STAN PRAWNY NA 23 KWIETNIA 2021 Badanie losów absolwentów. Rola doradców zawodowych w poradni Opracowała: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor szkoły podstawowej, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U z 2020 r. poz. 910 ze zm.). Poradnie psychologiczno-pedagogiczne udzielają m.in. wsparcia szkołom w zakresie wskazywania sposobów i metod pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Służą pomocą nauczycielom, uczniom i rodzicom. Jednym z ważnych obszarów działalności poradni (oprócz wydawania orzeczeń i opinii) jest pomoc szkołom w planowaniu i realizacji zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego. Ustawa Prawo oświatowe nakłada na dyrektorów szkół prowadzących kształcenie zawodowe w porozumieniu z organem prowadzącym uzyskanie opinii o zasadności kształcenia w danym zawodzie, zgodnie z potrzebami rynku pracy i promocją zatrudnienia. Taką opinię dyrektor uzyskuje od wojewódzkiej rady rynku pracy. Jest to wymagane w przypadku, gdy zawód ten nie jest wskazany przez Ministra Edukacji i Nauki w prognozie zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy. Dyrektor placówki prowadzącej kształcenie zawodowe nawiązuje też współpracę z pracodawcami w zakresie m.in. opracowania programu nauczania zawodu oraz realizacji doradztwa zawodowego i promocji kształcenia zawodowego. W tym zadaniu niezwykle ważne jest wsparcie poradni psychologiczno-pedagogicznej. Diagnozowanie uczniowskich predyspozycji i talentów Przede wszystkim konieczne jest profesjonalne diagnozowanie uczniowskich predyspozycji, talentów, umiejętności. Bardzo często zdarza się, że wymarzony zawód jest dla ucznia nieosiągalny. Przyczyną mogą być niepowodzenia szkolne, które utrudniają osiągnięcie szkolnego sukcesu na miarę potrzeb ucznia i planów co do przyszłej kariery zawodowej. Wówczas absolwent zarówno szkoły podstawowej, jak i branżowej I stopnia nie znajduje pomysłu na dalszą edukację lub dokonuje niewłaściwego wyboru. W takiej sytuacji bardzo ważna jest funkcja doradcza poradni, polegająca na wsparciu uczniów w zakresie wyboru dalszej ścieżki kształcenia. Bardzo ważne będzie także gromadzenie i analizowanie informacji o losach absolwentów szkół ponadpodstawowych. Takie monitorowanie do tej pory dotyczyło ekonomicznych karier absolwentów szkół wyższych (Ekonomiczne Losy Absolwentów). Tymczasem trudno było systemowo ocenić funkcjonowanie osób, które ukończyły szkoły branżowe lub specjalne. Informacje o losach absolwentów Ministerstwo Edukacji i Nauki planuje gromadzić i analizować informacje o losach absolwentów, co będzie cennym źródłem wiedzy dla szkół i placówek na temat realizacji procesów edukacyjnych. Ta wiedza pozwoli planować pracę z uczniami w kierunku ich dalszej kariery zawodowej. Poza tym będzie to miało znaczenie dla ustalania oferty edukacyjnej szkoły lub placówki. Niewątpliwie to zadanie będzie jednym z kluczowych dla doradcy zawodowego w poradni. Monitorowanie tendencji rozwojowych w zakresie zatrudnienia i preferencji zawodowych stanowić będzie podstawę do przygotowania materiałów promujących np. nowe zawody i formy kształcenia. Poza tym warto zwrócić uwagę na kariery absolwentów szkół specjalnych przysposabiających do pracy, przeznaczonych dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Sporo na ten temat powiedzieć mogą dane zbierane systemowo z MEiN-u lub wyznaczonej instytucji, np. Instytutu Badań Edukacyjnych, co pozwoli monitorować losy absolwentów. Ważne będzie nie tylko śledzenie karier absolwentów szkół ponadpodstawowych, ale także badanie ich losów pod kątem wykonywania zawodu zgodnego z wykształceniem. Zbieranie informacji o losach absolwentów szkół specjalnych lub szkół przysposabiających do pracy powinno również stać się przedmiotem działań doradcy zawodowego, tym bardziej, że ci uczniowie byli najczęściej także badani i diagnozowani w poradni. Warto zatem zasięgnąć informacji, na ile udzielone im wsparcie znalazło odzwierciedlenie w dalszej karierze zawodowej czy edukacyjnej. Ocena jakości szkolnictwa Monitorowanie losów absolwentów ma na celu stworzyć system, który dostarczy rzetelnej i trafnej informacji zwrotnej na temat oceny jakości szkolnictwa ponadpodstawowego, szczególnie branżowego. Jest to bardzo ważne dla dostosowania systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy. Poza