STAN PRAWNY NA 9 LIPCA 2021 Nadzór pedagogiczny z perspektywy dyrektora – wskazówki dla nauczycieli Opracowała: Anita Plumińska-Mieloch, dyrektorka szkoły podstawowej, współautorka podręczników do historii, autorka zeszytów ćwiczeń, poradników metodycznych, innowacji pedagogicznych, mentorka w kursach internetowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082), • Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551). Przepisy prawa nakładają na dyrektora przedszkola określone obowiązki związane z nadzorem pedagogicznym. Jego działania mają oczywiście wpływ na zatrudnionych w placówce nauczycieli. Kluczem do udanej współpracy między dyrektorem a radą pedagogiczną jest jasne przedstawianie wzajemnych oczekiwań i otwarta komunikacja. Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicz-nego dyrektor jest zobowiązany do podejmowania określonych czynności w ramach sprawo-wanego w przedszkolu nadzoru. Są to: • kontrola – działania mające na celu ocenę stanu przestrzegania przepisów prawa doty-czących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalno-ści statutowej danego przedszkola, • wspomaganie – działania, których celem jest inspirowanie i intensyfikowanie w przedszkolu procesów służących poprawie i doskonaleniu jego pracy ukierunkowane na rozwój dzieci, • monitorowanie – działania obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przed-szkola w celu identyfikowania i eliminowania zagrożeń w prawidłowej realizacji jego zadań, • ewaluacja – przez którą należy rozumieć proces gromadzenia, analizowania i komuni-kowania informacji na temat wartości podejmowanych przez przedszkole działań. Dyrektor planuje opisane wyżej czynności i przedstawia radzie pedagogicznej plan nadzoru pedagogicznego do 15 września danego roku szkolnego, a w razie wprowadzenia zmian w planie natychmiast o nich informuje. Rada pedagogiczna nie ma kompetencji stanowiących w zakresie ustalania planu nadzoru, może natomiast (ale nie musi) wyrazić swoją opinię na temat jego treści. Uchwała rady peda-gogicznej w tej sprawie nie jest jednak wiążąca dla dyrektora – za treść planu i podejmowane w nim działania odpowiada tylko on. Przygotowany plan podlega kontroli ze strony organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Praktyczne aspekty nadzoru pedagogicznego Budowa planu, ilość i jakość gromadzonej dokumentacji, celowość planowanych działań za-leżą od doświadczenia, chęci wprowadzania zmian czy filozofii pracy dyrektora. Nie ma jed-nego uniwersalnego wzoru planu nadzoru pedagogicznego. W praktyce oznacza to, że nau-czyciele różnych przedszkoli nie powinni porównywać działań dyrektorów w zakresie pełnie-nia nadzoru. Wiele emocji budzą zaplanowane obserwacje zajęć. W jednym przedszkolu do-tyczą one tylko osób odbywających staże, w innym zajęcia każdego nauczyciela podlegają obserwacji przynajmniej raz w roku. Różnice wynikają z wizji pełnienia nadzoru przez dyrek-tora oraz zaplanowanych celów obserwacji. Priorytety polityki oświatowej państwa regularnie się zmieniają, do przedszkoli wkraczają nowe metody i narzędzia pracy. Dyrektor, który jest tego świadomy, będzie chciał sprawdzić, jak radzi sobie z tym grono nauczycielskie, a na podstawie wniosków zaplanować szkolenia i zakup niezbędnych pomocy dydaktycznych. Jeśli obserwacja budzi dużo obaw, warto po-prosić o wcześniejsze udostępnienie karty obserwacji lekcji, tak aby móc się do niej jak najle-piej przygotować. Dobrym pomysłem jest też umieszczenie wzorów kart obserwacji w chmu-rze – daje to nauczycielom poczucie bezpieczeństwa. Podobnie rzecz się ma z formami i narzędziami pełnienia nadzoru oraz dokumentacją, którą muszą uzupełniać nauczyciele. Jeżeli dyrektor zaplanuje wypełnianie wielu tabel (np. przy kontroli podstawy programowej albo sprawozdań z pracy wychowawczej i dydaktycznej) czy przygotowywanie innych licznych dokumentów pozwalających na kontrolę czy monitorowa-nie pracy placówki, obowiązkiem nauczyciela jest ich wypełnienie. Oczywiście można się zastanawiać, czy wszystkie te dokumenty rzeczywiście są potrzebne, czy każde sprawozdanie ma sens i czy faktycznie zawiera rekomendacje potrzebne do doskonalenia jakości pracy przedszkola. Jeśli gromadzona dokumentacja nie przekłada się na zmiany w placówce, warto porozmawiać z dyrektorem na ten temat. Może się okazać, że zmiany są jednak wprowadzane, tylko dyrektor nie informuje o tym nauczycieli, nie dzieli się z nimi modyfikacjami pracy przedszkola, które wynikają z informacji zawartych w wypełnianych przez nich dokumentach, ani nie przedstawia jasno swoich intencji. Czasami podczas zebrania rady pedagogicznej wystarczy wprost zadać dyrektorowi pytanie: Jaki cel ma wypełnianie sprawozdania z pracy wychowawczej, skoro polega ono na przepisywaniu informacji z dziennika oraz protokołów zebrań? Może się wówczas okazać, że szef placówki nie do końca zdaje sobie sprawę z sen-sowności wymagań i w kolejnym roku ich nie powtórzy. Czasami dyrektor planuje wspomaganie swoich nauczycieli za pomocą szkoleń, których za-sadności faktycznie nie zbadał. Skutki znamy wszyscy – szkolenie się odbywa, ale nowa wie-dza nie zostaje przełożona na praktykę przedszkolną. Warto w takiej sytuacji porozmawiać z dyrektorem, zgromadzić propozycje doskonalenia zawodowego, które rzeczywiście mogłyby się nauczycielom przydać, i przedstawić je na radzie pedagogicznej lub w czasie spotkania zespołu kierowniczego. Niestety często jest tak, że w pokoju nauczycielskim komentuje się częstość prowadzonych obserwacji, rodzaj wymaganej dokumentacji czy rozmaite działania podejmowane przez dy-rektora. Takie narzekanie bywa jednak związane z brakiem wiedzy nauczycieli na temat nad-zoru i konieczności jego pełnienia. Ocenianie działania, o którym mało się wie, nie świadczy o profesjonalnym podejściu, a generuje niepotrzebne negatywne emocje. Warto pamiętać, że może zdarzyć się sytuacja, w której rodzic któregoś z dzieci złoży nieuzasadnioną skargę na nauczyciela do kuratorium oświaty. Dzięki prowadzonym obserwacjom dyrektor dysponuje wówczas odpowiednimi narzędziami, które pozwolą mu na pokazanie sprawy z innej strony – ma karty obserwacji zajęć, sprawozdania z realizacji podstawy programowej, wie dokładnie, jakimi metodami nauczyciel pracuje, jaką buduje na lekcji atmosferę, jak ocenia. Spokojnie „wybroni” więc swojego pracownika. Podsumowanie Ważne jest, aby dyrektor jasno komunikował swoje intencje oraz przedstawiał nauczycielom efekty sprawowanego nadzoru. Jednak rada pedagogiczna także powinna otwarcie wyrażać swoje wątpliwości, zadawać pytania i proponować rozwiązania. Ma takie prawo i warto z niego korzystać. Innymi słowy, kluczowa jest tutaj komunikacja.