STAN PRAWNY NA 9 SIERPNIA 2021 Kierunki polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022 Opracował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty, współpracownik Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli ODN Uni-Terra w Poznaniu Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wy-chowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.), • Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280), • Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646 ze zm.), • Rozporządzenie MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2198). Minister Edukacji i Nauki na podstawie art. 60 ust. 3 pkt 1 Prawa oświatowego ustalił pod-stawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022. Warto podkreślić, że z kierunków realizacji polityki oświatowej państwa wynikają zadania dla orga-nów nadzoru pedagogicznego, placówek doskonalenia nauczycieli oraz przedszkoli i placówek publicznych. Dyrektorzy przedszkoli publicznych powinni wykorzystywać kierunki polityki oświatowej państwa do planowania własnego nadzoru i organizacji pracy placówki. W tym zakresie kon-tynuowane są dotychczasowe rozstrzygnięcia, które precyzowały, że nadzór pedagogiczny planuje się również zgodnie z potrzebami przedszkola. W roku szkolnym 2021/2022 dyrektor nadal planuje nadzór pedagogiczny, w tym ewaluacje wewnętrzne, uwzględniając wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego w poprzednim roku szkolnym. W nadchodzącym roku szkolnym podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa będą: 1. Wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny, m.in. przez właściwą organi-zację zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie oraz realizację zadań pro-gramu wychowawczo-profilaktycznego. 2. Wychowanie do wrażliwości na prawdę i dobro. Kształtowanie właściwych postaw szlachetności, zaangażowania społecznego i dbałości o zdrowie. 3. Działanie na rzecz szerszego udostępnienia kanonu edukacji klasycznej, wprowadzenia w dziedzictwo cywilizacyjne Europy, edukacji patriotycznej, nauczania historii oraz poznawania polskiej kultury, w tym osiągnięć duchowych i materialnych. Szersze i przemyślane wykorzystanie w tym względzie m.in. wycieczek edukacyjnych. 4. Podnoszenie jakości edukacji poprzez działania uwzględniające zróżnicowane potrzeby rozwojowe i edukacyjne wszystkich uczniów, zapewnienie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, szczególnie w sytuacji kryzysowej wywołanej pandemią COVID--19, w celu zapewnienia dodatkowej opieki i pomocy, wzmacniającej pozytywny klimat szkoły oraz poczucie bezpieczeństwa. Roztropne korzystanie w procesie kształcenia z narzędzi i zasobów cyfrowych oraz metod kształcenia wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne. 5. Wdrażanie Zintegrowanej Strategii Umiejętności – rozwój umiejętności zawodowych w edukacji formalnej i pozaformalnej, w tym uczeniu się dorosłych. 6. Wzmocnienie edukacji ekologicznej w szkołach. Rozwijanie postawy odpowiedzial-ności za środowisko naturalne. 1. Wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny, m.in. przez właściwą organi-zację zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie oraz realizację zadań pro-gramu wychowawczo-profilaktycznego Zgodnie z art. 1 Prawa oświatowego pierwszymi wychowawcami swoich dzieci są rodzice, natomiast przedszkole wspomaga wychowawczą rolę rodziny poprzez wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, które powinno być wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki dzieci i młodzieży. Ponieważ w przedszkolu nie realizuje się programu wychowawczo-profi-laktycznego, działania dyrektora przedszkola powinny skupić się na realizacji podstawy pro-gramowej, która wskazuje, że celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji. 2. Wychowanie do wrażliwości na prawdę i dobro. Kształtowanie właściwych postaw szlachetności, zaangażowania społecznego i dbałości o zdrowie Podstawa programowa wskazuje, że zadaniami przedszkola w zakresie wychowania ku war-tościom są kreowanie sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm spo-łecznych, których źródłem są rodzina, grupa w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze, oraz rozwijanie zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju, a także systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju. Z kolei kształtowanie postaw i respektowanie norm społecznych są oczywiście wskazaniem realizacji wymagania szczegółowo opisanego w Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Powyższy akt prawny wskazuje na następujące zadania przedszkola: • dzieci w przedszkolu czują się bezpiecznie, a relacje między wszystkimi członkami społeczności przedszkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu, • dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje, • podejmuje się działania wychowawcze i profilaktyczne mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań, • w przedszkolu kształtuje się postawę odpowiedzialności dzieci za działania własne i działania podejmowane w grupie, • podejmowane działania wychowawcze i profilaktyczne są monitorowane, ocenia się ich skuteczność, a w razie potrzeby dokonuje się ich modyfikacji. Ważne! Szczegółowe ustalenie zarówno katalogu wartości, jak i działań podejmowanych w procesie wychowania do wartości powinno zostać wypracowane wspólnie przez całą społeczność przedszkolną, czyli nauczycieli, rodziców i dzieci. 