STAN PRAWNY NA 2 LIPCA 2021 Urlopy związane z rodzicielstwem a awans zawodowy nauczycielek Opracowali: Marcin Majchrzak, radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie. Zaktualizowała: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor zespołu szkół, ekspert ds. awansu zawodowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), • Ustawa z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1043), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200). Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę mogą liczyć na udogodnienia pozwalające na połączenie życia zawodowego z życiem rodzinnym. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem wynikają z Kodeksu pracy. Są to odpowiednio: urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlop rodzicielski, urlop ojcowski, urlop wychowawczy. Najczęściej wykorzystywanym uprawnieniem jest urlop macierzyński, którego celem jest ochrona zdrowia matki i dziecka. Ze względu na celowość tego urlopu niektóre jego okresy należą się niezależenie od tego, czy kobieta faktycznie opiekuje się dzieckiem. Przesądza o tym wprost przepis art. 182 k.p., który stanowi, że urlop macierzyński po porodzie nie może wynosić mniej niż osiem tygodni. Warto przypomnieć, że uprawnienia związane z rodzicielstwem nie przysługują jedynie matkom. Ojcowie mogą korzystać z urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego, a także z urlopu macierzyńskiego. Na podstawie art. 180 § 5 k.p. ojciec wychowujący dziecko może skorzystać na swój wniosek z tej części urlopu macierzyńskiego, z której zrezygnowała matka po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu. Poniższa tabela zawiera zestawienie urlopów związanych z rodzicielstwem: Urlop Komu przysługuje Wymiar Podstawa prawna Urlop macierzyński Pracownicy • 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, • 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, • 33 tygodnie w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, • 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, • 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci • 37 ty Art. 180 Kodeksu pracy Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Pracownikowi (niezależnie od płci), który przyjął dziecko na wychowanie • 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka, • 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci, • 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci, • 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci, • 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci Art. 183 § 1 Kodeksu pracy Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Pracownikowi (niezależnie od płci), który przyjął dziecko na wychowanie • do sześciu tygodni w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, • do ośmiu tygodni w przypadku przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka, • do trzech tygodni w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, wobec którego odroczono obowiązek szkolny Art. 183 § 2 i 3 Kodeksu pracy Urlop ojcowski Pracownikowi  ojcu dwa tygodnie Art. 1823 Kodeksu pracy Urlop rodzicielski Pracownikowi (niezależnie od płci) do 26 tygodni Art. 1821a Kodeksu pracy Warto zauważyć, że z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego mogą korzystać osoby wykonujące pracę w ramach stosunku pracy. W placówkach publicznych, gdzie podstawą zatrudnienia jest Karta nauczyciela i tym samym nauczyciele wykonują swoje obowiązki w ramach stosunku pracy zawartego na podstawie umowy o pracę lub mianowania, nie stanowi to problemu. Niemniej jednak w placówkach niepublicznych nauczyciel, jeżeli wykonuje swoje obowiązki w oparciu o cywilnoprawne podstawy zatrudnienia (umowa o dzieło, umowa-zlecenie), nie może korzystać z uprawnień rodzicielskich. Uprawnienia rodzicielskie pracownika – nauczyciela Przepisy Karty nauczyciela nie regulują w sposób odrębny uprawnień nauczyciela związanych z rodzicielstwem. W związku z powyższym, na podstawie art. 91c ust. 1 KN, w sprawach nieuregulowanych w Karcie nauczyciela, dotyczących stosunku pracy, obowiązuje Kodeks pracy. Nauczycieli w tym zakresie obowiązuje przepis działu ósmego Kodeksu – „Uprawnienia związane z rodzicielstwem”. Nie ma zatem przeszkód prawnych, żeby nauczycielka skorzystała z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a nauczyciel  ojciec z części urlopu rodzicielskiego. Istnieją jednakże przeszkody natury praktycznej. Przerwa w wykonywaniu pracy w przypadku nauczycieli wiąże się nie tylko z niezaliczeniem tych okresów do ogólnego stażu pracy jako okresów nieskładkowych (np. urlop wychowawczy), ale także koliduje z planem rozwoju zawodowego. Przerwa w pracy nie pozostaje bowiem bez wpływu na odbywany przez nauczyciela staż zawodowy. W aktualnym stanie prawnym, w przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy, trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności (art. 9d ust. 5 zdanie pierwsze KN). Natomiast art. 9d ust.5a mówi, że w przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu ojcowskiego, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W przypadku gdy łączny czas nieprzerwanej nieobecności w pracy z przyczyn, o których mowa w zdaniu pierwszym oraz w ust. 5, jest dłuższy niż rok i sześć miesięcy, nauczyciel jest obowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze. Przez urlop inny niż urlop wypoczynkowy należy rozumieć: • urlop macierzyński, • dodatkowy urlop macierzyński, • urlop rodzicielski, • urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, • dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zatem jeżeli urlopy te będą trwały dłużej niż miesiąc i krócej niż rok i sześć miesięcy, to spowodują przedłużenie okresu stażu. Z racji swojej długości (dwa tygodnie) urlop ojcowski, udzielany na podstawie art. 1823 k.p., nie będzie powodował przesunięcia daty zakończenia stażu tak jak inne urlopy związane z rodzicielstwem. Rozpoczęcie stażu od nowa pojawi się wtedy, gdy nauczycielka przed porodem była na zwolnieniu lekarskim, a po porodzie oczywiście korzystała z urlopu macierzyńskiego powyżej roku i sześciu miesięcy. W takich sytuacjach, gdy nie nastąpił powrót do pracy choć na jeden dzień, należy zsumować okresy absencji spowodowane zwolnieniem lekarskim i korzystaniem z urlopu macierzyńskiego. Jeżeli okres ten jest dłuższy niż rok i sześć miesięcy (art. 9d ust. 5a KN), to nauczyciel po powrocie do pracy musi zaczynać staż na nowo w pełnym wymiarze. Ustawa o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw wprowadziła nieznaną do tej pory polskiemu porządkowi prawnemu instytucję urlopu rodzicielskiego (art. 1821a k.p.). Urlop rodzicielski przysługuje pracownikowi (matce lub ojcu) w wymiarze do 26 tygodni. Nauczycielka, która będzie chciała wykorzystać wszystkie przysługujące jej urlopy (macierzyński, dodatkowy macierzyński i rodzicielski), nie będzie w pracy przez 52 tygodnie, czyli 364 dni. Nowelizacja KN spowodowała przedłużenie stażu do roku i 6 miesięcy, co niewątpliwie działa na korzyść młodej mamy.