Niedojrzali emocjonalnie rodzice Opracowała: Kinga Bartkowiak, absolwentka etnologii, copywriterka, blogerka, miłośniczka zdrowego stylu życia, jogi i medytacji Od dorosłych oczekujemy dojrzałości, stosownego zachowywania się czy – jeśli są rodzicami – przekazywania dzieciom odpowiednich wzorców. Niestety nie zawsze odznaczają się oni cechami, które sprzyjają dobrej komunikacji czy wzajemnemu zrozumieniu. Niedojrzali emocjonalnie rodzice są mało empatyczni, uważają, że zawsze mają rację, i nie potrafią postawić się na miejscu swojego dziecka. Jak można uwolnić się od ich wpływu już w dorosłości? Kiedy wyobrażamy sobie idealną relację pomiędzy rodzicem a dzieckiem, widzimy dorosłego, który jest obecny, uczy, jak sobie radzić z emocjami i trudnymi sytuacjami, stanowi wzór do naśladowania. Niestety ten obraz w przypadku niedojrzałych emocjonalnie rodziców tak nie wygląda – nie tylko nie są oni wsparciem dla swoich dzieci ani nie oferują im bezpieczeństwa emocjonalnego, lecz także wymagają, aby to na ich emocje i potrzeby zważać najbardziej. Kim są niedojrzali emocjonalnie rodzice? Jakie cechy wyróżniają niedojrzałych emocjonalnie rodziców na tle innych dorosłych? Odpowiedź na to pytanie znajduje się w publikacjach Lindsay C. Gibson, której książki Dorosłe dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców oraz Jak wyzwolić się spod wpływu niedojrzałych emocjonalnie rodziców ukazały się po polsku. Autorka, która jest psycholożką kliniczną, wskazuje kilka cech charakteryzujących wspomnianą niedojrzałość u dorosłych. To osoby niezdolne do autorefleksji. Są nieelastyczne, nie zmieniają swojego zdania, uważają, że zawsze mają rację, a jeśli na jakimś tle pojawi się konflikt, mimo swoich nietrafionych argumentów nie potrafią przeprosić – wręcz przeciwnie, wymagają przeprosin od swojego dziecka i obarczają je emocjonalną winą. Tacy dorośli są również egocentryczni, nie potrafią dostrzec emocji swoich pociech, nie są także zainteresowani ich wewnętrznym światem przeżyć. Nie potrafią spełniać potrzeb emocjonalnych innych osób, ponieważ często w ogóle ich nie zauważają. Mają upośledzoną zdolność odczuwania empatii oraz problem z bliskością emocjonalną, z nawiązaniem komunikacji i bliskich więzi, a mówienie o swoich odczuciach powoduje u nich dyskomfort. Charakterystyczną cechą niedojrzałych rodziców jest niestabilność emocjonalna. Co to oznacza? To osoby, które w dorosłości nie potrafią się samoukoić, czyli nie wiedzą, jak radzić sobie z trudnymi emocjami, stresem, nieprzyjemnymi zdarzeniami. Nie znajdują w sobie rozwiązań i oczekują, że ktoś inny je uspokoi. Przejawia się to tym, że w trudnych, stresujących momentach niedojrzały emocjonalnie dorosły będzie bardzo łatwo wybuchał płaczem lub wpadał w dużą złość i oczekiwał od innych wzięcia odpowiedzialności za jego stany emocjonalne. Niedojrzali dorośli to również osoby, dla których liczy się przede wszystkim ich własny komfort. Są niewrażliwe na entuzjazm innych, często nie cieszą się z sukcesów swoich dzieci. Niestety tacy rodzice z reguły nie są również zainteresowani zmianą. Ich potrzeby są zazwyczaj zaspokajane, a bez zdolności do autorefleksji nie zauważają, że ignorują pragnienia i uczucia innych, w tym swoich pociech. Dla dziecka relacja z rodzicem jest jedną z pierwszych i najważniejszych relacji w życiu, dlatego działa jak matryca. Osoba, która w dzieciństwie nie otrzymała akceptacji, bliskości czy wsparcia, może być w dorosłości nieufna wobec innych osób. Warto dodać, że niedojrzali emocjonalnie rodzice czasami bez trudu zaspokajają fizyczne czy finansowe potrzeby swoich dzieci, dbają o to, by nie brakowało im zabawek czy pomocy edukacyjnych. U dziecka, a później również dorosłego, który próbuje przepracować swoją relację z rodzicem, może to powodować dysonans – z jednej strony taka osoba czuje, że rodzic o nią dbał i zaspokajał jej potrzeby, ale z drugiej ma poczucie, że było wręcz odwrotnie – ma poczucie porzucenia emocjonalnego, bycia kimś nieważnym i niezauważalnym dla swojego rodzica. Lindsay C. Gibson wprowadziła klasyfikację niedojrzałych emocjonalnie rodziców i wyróżniła cztery typy: • emocjonalny rodzic, czyli rodzic, który jest zaabsorbowany swoimi emocjami, odbiera on niewielkie trudności jako wielkie katastrofy, oczekuje od innych pomocy w radzeniu sobie z własnymi uczuciami, • bierny rodzic, czyli rodzic, o którym czasami mówi się, że ma liberalne podejście do wychowania dzieci – pozwala na wiele, daje dziecku aż za dużo swobody, nie interesuje się nim, może nawet przyzwalać na przemoc ze strony drugiego rodzica czy partnera, • zdeterminowany rodzic, czyli