STAN PRAWNY NA 23 KWIETNIA 2021 Tworzenie klas profilowanych w szkołach publicznych Opracował: Arkadiusz Tomczuk, dyrektor sportowej szkoły podstawowej w Lubinie. Doświadczony w kierowaniu samorządowym centrum usług wspólnych, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, wpisany na listę prowadzoną przez MEN. Podstawa prawna • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1409 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z 2019 r. poz. 639 z późn. zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 marca 2017 r. w sprawie oddziałów i szkół sportowych oraz oddziałów i szkół mistrzostwa sportowego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2138), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1309), • Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 21 maja 2020 r. w sprawie szkolenia w oddziale przygotowania wojskowego (Dz.U. z 2020 r. poz. 977). Wiele szkół starając się zwiększyć atrakcyjność oferty skierowanej do kandydatów, tworzy klasy o różnorodnych profilach. Dana grupa powstaje w zależności od rodzaju szkoły, lokalnych potrzeb i możliwości finansowych placówki. Klasy o konkretnych profilach przyciągają uczniów o określonych zainteresowaniach, predyspozycjach i możliwościach edukacyjnych. Aby ułatwić dyrektorom podjęcie decyzji o utworzeniu tzw. „profilu”, warto przybliżyć w skrócie warunki i zasady ich tworzenia w poszczególnych typach szkół. Klasy profilowane w szkole podstawowej Przepisy prawa oświatowego nie przewidują wprost tworzenia klas profilowanych w szkołach podstawowych. Rozwiązaniem może być np. zwiększenie liczby godzin wybranych obowiązkowych przedmiotów, które będą realizowane w ramach takiego profilowania. Inną możliwością jest realizowanie dodatkowych zajęć edukacyjnych, w ramach których można realizować lekcje z języka obcego nowożytnego innego niż język nauczany w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych, a także inne fakultety, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz ich program nauczania został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania. Aby szkoła mogła kształcić uczniów w proponowanej formie, dyrektor placówki powinien zwrócić się do organu prowadzącego o przyznanie dodatkowych godzin w planie nauczania na okresowe lub roczne zwiększenie liczby godzin wybranych obowiązkowych zajęć edukacyjnych bądź realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych. Takie lekcje „profilowane” są realizowane na wniosek dyrektora i mogą się odbywać zarówno w oddziale klasowym, jak i grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej. Ważne! Na realizację ww. zajęć organ prowadzący może dodatkowo przyznać nie więcej niż 3 godziny tygodniowo dla każdego oddziału (grupy międzyoddziałowej lub grupy międzyklasowej). Dzięki takim rozwiązaniom można w szkole utworzyć np. klasę o profilu biologiczno-chemicznym, w której w rozszerzonym zakresie realizowane będą takie przedmioty obowiązkowe jak biologia i chemia. Wprowadzając natomiast drugi język obcy można utworzyć klasę o profilu językowym. Klasy profilowane w liceum Podobnie jak w szkole podstawowej, przepisy nie określają wprost możliwości tworzenia klas profilowanych w liceach ogólnokształcących. Jednak na tym poziomie edukacji, wybór właściwej klasy wiąże się z wyborem kierunku studiów lub innej formy dalszej edukacji ucznia. W przypadku liceów ogólnokształcących z pomocą przychodzą między innymi możliwości kształcenia na poziomie rozszerzonym z wybranych przedmiotów. Przedmioty realizowane w zakresie rozszerzonym ustala dyrektor liceum, a uczniowie wybierają spośród nich 2 albo 3. Przed ustaleniem przedmiotów realizowanych w zakresie rozszerzonym, dyrektor zasięga opinii rady liceum, a jeżeli rada liceum nie została powołana, rady pedagogicznej, rady rodziców i samorządu uczniowskiego. Zarządzający placówką powinien uwzględniać również zainteresowania uczniów oraz możliwości organizacyjne, kadrowe i finansowe liceum. Przy ustalaniu przedmiotów profilowych, czyli realizowanych w zakresie rozszerzonym należy pamiętać, że na przedmioty w zakresie rozszerzonym (dodatkowo, poza wymiarem godzin określonym dla przedmiotów w zakresie podstawowym), wymienione w podstawie programowej kształcenia ogólnego, w czteroletnim okresie nauczania, należy przeznaczyć: • w przypadku języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, historii muzyki, historii sztuki, języka łacińskiego i kultury antycznej oraz filozofii - po 8 godzin tygodniowo, • w przypadku języka obcego nowożytnego, historii, geografii, biologii, chemii, fizyki, matematyki oraz informatyki - po 6 godzin tygodniowo. Realizacja przedmiotów w zakresie rozszerzonym z: historii muzyki, historii sztuki, języka łacińskiego i kultury antycznej oraz filozofii, może rozpocząć się w klasie I, II lub III, zaś pozostałe przedmioty