STAN PRAWNY NA 12 LIPCA 2021 Kwalifikacje potrzebne do prowadzenia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1289), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r. poz. 1635), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych po-radniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków udzielania i cofania zezwolenia na założenie przez osobę prawną lub osobę fizyczną szkoły lub placówki publicznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1591). Wczesnym wspomaganiem rozwoju obejmowane są dzieci z niepełnosprawnościami oraz ich rodziny, od momentu stwierdzenia u dziecka niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki w szkole. Zajęcia prowadzone w ramach wczesnego wspomagania rozwoju mają na celu zni-welowanie różnic pomiędzy dzieckiem, u którego wykryto szczególne potrzeby edukacyjne, a dzieckiem zdrowym, rozwijającym się prawidłowo. Wczesne wspomaganie rozwoju może obejmować bardzo różne deficyty, jak zaburzenia słuchu czy wzroku, ale też zaburzenia w nawiązywaniu relacji społecznych. Podstawą do objęcia dziecka wczesnym wspomaganiem rozwoju jest opinia poradni psycho-logiczno-pedagogicznej. Zgodnie z art. 127 ust. 10 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Treść tej regulacji przyznaje prawo wydania opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka wyłącznie publicznym poradniom psychologiczno-pedagogicznym, niemniej nie muszą to być poradnie prowadzone przez jednostki samorządu, mogą to być również poradnie niesamorządowe. Niesamorządowa publiczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna może zostać założona zgodnie z procedurą wskazaną w Rozporządzeniu MEN z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków udzielania i cofania zezwolenia na założenie przez osobę prawną lub osobę fizyczną szkoły lub placówki publicznej. Osoba fizyczna lub osoba prawna mogą wystąpić do jednostki samorządu terytorialnego (powiatu) z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na założenie poradni. Zezwolenie to udzielane jest w formie decyzji administracyjnej. Publiczne poradnie niesamorządowe wydają opinie w sprawie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka zgodnie z zasadami określonymi w Rozporządzeniu MEN z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Wskazuje ono, że opinie wydają zespoły orzekające działające w poradniach dla dzieci i uczniów uczęszczających do przedszkoli, szkół i ośrodków mających siedzibę na terenie działania poradni. W każdym przypadku, zgodnie z § 5 ust. 1 Rozporządzenia, zespoły wydają opinie na pisemny wniosek rodzica dziecka. W myśl § 21 natomiast w opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju określa się: 1) diagnozę poziomu funkcjonowania dziecka, w tym informację o potencjale rozwojo-wym i mocnych stronach dziecka oraz występujących w środowisku barierach i ogra-niczeniach utrudniających jego funkcjonowanie, 2) okres, w jakim zachodzi potrzeba wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, 3) zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych dziecka, z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych oraz poten-cjału rozwojowego dziecka, w tym sprzyjające wzmacnianiu jego aktywności i uczestnictwa w życiu społecznym, 4) zalecane cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć w ramach wcze-snego wspomagania rozwoju dziecka oraz w ramach pomocy i wsparcia udzielanych dziecku i rodzinie, w szczególności pomocy psychologiczno-pedagogicznej, wraz ze wskazaniem form tej pomocy, 5) zalecane sposoby oceny efektów działań podjętych w celu realizacji zaleceń, o których mowa w pkt 3 i 4. Uwagę należy zwrócić też na treść § 2 Rozporządzenia MEN z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, który mówi, że wczesne wspomaganie może być organizowane w publicznym i niepublicznym przedszkolu, jeżeli dysponuje ono pomieszczeniami do prowadzenia zajęć w ramach wczesnego wspomagania indywidualnie i w grupie, wyposażonymi w sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, od-powiednie do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci. Ponadto warunkiem prowadzenia wczesnego wspomagania rozwoju jest zatrudnianie przez przedszkole kadry posiadającej kwalifikacje wymagane przez Rozporządzenie MEN z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Wymagane kwalifikacje Stosownie do § 15 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli kwalifikacje do prowadzenia zajęć wczesnego wspomagania rozwoju dziecka posiada osoba, która: 1) ukończyła jednolite studia magisterskie lub studia pierwszego i drugiego stopnia na kierunku psychologia, studia na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna w za-kresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz posiada przygotowanie pedago-giczne lub 2) ukończyła studia w zakresie fizjoterapii, rehabilitacji ruchowej lub terapii pedagogicz-nej oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub 3) ukończyła jednolite studia magisterskie lub studia pierwszego i drugiego stopnia na kierunku psychologia, studia na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, a po-nadto ukończyła studia podyplomowe w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, terapii pedagogicznej, terapii rodzin lub innego rodzaju terapii właściwej dla pobudzania psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka oraz posiada przygoto-wanie pedagogiczne, lub 4) ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela logopedy określone w § 20. Rozporządzenie nie pozwala na prowadzenie zajęć z zakresu wczesnego wspomagania rozwoju nauczycielowi posiadającemu wyłącznie studia pierwszego stopnia. W odrębnym przepisie określone zostały wymagania niezbędne do tego, aby zajmować stanowisko logopedy. Kwali-fikacje do zajmowania tego stanowiska w przedszkolu posiada osoba, która ukończyła: 1) studia w zakresie logopedii na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nau-czyciela w danym typie placówki oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub 2) studia na poziomie wymaganym do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym ty-pie placówki oraz studia pierwszego stopnia lub studia podyplomowe w zakresie lo-gopedii, a także posiada przygotowanie pedagogiczne. Aby prowadzić zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju w przedszkolu, można w pierwszej kolejności uzyskać uprawnienia do zajmowania stanowiska nauczyciela w danej jednostce, a następnie ukończyć studia podyplomowe w zakresie logopedii. Minimalne wymagania stawiane przed nauczycielem przedszkola określa § 4 ust. 1 pkt 2 lit. c Rozporządzenia, według którego kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolu posiada osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia na dowolnej spe-cjalności oraz studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie edukacji przedszkolnej. Niezbędnym wymogiem jest również posiadanie przygotowania pedagogicznego. Jego definicję zawiera z kolei § 2 pkt 2 Rozporządzenia, wskazując, że przygotowanie pedagogicz-ne oznacza nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin w powiązaniu z kie-runkiem (specjalnością) kształcenia oraz pozytywnie ocenioną praktyką pedagogiczną – w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin. Badając kwalifikacje nauczyciela przewidzianego do zatrudnienia w przedszkolu, dyrektor powinien ustalić, czy przygotowanie pedagogiczne, jakie ów nauczyciel posiada, pozostaje w związku z kierunkiem kształcenia, a zatem musi to być przygotowanie pedagogiczne uprawniające do nauczania w przedszkolu, czyli zawierające treści związane z metodyką pracy z przedszkolakami, co oczywiście oznacza odbycie niezbędnej praktyki pedagogicznej. Zespół wczesnego wspomagania rozwoju Regulacja art. 127 ust. 5 Ustawy Prawo oświatowe wskazuje, że w publicznych i niepublicz-nych przedszkolach mogą być tworzone zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w celu pobudzania jego psychoruchowego i społecznego rozwoju, od chwili wykrycia niepeł-nosprawności do podjęcia nauki w szkole. Rozporządzenie w sprawie organizowania wcze-snego wspomagania rozwoju dzieci mówi natomiast, że zespół powoływany jest przez dyrek-tora przedszkola, a w jego skład wchodzą: pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka, psycholog i logopeda. Dyrektor przedszkola ma również prawo powołania do zespołu innych specjalistów niż wymienieni powyżej. Do zadań zespołu należą m.in.: 1) ustalenie, na podstawie diagnozy poziomu funkcjonowania dziecka zawartej w opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, kierunków i harmonogramu działań podejmowanych w zakresie wczesnego wspomagania i wsparcia rodziny dziecka, uwzględniających rozwijanie aktywności i uczestnictwa dziecka w życiu spo-łecznym oraz eliminowanie barier i ograniczeń w środowisku utrudniających jego funkcjonowanie, 2) nawiązanie współpracy z: a) podmiotem leczniczym w celu zdiagnozowania potrzeb dziecka wynikających z jego niepełnosprawności, zapewnienia mu wsparcia medyczno-rehabilitacyjnego i zalecanych wyrobów medycznych oraz porad i konsultacji dotyczących wspoma-gania rozwoju dziecka, b) ośrodkiem pomocy społecznej w celu zapewnienia dziecku i jego rodzinie pomocy stosownie do ich potrzeb; 3) opracowanie i realizowanie z dzieckiem i jego rodziną indywidualnego programu wczesnego wspomagania z uwzględnieniem działań wspomagających rodzinę dziecka w zakresie realizacji tego programu oraz koordynowania działań osób prowadzących zajęcia z dzieckiem, 4) ocenianie postępów oraz trudności w funkcjonowaniu dziecka, w tym identyfikowanie oraz eliminowanie barier i ograniczeń w środowisku utrudniających jego aktywność i uczestnictwo w życiu społecznym, 5) analizowanie skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego rodzinie, wprowadzanie zmian w programie stosownie do potrzeb dziecka i jego rodziny oraz planowanie dal-szych działań w zakresie wczesnego wspomagania. Zajęcia w ramach wczesnego wspomagania organizuje się w wymiarze od czterech do ośmiu godzin w miesiącu. Miesięczny wymiar godzin zajęć w ramach wczesnego wspomagania ustala dyrektor, w zależności od potrzeb i możliwości psychofizycznych dziecka określonych przez zespół. W przypadkach uzasadnionych potrzebami dziecka i jego rodziny, i za zgodą organu prowadzącego, miesięczny wymiar godzin zajęć w ramach wczesnego wspomagania może być wyższy niż osiem godzin w miesiącu. W każdym indywidualnym przypadku to jednak dyrektor ocenia, czy zachodzi potrzeba zwiększenia liczby godzin wczesnego wspo-magania, i jeżeli uzna, że taka potrzeba istnieje, musi się zwrócić do organu prowadzącego o wyrażenie zgody na zwiększenie liczby godzin. Jest to oczywiście związane z koniecznością zabezpieczenia w planie finansowym przedszkola środków na wynagrodzenia specjalistów prowadzących wczesne wspomaganie rozwoju dziecka.