rodzic, który z jednej strony dąży do osiągnięcia własnych celów i jest na nich maksymalnie skoncentrowany, z drugiej zaś uważa, że wie, co jest najlepsze dla swojego dziecka, i próbuje je kontrolować oraz nim zarządzać, • odtrącający rodzic, czyli rodzic zainteresowany własnymi potrzebami, celami i sprawami, zupełnie izolujący się od rodziny, nieokazujący czułości i wsparcia. Jak uwolnić się spod wpływu niedojrzałych rodziców? Dzieci, choć mogą być zdezorientowane, nie mają innego wzoru relacji z rodzicem niż ta, w której pozostają, dlatego może być im trudno zauważyć nieprawidłowości pojawiające się w tej więzi. Jak wskazuje jednak Gibson, można wyróżnić dwa modele objawów przejawianych przez dzieci pozostające pod wpływem swoich niedojrzałych emocjonalnie rodziców. Pierwszy model dotyczy dzieci impulsywnych, łatwo wpadających w złość, sprawiających trudności swoim zachowaniem. Nauczycielom łatwo zauważyć właśnie takie dziecko, ponieważ może ono przeszkadzać w czasie lekcji czy brać udział w klasowych sprzeczkach. Z kolei drugi model dotyczy dzieci wstydliwych, zaangażowanych w pomoc innym, bardzo troszczących się o ich opinię oraz zabiegających o akceptację. Negatywne doświadczenia z rodzicami nie oznaczają, że dziecko nie rozwinie w sobie obrazu prawidłowo wyglądającej relacji. Częściowo brak wsparcia, akceptacji czy bliskości ze strony rodzica może zastąpić dobra więź z drugim rodzicem, rodzicami kolegów, dziadkiem, ale również nauczycielem. Takie osoby dają dziecku poczucie, że w relacji z drugim człowiekiem można wzrastać i rozwijać się, co skłania także do samorozwoju i szukania wsparcia w dorosłości. Uwolnienie się spod wpływu niedojrzałych emocjonalnie rodziców następuje zazwyczaj dopiero w dorosłości, kiedy człowiek zaczyna już zdawać sobie sprawę z tego, jak wyglądały jego relacje z bliskimi osobami. Pierwszym ważnym krokiem ku uwolnieniu się jest sama świadomość tego, jak rodzic się zachowywał i jakie cechy przejawiał. Zrozumienie, z jakich powodów dorosły nie okazywał dziecku bliskości, nie dzielił entuzjazmu i nie potrafił zatroszczyć się o jego emocjonalne potrzeby, pozwala pozbyć się poczucia winy, które często pojawia się w odpowiedzi na zachowania rodzica. Dziecko może bowiem uważać, że to ono jest przyczyną odtrącenia. Uświadomienie sobie, że tak nie jest, pomaga porzucić zniekształcony obraz rzeczywistości z dzieciństwa. Po drugie, ważne jest, by zdać sobie sprawę, że mimo ciągłej obecności rodziców w życiu, a niewykluczone, że i kolejnych doświadczeń związanych z niedojrzałością emocjonalną, nie musimy przyznawać rodzicom racji, ulegać ich zachciankom czy troszczyć się o ich potrzeby. Ten etap wymaga pracy własnej i często wiąże się z koniecznością opierania się automatycznym myślom oraz poczuciu winy. Pomocne mogą okazać się zarówno psychoterapia, jak i książki samopomocowe, które wspierają w podejmowaniu kolejnych kroków. Dzięki wprowadzeniu takiej zmiany i niepozwalaniu niedojrzałym rodzicom, by ich działania wpływały na nasze samopoczucie, poczujemy wytchnienie. Należy pamiętać, że niedojrzali emocjonalnie rodzice nie wykazują potrzeby zmiany swojego zachowania albo nastawienia, dlatego tak bardzo istotny jest proces uświadomienia sobie, że nasz nastrój nie zależy od czyichś słów lub działań. Ważne jest również, by dać sobie czas na wszystkie emocje, które pojawiają się w procesie uwalniania się od wpływu rodziców. Może to być złość, ale również strata – poczucie żałoby jest w tej sytuacji zupełnie naturalne. Może pojawić się potrzeba opłakiwania doświadczeń z dzieciństwa, których się nie miało i których po latach nie da się już odzyskać. Podsumowanie Niedojrzałość emocjonalna rodziców krzywdzi dzieci. Dzieci wzrastają w poczuciu, że nie mogą polegać na najbliższych osobach, nie dostają od nich oznak bliskości i więzi, często nie otrzymują również pochwał za sukcesy ani zaspokojenia potrzeby bycia kochanym i zauważonym. Na szczęście dzięki innym dorosłym – nauczycielom, wychowawcom – a także dzięki własnej pracy w przyszłości można złagodzić negatywne skutki związane z rozwojem w cieniu niedojrzałości rodzica. Bibliografia: • A. Bogdańska, Niedojrzali emocjonalnie rodzice, https://www.twojpsychologursynow.pl/niedojrzali-emocjonalnie-rodzice/ (dostęp: 21.07.2021). • L. C. Gibson, Dorosłe dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców, Kraków 2018. • L. C. Gibson, J. Gutral, Niedojrzałym emocjonalnie rodzicom mówimy STOP – dla własnego dobra. Rozmowa z Lindsay Gibson, https://zdrowaglowa.pl/niedojrzalym-emocjonalnie-rodzicom-mowimy-stop-dla-wlasnego-dobra-rozmowa-z-lindsay-gibson/ (dostęp: 21.07.2021).