w zakresie rozszerzonym są realizowane w klasach I–IV. Ważne! Dyrektor liceum, po zasięgnięciu opinii uczniów oddziału (grupy oddziałowej, międzyoddziałowej lub międzyszkolnej), w którym tygodniowy wymiar godzin przedmiotów realizowanych w zakresie rozszerzonym jest niższy niż 22 może zwiększyć liczbę godzin przeznaczonych na przedmioty realizowane w zakresie rozszerzonym. Może również w takim przypadku przydzielić godziny na przedmioty uzupełniające, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych przedmiotów został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania. Tygodniowy wymiar godzin w czteroletnim okresie nauczania dla przedmiotu uzupełniającego wynosi co najmniej 2 godziny. Przedmioty uzupełniające ustala dyrektor liceum ogólnokształcącego po zasięgnięciu opinii uczniów danego oddziału (grupy oddziałowej, międzyoddziałowej lub międzyszkolnej). Utworzenie klasy profilowanej w liceum możliwe jest nie tylko przez wprowadzenie dodatkowych zajęć edukacyjnych, ale przede wszystkim przez realizowanie wybranych (profilowych) przedmiotów w zakresie rozszerzonym i wprowadzenie ich do oferty przedmiotów uzupełniających. Profile w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe W przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe, profile klas są najczęściej związane z nauką konkretnego zawodu. Zawody, w których kształcić będzie szkoła, ustala dyrektor placówki w porozumieniu z organem prowadzącym. Jednak przed ich ustaleniem zobowiązany jest on do uzyskania opinii wojewódzkiej rady rynku pracy o zasadności kształcenia w danym zawodzie zgodnie z potrzebami rynku pracy, o której mowa w art. 22 ust. 5 pkt 5 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Opinia wojewódzkiej rady rynku pracy o zasadności kształcenia w danym zawodzie nie jest jednak wymagana w przypadku: • rozpoczynania kształcenia w zawodzie o charakterze pomocniczym, jeżeli szkoła posiada opinię o zasadności kształcenia w zawodzie, dla którego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, przewidziano zawód o charakterze pomocniczym, • organizowania w branżowej szkole I stopnia oddziału wyłącznie dla uczniów będących młodocianymi pracownikami. Należy również pamiętać, że uzyskanie ponownej opinii wojewódzkiej rady rynku pracy o zasadności kształcenia w danym zawodzie jest wymagane w przypadku, gdy zawód ten nie jest wskazany przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania w prognozie zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy. Dyrektor, za wyjątkiem szkoły branżowej II stopnia, przed ustaleniem zawodów, nawiązuje również współpracę – w zależności od zawodu lub branży – z pracodawcą lub osobą prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne. W tym celu dyrektor podpisuje stosowną umowę, porozumienie lub ustalenia, o których mowa w art. 120a ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe, obejmujących co najmniej jeden cykl kształcenia w danym zawodzie. Współpraca ta polega w szczególności na: • tworzeniu klas patronackich, • przygotowaniu propozycji programu nauczania zawodu, • realizacji kształcenia zawodowego, w tym praktycznej nauki zawodu, • wyposażeniu warsztatów lub pracowni szkolnych, • organizacji egzaminu zawodowego, • doskonaleniu nauczycieli kształcenia zawodowego, w tym organizowaniu szkoleń branżowych, • realizacji doradztwa zawodowego i promocji kształcenia zawodowego. Klasy sportowe i mistrzostwa sportowego Inną formą klas profilowanych są oddziały sportowe i mistrzostwa sportowego, które mogą być utworzone w szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych, prowadzących kształcenie w formie dziennej. W oddziale sportowym i mistrzostwa sportowego są prowadzone zajęcia sportowe obejmujące szkolenie sportowe w jednym lub kilku sportach, w co najmniej trzech kolejnych klasach szkoły danego typu. W oddziale sportowym wymagane jest, by w pierwszym roku szkolenia klasa liczyła co najmniej 20 uczniów. Liczba ta nie jest już obligatoryjna w kolejnych latach szkolnych. W przypadku oddziałów mistrzostwa sportowego liczebność klas jest uzależniona od możliwości zebrania uczniów o zbliżonym poziomie sportowym. Ważne! Warunkiem utworzenia oddziału sportowego lub mistrzostwa sportowego jest posiadanie obiektów lub urządzeń sportowych niezbędnych do prowadzenia szkolenia sportowego, przy czym szkolenie sportowe może być także realizowane z wykorzystaniem obiektów lub urządzeń sportowych innych podmiotów. W tym drugim wypadku niezbędne jest zawarcie umowy między organem prowadzącym szkołę a podmiotem udostępniającym obiekty i urządzenia sportowe. Organ prowadzący szkołę, w której prowadzone będą oddziały mistrzostwa sportowego zawiera umowę o współpracy z odpowiednim polskim związkiem sportowym, klubem sportowym, stowarzyszeniem prowadzącym działalność statutową w zakresie