STAN PRAWNY NA 26 KWIETNIA 2019 Zawieszenie nauczyciela w pełnieniu obowiązków (przyczyny i skutki) Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.). Zawieszenie nauczyciela w pełnieniu obowiązków reguluje art. 85t KN, zakładający możliwość odsunięcia nauczyciela od wykonywania obowiązków w szkole, a więc od pracy z dziećmi lub młodzieżą w sytuacji, kiedy istnieje uzasadnione podejrzenie, że nauczyciel dopuścił się poważnego uchybienia względem podstawowych obowiązków zawodowych. Oczywiście nie każde naruszenie obowiązków skutkować będzie odsunięciem od pracy, gdyż zawieszenie nie jest karą, a więc sankcją represyjną, ale swoistym środkiem zabezpieczającym. Chodzi o to, by nie dopuścić do powtórnego naruszenia obowiązków przez nauczyciela, a w szczególności, by ustrzec uczniów przed negatywnymi następstwami ewentualnych dalszych niewłaściwych zachowań osoby, na której ciąży już zarzut. Zawieszenie obligatoryjne czy fakultatywne Zgodnie z KN o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków nauczyciela decyduje dyrektor szkoły (placówki) zatrudniający nauczyciela, a w przypadku, gdy chodzi o dyrektora – organ prowadzący. Przypisanie dyrektorowi (i odpowiednio organowi prowadzącemu w stosunku do dyrektora) prawa do odsuwania swoich podwładnych od pracy nie oznacza jednak swobody w podejmowaniu decyzji w tych sprawach, albowiem możliwość skorzystania z tego środka jest uzależniona od spełnienia określonych w przepisach przesłanek. Odwołując się do KN, trzeba stwierdzić, że w niektórych przypadkach zawieszenie nauczyciela w czynnościach jest właściwie obowiązkiem dyrektora, w niektórych zaś dyrektor decyduje, czy wobec zaistnienia opisanych w przepisie okoliczności jest to działanie niezbędne. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w przypadku nauczyciela zatrudnionego w kilku szkołach dyrektorzy poszczególnych szkół będą niezależnie od siebie decydować o zawieszeniu swojego podwładnego. Z obligatoryjnym zawieszeniem w pełnieniu obowiązków mamy do czynienia – w myśl art. 85t ust. 2 KN – w sytuacji, gdy: • przeciwko nauczycielowi wszczęto postępowanie karne, • został złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczący czynu naruszającego prawa i dobro dziecka – chyba, że we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego rzecznik dyscyplinarny wnosi o wymierzenie kary dyscyplinarnej nagany z ostrzeżeniem i jednocześnie ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów niecelowe jest odsunięcie odpowiednio nauczyciela albo nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora szkoły od wykonywania obowiązków w szkole. Nauczycielska pragmatyka nie zawiera żadnego katalogu czynów, który precyzowałby to ogólne określenie, w związku z czym trzeba przyjąć, że chodzi o wszelkie przestępstwa albo naruszenia obowiązków, w których pokrzywdzonym byłoby dziecko. W tym zakresie będą się zatem mieściły wszelkie czyny związane z użyciem przez nauczyciela przemocy wobec dziecka, takie jak pobicie, naruszenie nietykalności cielesnej czy też tak poważne akty bezprawne, jak czyny pedofilskie. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że nie ma znaczenia, czy postępowanie karne dotyczy zachowań, jakich nauczyciel dopuścił się w pracy lub też poza nią. Zatem nawet jeśli nauczyciel jest podejrzany o czyny przeciwko dobru np. swoich dzieci, to również będzie to stanowiło przesłankę do jego zawieszenia. Szczególnym przypadkiem w świetle nauczycielskiej pragmatyki jest sytuacja, kiedy w związku z prowadzonym postępowaniem karnym wobec nauczyciela zastosowany zostanie środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania albo nauczyciel zostanie pozbawiony wolności. Otóż wówczas zawieszenie w pełnieniu obowiązków następuje z mocy prawa i nie wymaga podejmowania żadnych formalnych czynności przez dyrektora szkoły. Poza wskazanymi wyżej przypadkami nauczyciel może zostać zawieszony w pełnieniu obowiązków także wtedy, gdy wszczęto przeciwko niemu postępowanie karne lub złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli – ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów – celowe jest odsunięcie go od wykonywania obowiązków w szkole. W sprawach niecierpiących zwłoki o zawieszeniu można zaś zdecydować przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Chodzi tu zatem o takie przypadki, kiedy nauczyciel nie naruszył praw i dóbr dziecka, ale czyn (czyny), o jaki się go podejrzewa, przemawia za tym, by zaprzestał wykonywania zawodu. O tego typu sytuacji możemy mówić, gdy np. nauczyciel stawi się do pracy pod wpływem alkoholu albo na skutek jego nadużywania będzie zaniedbywał swoje obowiązki, np. bez usprawiedliwienia nie stawi się w pracy. Ocena, czy nauczyciela należy odsunąć od pracy, czy też taka potrzeba nie zachodzi, należy do dyrektora, przy czym nie powinien on działać pochopnie. Dyrektor musi bowiem brać pod uwagę to, że nauczyciel może zakwestionować jego decyzję, a wówczas zostanie skontrolowane, czy uzasadnione było zastosowanie ww. środka. Jak długo może trwać zawieszenie? Zawieszenie w pełnieniu obowiązków nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy, chyba że przeciwko nauczycielowi lub nauczycielowi pełniącemu funkcję dyrektora szkoły toczy się jeszcze postępowanie karne lub postępowanie dyscyplinarne, w związku z którym nastąpiło zawieszenie. Czy zawieszenie można podważyć? Zgodnie z art. 85t ust. 5 KN od decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków odpowiednio nauczycielowi albo nauczycielowi