Zapobieganie konfliktom – ćwiczenia dla uczniów 1. Komunikaty typu „ty” oraz „ja” Poproś uczniów, by na paskach papieru zapisali negatywne komunikaty, które sprawiły im przykrość, zdenerwowały ich, po których poczuli się źle zrozumiani. Każdy uczeń może napisać trzy wypowiedzi – każde na osobnym pasku – i wrzuca je do pudełka. Następnie nauczyciel dzieli pulę komunikatów na klasę, a każdy uczeń ma za zadanie przepisać otrzymane stwierdzenie na komunikat typu „ja” (zawierający opis faktu i przedstawienie reakcji „ja czuję...”). Wskazówka metodyczna: • ćwiczenie to jest skierowane do uczniów od III/IV klasy, a treść komunikatów będzie różnić się między poszczególnymi grupami wiekowymi – przed przekazaniem uczniom komunikatów do przepisania warto sprawdzić, czy nie zawierają wulgaryzmów, • ćwiczenie powinno być anonimowe. 2. Kodeks dobrych słów Podziel uczniów na 4–5-osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje dymki komiksowe wielkości ok. karty A5 oraz materiały piśmiennicze. W grupach uczniowie mają zapisać zasady przyjaznych wypowiedzi, tworząc kodeks klasy. Każda grupa wybiera trzy lub cztery dymki, które umieszcza na plakacie. Uczniowie mogą negocjować między sobą zasady – ważne jest, by większość klasy się na nie zgodziła. Po naklejeniu dymków na plakat, uczniowie podpisują się na nim (potwierdzając poszanowanie zasad). Kodeks powinien być wyeksponowany w widocznym, dostępnym dla dzieci miejscu. Wskazówka metodyczna: • tworząc kodeks, dzieci potrafią być bardziej zasadnicze niż dorośli, dlatego w czasie pracy warto im stale przypominać, że tworzą zestaw zasad, które będą je obowiązywać, • aby pomóc dzieciom można podać im przykładowe zasady, które nie zawierają przeczenia – zamiast: „Nie bijemy się” mówimy: „Konflikty rozwiązujemy słowami” – dzięki takim sformułowaniom wiemy, co robić (a nie tylko to, czego nie robić). Z drugiej strony dzieci otrzymują wiele komunikatów z „nie”, i takie też formułują. 3. Poczuj to na własnej skórze – ćwiczenie z elementami dramy W zależności od relacji panujących w grupie zadanie to mogą wykonać ochotnicy na forum lub wszyscy uczniowie w krótkich sesjach w parach. Nauczyciel przygotowuje opis zachowań uczniów: • unikanie kontaktu wzrokowego, • przeglądanie telefonu w czasie rozmowy przy jednoczesnym potakiwaniu „mhm”, • niedbałe siedzenie na krześle, z nogą na nogę i skrzyżowanymi rękami, • rozpoczynanie wypowiedzi od „ty”, • rozpoczynanie wypowiedzi od „ja”, • „czepianie się” rozmówcy, traktowanie jego wypowiedzi jako zaczepki, • bardzo głośne mówienie, • utrzymywanie stałego kontaktu wzrokowego – wpatrywanie się w rozmówcę, • częste dotykanie rozmówcy, siedzenie bardzo blisko, • powtarzanie wypowiedzi rozmówcy własnymi słowami. Powyższe opisy stanowią przykłady negatywnych i pozytywnych zachowań komunikacyjnych. Uczniowie po ich otrzymaniu wchodzą w role i w ten sposób prowadzą rozmowę w parze – jej temat nie jest istotny, celem ćwiczenia jest doświadczenie charakterystycznych zachowań. Po kilku minutach rozmowy nauczyciel może zmienić pary (przy zachowaniu ról) lub zakończyć ćwiczenie i spytać uczniów, jak czuli się w czasie konwersacji. Wskazówka metodyczna: • efektywna komunikacja zawsze jest różnorodna – ciągłe wykorzystywanie tych samych, nawet pozytywnych technik, jest męczące, np. zbyt intensywny kontakt wzrokowy, rozmowa parafrazami lub wyłącznie komunikaty typu „ja”. Uczniowie często sami to zauważają, • powyższe zadanie jest skierowane do uczniów starszych klas szkoły podstawowej, jednakże przy drobnych zmianach (np. języka poleceń lub usunięciu parafrazy) można je przeprowadzić także w klasach I–III. 4. Kącik złości, czyli konstruktywne sposoby rozładowania emocji Uczniowie mają prawo do odczuwania pełnej gamy uczuć – złości, smutku, frustracji. Nauczyciele powinni akceptować wszystkie te uczucia, dbając jednak o to, by ich ekspresja nie powodowała cierpienia innych. Aby zapobiec rozwiązywaniu konfliktów pięściami, warto umożliwić uczniom zastępczą formę ekspresji negatywnych emocji. Takie miejsce w sali to kącik złości – dla młodszych dzieci oznaczony np. plakatem ze zdenerwowaną twarzą. Kącik złości jest miejscem, do którego uczniowie odchodzą, gdy czują się zdenerwowani lub do którego nauczyciel prowadzi dziecko, które potrzebuje dać upust swoim emocjom. Narzędziami do wyładowania złości mogą być: • folia bąbelkowa – do wyciskania, • papier – do podarcia lub do zarysowania, • ciastolina lub balon wypełniony mąką – do gniecenia, • podłoga – w którą można wytupać złość. Wskazówka metodyczna: • propozycją dla starszych uczniów może być również napisanie listu, w którym dadzą upust swoim emocjom. Po napisaniu listu pełnego złych emocji, można go podrzeć. Opracowała: Alicja Mironiuk, nauczyciel, animator, oligofrenopedagog i wykładowca. Łącząc różne doświadczenia zawodowe, poszukuje twórczych metod w pracy z dziećmi i dorosłymi w odniesieniu do alternatywnych koncepcji pedagogicznych, idei zrównoważonego rozwoju oraz kultury popularnej