kultury fizycznej lub uczelnią prowadzącą studia na kierunku związanym z dziedziną nauk o kulturze fizycznej. Współpraca z wymienionymi podmiotami może dotyczyć w szczególności pomocy szkoleniowej, wzajemnego udostępniania obiektów lub urządzeń sportowych, korzystania z opieki medycznej i zabiegów odnowy biologicznej, prowadzenia badań diagnostycznych, a także tworzenia warunków do uczestnictwa uczniów w zawodach krajowych i międzynarodowych. Analogiczną umowę może zawrzeć organ prowadzący szkołę, w której tworzone są oddziały sportowe, jeżeli placówka będzie realizować zajęcia we współpracy z tymi podmiotami. Dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym, na postawie programu szkolenia sportowego, ustala obowiązkowy tygodniowy wymiar godzin zajęć sportowych w poszczególnych oddziałach. Przy ustaleniach należy uwzględnić etap szkolenia sportowego, rodzaj sportu oraz poziomu wyszkolenia sportowego uczniów, a także minimalny wymiar godzin zajęć sportowych, który wynosi odpowiednio: • w oddziałach sportowych – 10 godzin, • w oddziałach mistrzostwa sportowego – 16 godzin. Należy przy tym pamiętać, że w ramach ustalonego tygodniowego wymiaru zajęć sportowych są realizowane obowiązkowe lekcje wychowania fizycznego, przewidziane w ramowym planie nauczania dla danego typu szkoły. Oddziały integracyjne i specjalne w szkole gólnodostępnej Utworzenie w szkole klasy integracyjnej lub specjalnej wymaga uzgodnienia tego z organem prowadzącym placówkę i wprowadzenia odpowiednich zapisów do arkusza organizacyjnego oraz statutu szkoły. Należy przy tym pamiętać, że zmiany statutu szkoły dokonuje rada pedagogiczna (rada szkoły, jeśli jest powołana). Przy tworzeniu oddziału integracyjnego w szkole, należy uwzględnić, że liczba uczniów w takim oddziale nie może być większa niż 20, w tym nie więcej niż 5 dzieci lub uczniów niepełnosprawnych. Wyjątkowo w przypadku uzyskania przez ucznia w trakcie roku szkolnego orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego z uwagi na niepełnosprawność, dyrektor może zwiększyć liczbę uczniów niepełnosprawnych w danym oddziale jednak nie więcej jednak niż o 2. W tym wypadku wymagana jest zgoda organu prowadzącego oraz zasięgnięcie opinii rodziców uczniów uczęszczających do tego oddziału. Doboru uczniów do oddziału integracyjnego dokonuje dyrektor szkoły za zgodą ich rodziców, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci, w tym uczniów niepełnosprawnych. Maksymalna liczba uczniów w oddziale specjalnym w szkole ogólnodostępnej wynosi od 4 do 16 w zależności od rodzaju niepełnosprawności. Klasy wojskowe W szkołach publicznych i niepublicznych czteroletnich liceach ogólnokształcących i pięcioletnich technikach (z wyjątkiem szkół artystycznych), mogą powstawać oddziały przygotowania wojskowego. Utworzenie oddziału przygotowania wojskowego wymaga jednak uzyskania zezwolenia Ministra Obrony Narodowej, którego warunkiem udzielania jest: • zapewnienie warunków i odpowiednio wykwalifikowanej kadry do prowadzenia szkolenia zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej w sprawie szkolenia w oddziale przygotowania wojskowego, • występowanie potrzeb rekrutacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w danym regionie, • możliwość zapewnienia wsparcia w prowadzeniu zajęć praktycznych, o których mowa w Rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej w sprawie szkolenia w oddziale przygotowania wojskowego, • pozytywna ocena dotychczasowej współpracy szkoły z jednostkami wojskowymi. Wniosek o zezwolenie na powstanie oddziału przygotowania wojskowego składa organ prowadzący szkołę, w której ma zostać utworzony ten oddział, w terminie do dnia 31 marca roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym oddział przygotowania wojskowego ma rozpocząć działalność. Powyższy wniosek powinien określać: • organizację kształcenia w oddziale przygotowania wojskowego w sposób umożliwiający uczniom godzenie zajęć z zakresu programu szkolenia, określonego w Rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej w sprawie szkolenia w oddziale przygotowania wojskowego, z realizacją obowiązkowych zajęć dydaktycznych, • datę rozpoczęcia funkcjonowania oddziału. Do wniosku organ prowadzący dołącza: • opinię rady pedagogicznej, • zobowiązanie organu prowadzącego szkołę do ponoszenia kosztów kształcenia w oddziale przygotowania wojskowego przekraczających wydatki bieżące ponoszone na jednego ucznia w pozostałych oddziałach szkoły. Minister Obrony Narodowej udziela zezwolenia na prowadzenie oddziału przygotowania wojskowego po zasięgnięciu opinii właściwego kuratora oświaty oraz szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego. W zezwoleniu Minister Obrony Narodowej wskazuje jednostkę wojskową odpowiedzialną za prowadzenie zajęć praktycznych dla uczniów oddziału przygotowania wojskowego.