STAN PRAWNY NA 7 MAJA 2021 Limit powierzchni sali przedszkola na jedno dziecko poza czasem epidemii Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizo-wania tych form oraz sposobu ich działania (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1520), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizo-wania tych form oraz sposobu ich działania (Dz.U. z 2010 r. Nr 161 poz. 1080 ze zm.) – akt uchylony, • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie cza-sowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobie-ganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2021 r. poz. 824), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Rozporządzenie MEiN z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjo-nowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwal-czaniem COVID-19 w § 2 ust. 1 stanowi, że od 3 do 16 maja 2021 r. na obszarze kraju ograni-cza się funkcjonowanie publicznych i niepublicznych: • szkół podstawowych w zakresie klas IV–VIII, • szkół ponadpodstawowych, • placówek kształcenia ustawicznego i centrów kształcenia zawodowego, • ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych, • domów wczasów dziecięcych, • szkolnych schronisk młodzieżowych. Katalog ten nie wymienia już przedszkoli, które powróciły do nauki stacjonarnej, co spowo-dowało nieoczekiwane problemy. Jednym z nich okazała się konieczność ponownego ustalenia dopuszczalnej liczby wychowanków w salach, zgodnej z wytycznymi inspekcji sanitarnej. Rzecz jednak w tym, że o ile obowiązujące w czasie ograniczenia zajęć wytyczne sanitarne wyraźnie ustalały dopuszczalną powierzchnię sali przypadającej na jedno dziecko, o tyle obecnie sanepid posiłkuje się przepisami, które nie powinny mieć zastosowania do przedszkoli zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Limity epidemiczne Na stronie rządowej www.gov.pl nadal dostępne są wytyczne przeciwepidemiczne Głównego Inspektora Sanitarnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkole podstawowej i innych form wychowania przedszkolnego oraz instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. Czytamy w nich, że powierzchnia każdego pomieszczenia przeznaczonego na zbiorowy pobyt od 3 do 5 dzieci powinna, w miarę możliwości, wynosić co najmniej 1,5 m2. W przy-padku liczby dzieci większej niż 5 – powierzchnia ulega zwiększeniu na każde kolejne dziecko o co najmniej 2 m2, jednak z zastrzeżeniem, że powierzchnia przypadająca na jedno dziecko nie może być mniejsza niż 1,5 m2. Do przestrzeni tej nie wlicza się pomieszczeń kuchni, zbiorowego żywienia, pomocniczych (ciągów komunikacji wewnętrznej, pomieszczeń porządkowych, magazynowych, higieniczno-sanitarnych, np. łazienek, ustępów). Nie należy sumować powierzchni sal dla dzieci i prze-liczać łącznej jej powierzchni na limit miejsc. Powierzchnię każdej sali wylicza się z uwzględnieniem mebli oraz innych sprzętów w niej się znajdujących. Minimalna powierzchnia, jaka przypada na jedno dziecko, wynosi więc 1,5 m2. Jako że są to wytyczne przeciwepidemiczne, pojawia się pytanie, jakie limity powierzchni sal powinny ob-owiązywać w przedszkolach poza czasem epidemii? Limity pozaepidemiczne Rozporządzenie MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli nie określa minimalnej powierzchni sali przypadającej na jednego przedszkolaka, lecz limit dzieci w oddziale przedszkola (§ 5), który wynosi maksy-malnie 25 dzieci. Oddział przedszkola obejmuje dzieci w zbliżonym wieku, z uwzględnieniem ich potrzeb, zainteresowań, uzdolnień oraz rodzaju niepełnosprawności. Limity dotyczące dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zostały wskazane w § 6 Rozporządzenia, zgodnie z którym liczba dzieci w oddziale przedszkola integracyjnego i oddziale integra-cyjnym w przedszkolu ogólnodostępnym wynosi nie więcej niż 20, w tym nie więcej niż 5 dzieci niepełnosprawnych. Z kolei liczba dzieci w oddziale przedszkola specjalnego i od-dziale specjalnym w przedszkolu ogólnodostępnym wynosi: 1) w oddziale dla dzieci z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera – nie więcej niż 4, 2) w oddziale dla dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi – nie więcej niż 4, 3) w oddziale dla dzieci niesłyszących i słabosłyszących – nie więcej niż 8, 4) w oddziale dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – nie więcej niż 8, 5) w oddziale dla dzieci niewidomych i słabowidzących – nie więcej niż 10, 6) w oddziale dla dzieci z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją – nie więcej niż 12, 7) w oddziale dla dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności, o których mowa w pkt 1–6 – nie więcej niż 5. Nadal więc są to limity dotyczące liczby wychowanków, a