3. Działanie na rzecz szerszego udostępnienia kanonu edukacji klasycznej, wprowadzenia w dziedzictwo cywilizacyjne Europy, edukacji patriotycznej, nauczania historii oraz poznawania polskiej kultury, w tym osiągnięć duchowych i materialnych. Szersze i przemyślane wykorzystanie w tym względzie m.in. wycieczek edukacyjnych Powrót do kanonu edukacji klasycznej we współczesnej pedagogice wiąże się z krytyką pod-porządkowania edukacji bieżącym potrzebom ekonomicznym – prowadzi ona wtedy do in-strumentalnego postrzegania szkoły jako swoistej „fabryki dyplomów”. Zgodnie z założeniami edukacji klasycznej głównymi zadaniami edukacji szkolnej nie są przekaz wąsko rozumianej wiedzy praktycznej oraz wykształcenie specjalisty. Zasadniczym celem szkoły powinny być ogólna formacja uczniów, wprowadzenie ich do dojrzałości poprzez rozwój ich intelektu-alnego i duchowego potencjału, kształtowanie umysłu i charakteru. Warto zwrócić uwagę, że obowiązująca podstawa programowa wychowania przedszkolnego wskazuje m.in. na takie elementy edukacji klasycznej, jak: • wsparcie całościowego rozwoju dziecka, • wsparcie realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz groma-dzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna, • dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na pierwszym etapie edukacji. 4. Podnoszenie jakości edukacji poprzez działania uwzględniające zróżnicowane potrzeby rozwojowe i edukacyjne wszystkich uczniów, zapewnienie wsparcia psychologiczno- -pedagogicznego, szczególnie w sytuacji kryzysowej wywołanej pandemią COVID-19, w celu zapewnienia dodatkowej opieki i pomocy, wzmacniającej pozytywny klimat szkoły oraz poczucie bezpieczeństwa. Roztropne korzystanie w procesie kształcenia z narzędzi i zasobów cyfrowych oraz metod kształcenia wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne Zadania przedszkola to realizacja wskazań wynikających z wymagań oraz planowanie pracy z wykorzystaniem wskazań wynikających z diagnozy pracy przedszkola. Szerzej diagnoza jakości pracy obejmuje: • ewaluację realizowanych w przedszkolu programów, • diagnozowanie efektów pracy nauczycieli, • ocenę skuteczności podejmowanych działań w zakresie wychowania przedszkolnego. Kolejnymi elementami zapewnienia wysokiej jakości kształcenia są formułowanie wniosków oraz wdrażanie zmian w pracy zarówno przedszkola, jak i poszczególnych nauczycieli. Ważne! Pomocą psychologiczno-pedagogiczną obejmuje się wszystkie dzieci, które tej pomocy po-trzebują (nie tylko te, które posiadają orzeczenie lub opinię poradni psychologiczno- -pedagogicznych). Przedszkola zobowiązane są do indywidualizacji kształcenia oraz zapewnienia wsparcia wszystkim dzieciom, stosownie do ich potrzeb. Katalog potrzeb, które są podstawą do objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną, jest katalogiem otwartym. Najważniejszym elementem tak rozumianej pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest rozpoznanie przez nau-czyciela indywidualnych potrzeb i możliwości rozwojowych i edukacyjnych dziecka poprzez: • diagnozę dziecka – zebranie informacji o indywidualnym rozwoju dziecka i jego funkcjach poznawczo-motorycznych, fizycznych, emocjonalno-społecznych, • zrozumienie zarówno natury, zaburzeń i trudności, jak i potencjału dziecka, • prognozowanie rozwoju dziecka, • podjęcie decyzji o postępowaniu korygującym, kompensacyjnym lub innym oraz stworzenie planu interwencji, pomocy i wsparcia, • wdrożenie zaplanowanych działań, odpowiedniego postępowania, • ocenę postępów i efektów podjętych oddziaływań. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest realizowana m.in. poprzez zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, zajęcia logopedyczne, zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne, realizację obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, porady i konsultacje. W zakresie kompetencji cyfrowych podstawa programowa wskazuje na potrzebę kształtowa-nia samodzielnej aktywności poznawczej, w tym korzystania z nowoczesnej technologii. W przypadku konieczności pracy zdalnej zapewnienie bezpieczeństwa dzieci pozostających w domu spoczywa na ich rodzicach. Są oni także odpowiedzialni za potencjalne szkody, jakie mogą spowodować ich dzieci za pośrednictwem internetu innym osobom. Należy przypo-mnieć, że zdalne nauczanie w przypadku przedszkola oznacza realizację podstawy progra-mowej wychowania przedszkolnego przy współpracy nauczyciela i rodziców, w warunkach edukacji domowej. Zadaniem nauczycieli przedszkola jest przekazywanie rodzicom – za pośrednictwem strony internetowej przedszkola lub innej formy komunikacji – informacji dotyczących: • propozycji wykonania prac plastycznych, projektów technicznych, zabaw badawczych lub eksperymentów, • konkretnych propozycji aktywności dziecka, adekwatnych do realizowanego w przed-szkolu programu, • opracowanych propozycji twórczej aktywności dzieci, • wskazywania zasobów internetowych, np. słuchowisk, audycji radiowych, informacji o programach telewizyjnych, a także programów i zabaw online. Materiały powinny być udostępniane w rozsądnej ilości i w odpowiednich odstępach czaso-wych. Czas, w którym dziecko nie chodzi do przedszkola, można wykorzystać w warunkach domowych na większe usamodzielnienie dziecka pod okiem i we wsparciu rodziców. Dziecko powinno bawić się samodzielnie swoimi zabawkami, konstruować, układać, wykonywać czynności porządkowe, być swobodne w swej aktywności fizycznej poprzez wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych. 5. Wzmocnienie edukacji ekologicznej w szkołach. Rozwijanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne Rozwijanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne może być realizowane w przedszkolach poprzez następujące działania: • organizację Dnia Ziemi oraz Światowego Dnia Ochrony Środowiska, • prowadzenie programów autorskich i innowacji pedagogicznych w przedszkolach, • konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej, • udostępnianie i popularyzację informacji, • tworzenie ścieżek i ogródków dydaktycznych. Zadania dla kuratorów oświaty Zadania z zakresu nadzoru pedagogicznego dla kuratorów oświaty w zakresie kontroli w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego – „Organizacja wczesnego wspomagania rozwoju dziecka”. Kuratorium oświaty może sprawdzić, czy: • nauczyciele posiadają kwalifikacje do prowadzenia zajęć wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, a w szczególności, czy nauczyciel: o ukończył jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia, studia wyższe na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, w zakresie wczesnego wspomaga-nia rozwoju dziecka, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub o ukończył studia wyższe w zakresie fizjoterapii, rehabilitacji ruchowej lub terapii pedagogicznej oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub o ukończył jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia, studia wyższe na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, a ponadto ukończył studia pody-plomowe w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, terapii pedago-gicznej, terapii rodzin lub innego rodzaju terapii właściwej dla pobudzania psycho-ruchowego i społecznego rozwoju dziecka oraz posiada przygotowanie pedago-giczne, lub o ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela logopedy; • skład zespołu wczesnego wspomagania jest prawidłowo powołany, w szczególności, czy w pracy zespołu biorą udział: o pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka, o psycholog i logopeda, o inni specjaliści (w zależności od potrzeb dziecka i jego rodziny); • opracowanie i realizowanie z dzieckiem i jego rodziną indywidualnego programu wczesnego wspomagania uwzględnia: o działania wspomagające rodzinę dziecka w zakresie realizacji programu oraz ko-ordynowania działań osób prowadzących zajęcia z dzieckiem, o ocenianie postępów oraz trudności w funkcjonowaniu dziecka, w tym identyfiko-wanie i eliminowanie barier i ograniczeń w środowisku utrudniających jego ak-tywność i uczestnictwo w życiu społecznym, o analizowanie skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego rodzinie, wprowa-dzanie zmian w programie stosownie do potrzeb dziecka i jego rodziny oraz pla-nowanie dalszych działań w zakresie wczesnego wspomagania; • zespół szczegółowo dokumentuje działania prowadzone w ramach indywidualnego programu wczesnego wspomagania, w tym prowadzi arkusz obserwacji dziecka za-wierający: o ocenę sprawności dziecka w zakresie: motoryki dużej, motoryki małej, percepcji, komunikacji, rozwoju emocjonalnego i zachowania, o ocenę postępów oraz trudności w funkcjonowaniu dziecka, o informacje dotyczące poszczególnych zajęć realizowanych w ramach wczesnego wspomagania.