Plotka w środowisku zawodowym i szkolnym Opracowała: Kinga Bartkowiak, absolwentka etnologii, copywriterka, blogerka, miłośniczka zdrowego stylu życia, jogi i medytacji Chociaż plotkowanie powszechnie uznawane jest za coś niemile widzianego, to jednak większość z nas od czasu do czasu styka się z plotką. Plotkowanie jest bowiem powszechnym zachowaniem, dotyczącym zarówno kobiet, jak i mężczyzn, osób o każdym wykształceniu czy pochodzącym z różnych środowisk. O ile opowiadanie sobie plotek podczas prywatnego spotkania raczej nikomu nie zaszkodzi, to już plotki rozsiewane w środowisku zawodowym mogą być krzywdzące i doprowadzić do poważnych konsekwencji. Kilka słów o plotkowaniu Plotkowanie w języku polskim ma niemal wyłącznie negatywne znaczenie. Kojarzy się z ujawnianiem (bądź tworzeniem fałszywych) informacji przy nieobecności osób, których te informacje dotyczą. Tak rozumiana plotka łamie dwie maksymy konwersacyjne wskazane przez Herberta Paula Grice’a, czyli prawa, które regulują komunikację językową, a więc: • maksymę jakości („Nie mów czegoś, czego nie możesz poprzeć dowodami”), • maksymę sposobu („Unikaj niejasnych sformułowań, unikaj niejednoznaczności”). Czy plotka jest formą komunikacji? Naukowcy zajmujący się analizowaniem języka i zjawisk społecznych nie mają co do tego wątpliwości – plotkujemy wszyscy, a według badań przeprowadzonych na University of California Riverside człowiek spędza dziennie ok. godziny na plotkowaniu. Czasami robimy to nawet nieświadomie, nie zdając sobie sprawy z tego, że przekazywane informacje są plotkami. Dlaczego więc tak chętnie plotkujemy? Dlaczego plotkujemy? Biorąc pod uwagę psychologiczne motywacje, z generowaniem plotek możemy mieć do czynienia z kilku powodów. Pierwszym z nich jest chęć zwrócenia na siebie uwagi i polepszenia swojej pozycji społecznej poprzez zaprezentowanie siebie jako osoby, która ma dostęp do mało znanych informacji. Prawdopodobnie ta motywacja przekazywania plotek była najważniejsza dla naszych odległych przodków, ponieważ zorientowanie w tym, kto jakimi dysponuje zasobami, dawało przewagę. Ważną funkcją komunikacji jest informowanie. Chcemy być informowani, ale też sam nadawca poprzez swój komunikat chce przekazywać informacje. Nie sposób jednak wiedzieć wszystko o wszystkich, więc jeśli sytuacja tego wymaga i dochodzi u nadawcy do deficytu poznawczego, wówczas może on spróbować wypełnić lukę informacyjną i samemu wygenerować dane, tworząc tym samym plotkę. Podobnie plotki przekazywane są wtedy, gdy nie ufamy naszym nadawcom oficjalnych informacji. Konfrontujemy je z innymi osobami, czasami dopowiadając coś od siebie lub próbując wytłumaczyć sobie, co usłyszeliśmy. Choć te motywacje są ważne, to jednak na co dzień plotka pełni po prostu funkcję nawiązującą i podtrzymującą kontakty z innymi. Szacuje się, że ok. 15 proc. powtarzanych plotek ma charakter oceniający i w związku z tym szkodliwy, a na ogół ludzie powtarzają sobie nawzajem zasłyszane fakty. Plotki pojawiają się nawet podczas rozmów z nieznajomymi. W ten sposób dowiadujemy się czegoś o grupie czy poszczególnych osobach, ale sami również dzielimy się informacjami, dając tym samym dowód swojego zaufania. Jak sobie radzić ze szkodliwymi plotkami w środowisku pracy? Pamiętajmy, że niektóre plotki są szkodliwe. Dzieje się tak zwłaszcza w środowisku zawodowym, kiedy plotki mogą nie tylko negatywnie wpływać na ogólną atmosferę, ale i na wizerunek oraz dobre imię konkretnej osoby. Pracownikowi, który stał się obiektem plotek, trudniej skupić się na pracy i staje się mniej efektywny, a dodatkowo cierpi na tym jego zdrowie psychiczne. Co robić, kiedy stajemy się obiektem plotek współpracowników? Rozwiązań jest kilka i wybór właściwego z nich zależy od nasilenia plotek, relacji z przełożonymi/współpracownikami czy też naszych własnych preferencji dotyczących tego, jak chcemy w danej sytuacji postąpić. W pierwszej kolejności można spróbować znaleźć „źródło” plotek i skonfrontować się ze współpracownikiem. Warto szczerze powiedzieć, że rozpowiadane przez niego informacje są krzywdzące, nieprawdziwe albo nie mają związku z zajmowanym stanowiskiem, więc nie powinny być przedmiotem rozmów w miejscu pracy. Taka konfrontacja nie jest niczym łatwym, ale może przynieść zamierzony skutek. Jeśli plotki nie przestaną krążyć, wtedy można poradzić się przełożonych. Najlepiej umówić się z dyrektorem na spokojną rozmowę i przedstawić sytuację. Czasami dopiero wyjaśnienie sprawy na wyższym szczeblu pomaga rozprawić się z niechcianymi plotkami. Jeśli zaś wolimy nie konfrontować się z osobą rozsiewającą plotki czy też udać się na spotkanie z przełożonym, wówczas możemy po prostu zignorować krążące informacje. To nie jest idealne rozwiązanie, ale pozwalające przeczekać trudny czas. Zazwyczaj plotki z czasem ustają i placówka zaczyna