rzecz Umiejętności. Obszar oddziaływania VII określa cel edukacji zawodowej poprzez projektowanie, wdrażanie i rozwijanie rozwiązań pozwalających na wzmacnianie współpracy pomiędzy edukacją formalną i pozaformalną a pracodawcami. Ważnym elementem zapewniania integracji edukacji formalnej i pozaformalnej z potrzebami pracodawców jest transfer wiedzy praktycznej z przedsiębiorstw do instytucji edukacyjnych, m.in. poprzez system praktyk i staży osób uczących się oraz kadry uczącej. Nowe szkolnictwo branżowe (branżowe szkoły I stopnia, branżowe szkoły II stopnia, technika i szkoły policealne) bazuje na współpracy z pracodawcami. Priorytetem jest zaangażowanie pracodawców na każdym etapie kształcenia zawodowego, począwszy od określania potrzeb w zakresie nowych zawodów i kwalifikacji, poprzez projektowanie i realizację kształcenia zawodowego przy ścisłym udziale pracodawców, wyposażanie lub doposażanie pracowni kształcenia zawodowego, aż po weryfikację efektów uczenia się i zatrudnianie absolwentów szkół. Ważne! Dla nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych i nauczycieli praktycznej nauki zawodu przewidziana jest nowa forma doskonalenia – obowiązkowe szkolenia branżowe w wymiarze 40 godzin (szkolenia organizowane cyklicznie w okresach trzyletnich, w przedsiębiorstwach związanych z nauczanym zawodem). Celem szkoleń branżowych jest doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych potrzebnych do wykonywania pracy. Konieczne są efektywne kształcenie i szkolenie przez pracodawców nowych kadr posiadających poszukiwane przez nich umiejętności. 6. Wzmocnienie edukacji ekologicznej w szkołach. Rozwijanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne Od 1 września 2020 r. nauczyciele mają obowiązek – na zajęciach z wychowawcą – omawiać z uczniami najistotniejsze problemy klimatyczne oraz ochrony środowiska. Zagadnienia ochrony klimatu, jakości powietrza oraz odpowiedzialnej postawy obywatelskiej stanowią elementy edukacji o zrównoważonym rozwoju. Najważniejszym z nich jest wykonywanie treści podstawy programowej na różnych etapach kształcenia w przedmiotach takich jak przyroda, technika, biologia, chemia, geografia, wiedza o społeczeństwie. Rozwijanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne może być realizowane w szkołach poprzez następujące działania: • organizacja Dnia Ziemi oraz Światowego Dnia Ochrony Środowiska, • prowadzenie programów autorskich i innowacji pedagogicznych w szkołach, • konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej, • udostępnianie i popularyzacja informacji, w tym także materiałów drukowanych, • prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych, • wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne związane z gospodarką odpadową, ekologią i ochroną środowiska, • tworzenie ścieżek i ogródków dydaktycznych.