nie powierzchni sali. W efekcie pracownicy inspekcji sanitarnej posiłkowo stosują do przedszkoli przepisy Rozporządzenia MEN z dnia 28 sierpnia 2017 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania. Paragraf 5 wskazuje, że lokal, w którym są prowadzone zajęcia, musi spełnić warunki, zgodnie z któ-rymi powierzchnia każdego pomieszczenia przeznaczonego na zbiorowy pobyt od 3 do 5 dzieci wynosi co najmniej 16 m2. W przypadku liczby dzieci większej niż 5 – powierzchnia ulega odpowiedniemu zwiększeniu na każde kolejne dziecko, z tym że: • powierzchnia przypadająca na każde kolejne dziecko wynosi co najmniej 2 m2, jeżeli czas pobytu dziecka nie przekracza 5 godzin dziennie, • powierzchnia przypadająca na każde kolejne dziecko wynosi co najmniej 2,5 m2, jeżeli czas pobytu dziecka przekracza 5 godzin dziennie lub jeżeli jest zapewniane leża-kowanie. Zasadność stosowania limitów pozaepidemicznych Czy stosowanie tego Rozporządzenia jest tu zasadne? Należy zwrócić uwagę, że akt ten nie dotyczy przedszkoli, lecz innych form wychowania przedszkolnego, do których zalicza się punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego. Nie są to więc przedszkola. Po-nadto wytyczne zawarte w tym Rozporządzeniu są zdecydowanie bardziej restrykcyjne niż wytyczne GIS-u na czas pandemii, odnoszące się do przedszkoli. GIS wymaga w czasie pan-demii – przypomnijmy – minimum 1,5 m2 na przedszkolaka, a niniejsze Rozporządzenie wprowadza limit 2 m2 i to wyłącznie przy założeniu, że dziecko przebywa w jednostce do 5 godzin dziennie. Różnica ta wskazywałaby, że nie sposób stosować tych limitów nawet po-siłkowo. Inspekcja sanitarna powołuje się często na Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 13 lutego 2014 r. (III SA/Lu 777/13), w którym czytamy, że: (...) mimo braku bezpośrednich uregulowań prawnych w zakresie warunków higieniczno- -sanitarnych dotyczących przedszkoli, w tym określenia powierzchni sali przypadającej na dziecko, należy mieć na uwadze także przepisy Rozporządzenia z dnia 31 sierpnia 2010 r. Jeżeli dzieci w przedszkolu przebywają dłużej niż dzieci realizujące wychowanie przedszkolne w innych formach wychowania przedszkolnego, tak jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, należy przyjąć, że takie przedszkole nie może stwarzać innych, a zwłaszcza gorszych warunków, niż przewidziane są dla innych form wychowania przedszkolnego. W wyroku tym zostało przywołane poprzednio obowiązujące Rozporządzenie MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania, niemniej obecnie obowiązu-jące Rozporządzenie MEN z dnia 28 sierpnia 2017 r. zawiera zbliżone rozwiązania dotyczące powierzchni sal przypadających na dziecko innej formy wychowania. Czy zasadne jest więc posiłkowe stosowanie do przedszkoli norm dotyczących punktów przedszkolnych czy zespołów wychowania przedszkolnego? Przynajmniej kilka przyczyn wskazuje na to, że działanie takie nie jest uprawnione. Niektóre zostały już wskazane, jak choćby to, że wymogi dotyczące innych form są bardziej restrykcyjne niż wytyczne GIS-u na czas pandemii, co oznacza, że inne formy traktowane są inaczej niż przedszkola. Przepisy do-tyczące tych jednostek nie powinny więc mieć zastosowania do przedszkoli. Co jednak istotne, przywołany Wyrok WSA w Lublinie z dnia 13 lutego 2014 r. został uchylony przez Naczelny Sąd Administracyjny Wyrokiem z dnia 17 marca 2016 r. (II OSK 1785/14), w którym czytamy, że: (...) kwestia dopuszczalnej liczby dzieci w przedszkolu nie została sprecyzowana przez ustawodawcę. Jednak jeżeli nie ma takich przepisów, to nie oznacza, że taka norma nie wynika z obowiązujących przepisów prawa. Wypełnienie obowiązującego porządku prawnego taką normą prawną wymaga jednak przeprowadzenia odpowiedniego procesu wykładni prawa, co w okolicznościach tej sprawy nie może polegać wyłącznie na analogicznym zastosowaniu przepisów Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania. Sąd odniósł się tu do działania organów inspekcji sanitarnej, wskazując, że nie udowodniły one w wystarczającym stopniu, iż normy właściwe dla innych form wychowania przedszkol-nego należy również stosować do przedszkoli. Podkreślić przy tym należy, że nie ma obecnie przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które określałyby minimalną powierzchnię sali przypadającą na jednego przedszkolaka. Wytyczne GIS-u obowiązują tylko w czasie pan-demii, natomiast zwykła nauka nie podlega podobnym restrykcjom. W efekcie uznać należy, że nie ma żadnych podstaw do mierzenia powierzchni sali w czasie zwykłej nauki, liczy się jedynie maksymalna liczba dzieci w oddziale, określona przepisami Rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszko-li.