żyć innymi sprawami. Taki dystans do rozpowiadanych o nas informacji może być sposobem na plotki, jednak pod warunkiem, że nie są one uporczywe i bardzo krzywdzące bądź kłamliwe i godzące w wizerunek (bowiem z tego rodzaju pomówieniami lepiej jednak walczyć i chronić swoje dobre imię). W kontekście plotek ważne jest również zapobieganie. Można starać się, aby atmosfera w pracy była przyjemna i wolna od plotkowania. Najlepiej samemu wystrzegać się rozpowiadania plotek bądź brania udziału w takich dyskusjach. Warto także zachować powściągliwość w opowiadaniu o swoich prywatnych sprawach współpracownikom, do których nie mamy pełnego zaufania i z którymi nie utrzymujemy przyjacielskich stosunków. Dzięki temu możemy uniknąć krążących po całej placówce informacji na temat naszego prywatnego życia. Czy plotkowanie to już mobbing? W sferze prywatnej za plotkowanie zazwyczaj nie grożą poważne konsekwencje, a czy tak samo jest w środowisku pracy? Czy plotka może zostać uznana za mobbing? Według polskiego prawa za mobbing uznaje się takie działania, które m.in. zmierzają do wyeliminowania pracownika z zespołu bądź też do izolowania go od innych współpracowników. Szczególnie trzeba zwrócić uwagę na zdarzenia mające negatywny wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej pracownika, jego odbiór społeczny przez kolegów z pracy czy możliwość komunikowania się ze współpracownikami oraz przełożonymi. Choć ustawodawca nie wskazał konkretnej listy zachowań, które można uznać za mobbing, to jednak bez wątpienia kłamliwe plotki czy pomówienia mogą prowadzić do izolacji pracownika albo do pogorszenia jego stosunków społecznych. Prawo wskazuje, że mobbing to działanie, które jest systematycznym i długotrwałym nękaniem. Pojedyncza plotka nie będzie więc uznana za działanie mobbingujące, jednak jeśli plotki rozsiewane są systematyczne i zmierzają do izolowania pracownika, wówczas można skonsultować z prawnikiem zaistniałą sytuację. Plotka w środowisku szkolnym Szczególna sytuacja dotyczy szkoły, gdyż plotkowanie na korytarzach szkolnych, w klasach czy nawet w pokojach nauczycielskich zdarza się tak samo często jak w innych miejscach pracy. Większość plotek opartych jest na faktach i ma nieszkodliwy charakter, ale niektóre z nich mogą prowadzić do poważnych, a czasami nawet tragicznych konsekwencji. Nauczyciele i wychowawcy powinni być szczególnie czujni na plotki rozpowszechniane przez uczniów o innych uczniach. Dla dzieci to rówieśnicy są najważniejszymi postaciami, ich zdanie ma często dla nich większe znaczenie niż opinia rodziców czy nauczycieli, dlatego każda krzywdząca, nieprawdziwa albo wyjątkowo niemiła plotka może stać się powodem trudności dla dziecka czy nastolatka. Statystyki pokazują, że coraz więcej młodych ludzi cierpi na zaburzenia psychiczne i podejmuje próby samobójcze. Uważność nauczycieli na to, co się dzieje w klasach i na samych uczniów – może pomóc uniknąć takich problemów. Ważne, by uświadamiać dzieci i młodzież, że plotka, która wydaje się niewinna, może powodować cierpienie. To dobry temat do wykorzystania podczas lekcji wychowawczej czy warsztatów, chociażby poprzez nawiązanie do popularnej dziecięcej gry w głuchy telefon. Można w ten sposób pokazać, ilu zniekształceniom podlega informacja przekazywana od jednej do drugiej osoby. Ta końcowa zazwyczaj niewiele ma wspólnego z prawdą. Warto posiłkować się scenariuszami zajęć dotyczącymi dobrej komunikacji i szkodliwości plotkowania, dostosowanymi do grupy wiekowej. Podsumowanie Atmosfera w placówce zależy również od nauczycieli oraz innych pracowników, od ich wzajemnych postaw wobec siebie. Podobnie jak w każdym innym miejscu pracy, tak i w szkole warto powstrzymywać się od plotek na temat kolegów i koleżanek nauczycieli. To dobra praktyka, która nie tylko jest podstawą profesjonalizmu i etyki zawodowej, ale też sprawia, że w pracy panuje przyjaźniejszy nastrój, co wpływa pozytywnie na kreatywność oraz efektywność pracowników. Mimo że plotkowanie w gronie zaufanych przyjaciół jest najczęściej nieszkodliwe, a samo przekazywanie plotek jest zjawiskiem powszechnym, to jednak sytuacje zawodowe wymagają wyższych standardów komunikacji. W pracy warto kierować się dobrymi praktykami dotyczącymi rozmowy, tj. aktywnym słuchaniem, jasnym przekazywaniem informacji, powstrzymywaniem się od podawania dalej informacji niesprawdzonych bądź niemających związku z rozmową. Dzięki temu atmosfera w pracy będzie bardziej profesjonalna i miła. Bibliografia: • Uczeni wyjaśniają, dlaczego plotkujemy. I jakie to przynosi korzyści, https://www.rmfclassic.pl/informacje/Slowo,11/Uczeni-wyjasniaja-dlaczego-plotkujemy-I-jakie-to-przynosi-korzysci,41108.html (dostęp: 15.07.2021). • A. Wagner, Plotka jako narzędzie kształtowania rzeczywistości społecznej. „Studia Socjologiczne” 2006, nr 4(183).