tym warto byłoby skupić się na tych elementach, od których zależą losy absolwentów. Podkreślić należy ponownie, że w tym obszarze niebagatelne znaczenie mogą mieć doradcy zawodowi, bowiem to oni mogliby rekomendować rozwiązania, które pozwoliłyby doskonalić sposoby i formy kształcenia branżowego i ponadpodstawowego. Badanie losów absolwentów nie tylko pomoże zreformować, udoskonalić czy zmodyfikować programy nauczania, ale dostosować je do potrzeb rynku pracy. Doradcy zawodowi będą mogli korzystać z informacji o losach absolwentów po to, by móc wspierać kolejne pokolenia młodych ludzi poszukujących swojej drogi zawodowej. Do tej pory oczywiście także zbierano informacje o losach absolwentów, ale miało to charakter bardziej nieformalny i niesystemowy. Najczęściej były to luźne wywiady z absolwentami, ankiety czy rozmowy z pracodawcami, jednak nie można było zbierać tych informacji bezpośrednio od szkół ponadpodstawowych czy branżowych ze względu na ochronę danych osobowych. Obecnie oficjalnie dane te będą zbierane przez ministerstwo, zarówno od szkół publicznych, jak i niepublicznych. Ważne! Uzyskane informacje będą miały znaczenie dla przyszłych pracowników i pracodawców, ponieważ będą mogli oni śledzić tendencje zainteresowań określonymi zawodami, a przede wszystkim ich przydatność na rynku pracy. Świadome planowanie kariery przez ucznia a działania doradców Bardzo często młodzi ludzie nie orientują się w nawet najbardziej pożądanych na rynku zawodach. Wybierają swoją ścieżkę kariery zawodowej, kierując się błahymi pobudkami, np. dlatego, że koleżanka czy kolega też będą się kształcić w tej samej szkole albo rodzice tak poradzili, bo trzeba wybrać zawód praktyczny, przynoszący dużo korzyści finansowych itp. Doradcy zawodowi mają tu duże pole do popisu. Ich rola we wskazywaniu właściwej ścieżki rozwoju zawodowego jest bowiem bezcenna. To oni powinni uczyć młodzież świadomego podejmowania decyzji dotyczących ich przyszłej pracy zawodowej. Trzeba pamiętać również o uświadamianiu rodzicom ich roli wspierającej, a nie roli osób decydujących za dziecko. Kolejnym ważnym zadaniem doradcy zawodowego jest prowadzenie zajęć aktywizujących, które przygotują uczniów do świadomego planowania kariery zawodowej. Pamiętajmy, że równie ważna jest działalność informacyjna. W tym celu warto podejmować współpracę ze szkołami ponadpodstawowymi, zbierając oferty, poznając kierunki kształcenia proponowane w tych szkołach. Doradcy zawodowi powinni także w przyszłości śledzić wyniki monitorowania losów absolwentów prowadzonego przez ministerstwo. Bardzo ważne będzie skupienie uwagi na karierach zawodowych absolwentów szkół specjalnych przysposabiających do pracy, a zatem karierach osób z niepełnosprawnościami w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Monitorowanie losów absolwentów będzie prowadzone na podstawie danych: • z Systemu Informacji Oświatowej (SIO), • zawartych w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce, • gromadzonych przez okręgowe komisje egzaminacyjne, • gromadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na kontach ubezpieczonych lub kontach płatników składek. Podsumowanie Przypomnijmy, że Minister Edukacji i Nauki ustala prognozę zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy (art. 46b Prawa oświatowego). Prognoza ta jest ustalana w oparciu o dane Instytutu Badań Edukacyjnych, opracowane na podstawie statystyki publicznej, w tym na podstawie badania dotyczącego zapotrzebowania rynku pracy na absolwentów szkół prowadzących kształcenie w zawodach szkolnictwa branżowego. Badania takie prowadzi Główny Urząd Statystyczny. Natomiast Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi rejestr w zakresie ubezpieczeń społecznych, który również służy prognozie, o której mowa we wspomnianej Ustawie. Takie dane uzyskamy z SIO. Prognozę ogłasza się w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej – „Monitorze Polskim” – w terminie do 1 lutego danego roku. Monitorowanie losów absolwentów to działanie bardzo ważne nie tylko dla pracodawców, ale również dla kształcenia zawodowego. Bez wątpienia jest to istotne zadanie dla doradców zawodowych, którzy przeprowadzając diagnozę już na początku kariery zawodowej uczniów, udzielają im porad i wspierają w podejmowaniu decyzji.