pełniącemu funkcję dyrektora szkoły przysługuje odwołanie do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, za pośrednictwem odpowiednio dyrektora szkoły albo organu prowadzącego szkołę. Komisja dyscyplinarna pierwszej instancji rozpatruje odwołanie od decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków w składzie 3 członków na posiedzeniu niejawnym, które powinno odbyć się w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania. Art. 82 stosuje się odpowiednio (art. 85t ust. 6 KN). Komisja dyscyplinarna pierwszej instancji wydaje postanowienie o utrzymaniu w mocy lub uchyleniu decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków. Komisja dyscyplinarna pierwszej instancji uchyla decyzję o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków, jeżeli w toku postępowania wyjaśniającego nie został uprawdopodobniony zarzut uchybienia godności zawodu lub obowiązkom nauczyciela, o których mowa w art. 6 KN, a także, gdy rzecznik dyscyplinarny przy komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji wniósł o wymierzenie kary, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 1 KN i jednocześnie ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów niecelowe jest odsunięcie odpowiednio nauczyciela albo nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora szkoły od wykonywania obowiązków w szkole. Ważne! Na postanowienie komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji organowi, który wydał decyzję o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków, nauczycielowi albo nauczycielowi pełniącemu funkcję dyrektora szkoły służy zażalenie do odwoławczej komisji dyscyplinarnej w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia za pośrednictwem komisji, która wydała postanowienie. Odwoławcza komisja dyscyplinarna rozpatruje odwołanie od decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków w składzie 3 członków, na posiedzeniu niejawnym, które powinno odbyć się w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania. Art. 82 stosuje się odpowiednio. Postanowienie odwoławczej komisji dyscyplinarnej jest ostateczne. Pewne wątpliwości mogą się pojawić w sytuacji, kiedy upłynie ustawowy sześciomiesięczny okres zawieszenia, a postępowanie karne albo dyscyplinarne zostanie zawieszone. Formalnie rzecz ujmując, instytucja zawieszenia postępowania powoduje, że postępowanie się nie toczy, to jednak nie będzie to skutkować uchyleniem zawieszenia w pełnieniu obowiązków. Przywołany wcześniej art. 85t ust. 2 KN wskazuje, że intencją ustawodawcy było odsunięcie nauczyciela od wykonywania zawodu do czasu zakończenia postępowania, które za zawieszeniem przemawiało. Finansowe skutki zawieszenia Według art. 85u KN wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela oraz nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora szkoły w okresie zawieszenia w pełnieniu obowiązków może ulec zmniejszeniu, a tymczasowo aresztowanego ulega zmniejszeniu najwyżej do połowy, w zależności od stanu rodzinnego nauczyciela, począwszy od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zawieszenie. W okresie • zawieszenia w pełnieniu obowiązków nie przysługują dodatki oraz wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, • odbywania kary pozbawienia wolności nauczycielowi oraz nauczycielowi pełniącemu funkcję dyrektora szkoły nie przysługuje wynagrodzenie. Czy uniewinnienie skutkuje rekompensatą? Wspomniano już, co dzieje się z decyzją o zawieszeniu nauczyciela w pełnieniu obowiązków w sytuacji, kiedy nie potwierdzą się stawiane mu zarzuty, a postępowanie, czy to karne, czy dyscyplinarne, zostanie umorzone. Trzeba mieć jednak świadomość, że samo postanowienie umarzające postępowanie czy też orzeczenie uniewinniające nie w pełni usatysfakcjonuje nauczyciela, który odczuł także w swoim domowym budżecie odsunięcie od pracy. Ustawodawca przewidział taką sytuację i w art. 85u ust. 4 KN postanowił, że jeżeli postępowanie dyscyplinarne lub karne zakończy się umorzeniem z braku dowodów winy albo wydaniem orzeczenia lub wyroku uniewinniającego, nauczycielowi należy zwrócić zatrzymane kwoty wynagrodzenia. Niestety zacytowany powyżej przepis nie jest równoznaczny ze zrekompensowaniem wszelkich utraconych zarobków nauczyciela. Jak bowiem stwierdził Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 18 kwietnia 2011 r. (III PK 62/10), „wynagrodzenie za pracę w godzinach ponadwymiarowych, których nauczyciel nie przepracował z powodu zawieszenia go w pełnieniu obowiązków, nie może być zwrócone w przypadku umorzenia postępowania dyscyplinarnego lub karnego albo wydania orzeczenia lub wyroku uniewinniającego”. Zawieszenie nauczyciela a organizacja pracy Zawieszenie oznacza odsunięcie od świadczenia pracy, a więc od prowadzenia zajęć, które przewidziane są planem nauczania i powinny zostać zrealizowane. Zawieszenie w pełnieniu obowiązków powoduje więc analogiczny skutek dla organizacji pracy szkoły (placówki) jak każda inna absencja nauczyciela i wymaga zorganizowania zastępstwa. W związku z tym, że zawieszenie nauczyciela w pełnieniu obowiązków wynika z sytuacji, których nie dało się przewidzieć, realizacja godzin w zastępstwie odsuniętego od pracy nauczyciela będzie odbywać się – przynajmniej na początku – w ramach godzin doraźnych zastępstw. W sytuacji, gdyby zawieszenie miało trwać dłużej, dyrektor powinien podjąć się zmiany arkusza organizacji i przydzielić godziny jako ponadwymiarowe lub też postarać się o zatrudnienie innego nauczyciela na zastępstwo.