STAN PRAWNY NA 30 MARCA 2021 Kształcenie przyszłych nauczycieli w dobie pandemii – omówienie szczegółowe Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo--płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz.U. z 2019 r. poz. 1450 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 2 grudnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz.U. z 2020 r. poz. 2160), • Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 17 lutego 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz.U. z 2021 r. poz. 312). W ostatnim czasie Minister Edukacji i Nauki wprowadził dwie zmiany w przepisach dotyczących standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Celem tych zmian było wprowadzenie ułatwień w realizowaniu studiów nauczycielskich w okresie trwającej epidemii. Zmiana w sposobie organizacji praktyk zawodowych Znowelizowane Rozporządzenie w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela wskazuje, że zajęcia lub grupy zajęć realizowanych w formie praktyk zawodowych na studiach lub studiach podyplomowych, przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela, odbywają się w przedszkolach, szkołach i placówkach systemu oświaty (ust. 4.2. Części I. Sposób organizacji kształcenia załącznika nr 1, ust. 5.2. Części I. Sposób organizacji kształcenia załącznika nr 2 oraz ust.5.2. Części I. Sposób organizacji kształcenia załącznika nr 3 do ww. Rozporządzenia). Ponadto praktyki zawodowe nie mogą być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (ust. 3.7. Części I. Sposób organizacji kształcenia załącznika nr 1, ust. 3.4. Części I. Sposób organizacji kształcenia załącznika nr 2 oraz ust. 3.4. Części I. Sposób organizacji kształcenia załącznika nr 3 do nowelizowanego Rozporządzenia). Ze względu na trwającą obecnie epidemię, a także wywołane tym zawieszenie nauczania stacjonarnego w szkołach, realizacja praktyk zawodowych w formie przewidzianej ww. Rozporządzeniem okazała się niemożliwa. Natomiast uzyskanie części efektów uczenia się określonych w programie studiów lub programie studiów podyplomowych dla zajęć lub grup zajęć realizowanych w formie praktyk zawodowych jest jednym z warunków ukończenia tych studiów. W związku z tym konieczne stało się wyszukanie alternatywnej formy odbywania praktyk zawodowych w roku akademickim 2020/2021. Zmiana przepisów została wprowadzona na podstawie Rozporządzenia z dnia 2 grudnia 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Szczególne zasady obowiązują od 5 grudnia 2020 r. Przepisy szczególne objęły swoim zakresem osoby odbywające w roku akademickim 2020/2021 kształcenie na studiach nauczycielskich, tj. zarówno studentów studiów przygotowujących do wykonywania zawodu: nauczyciela przedmiotu, nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych, nauczyciela praktycznej nauki zawodu, nauczyciela prowadzącego zajęcia i nauczyciela psychologa, nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej (klas I–III szkoły podstawowej), nauczyciela pedagoga specjalnego, nauczyciela logopedy i nauczyciela prowadzącego zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, jak i uczestników studiów podyplomowych przygotowujących do wykonywania wyżej wymienionego zawodu nauczyciela, z wyłączeniem nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej. Rozporządzenie wprowadziło przepis szczególny (§ 1b w znowelizowanym Rozporządzeniu), który pozwala na realizację praktyk zawodowych na studiach nauczycielskich w roku akademickim 2020/2021: • w podmiocie prowadzącym kształcenie na studiach nauczycielskich (co oznacza, że praktyki będą przygotowywane i organizowane przez ten podmiot i będą mogły odbywać się w formie ćwiczeń praktycznych, symulacji lekcji lub zajęć, właściwych odpowiednio dla przedszkola, szkoły lub placówki systemu oświaty, także z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość), • przez udział studenta lub uczestnika studiów podyplomowych w prowadzeniu przez szkołę lub placówkę systemu oświaty lekcji lub zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (co oznacza, że praktyki będą organizowane przez podmiot prowadzący kształcenie na studiach nauczycielskich i mogą odbywać się przez umożliwienie studentom lub uczestnikom studiów podyplomowych na udziału w przygotowaniu i prowadzeniu przez szkołę lub placówkę systemu oświaty lekcji lub zajęć realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub ich obserwacji). Prowadzenie zajęć na studiach i studiach podyplomowych z wykorzystaniem zdalnych metod nauczania Na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 17 lutego 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela wprowadzono szczególne rozwiązania (w roku akademickim 2020/2021) w zakresie prowadzenia zajęć lub grup zajęć na studiach i studiach podyplomowych przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela – z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Większość efektów uczenia się, przypisanych do zajęć lub grup zajęć realizowanych na studiach nauczycielskich, powinna zostać uzyskana w ramach zajęć prowadzonych w siedzibie lub w filii danej uczelni, z bezpośrednim udziałem nauczycieli akademickich lub innych osób prowadzących zajęcia i studentów lub uczestników studiów podyplomowych. Załączniki do znowelizowanego Rozporządzenia wskazują przy tym jaka liczba punktów ECTS może zostać uzyskana w ramach kształcenia na odległość dla całego cyklu edukacji. Należy przy tym zauważyć, że w przypadku standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela, liczba punktów ECTS, która może być uzyskana w formie zdalnego nauczania, nie może być większa niż 25 proc. sumy liczby punktów ECTS określonej dla danych grup zajęć (co wynika z ust. 3.7 części I załącznika nr 1 do znowelizowanego Rozporządzenia). Z kolei standard kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej oraz pedagoga socjalnego, nauczyciela logopedy i nauczyciela prowadzącego zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka przewiduje, że liczba punktów ECTS, jaka może być uzyskana w ramach kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, nie może być większa niż 25 proc. liczby punktów ECTS koniecznej do ukończenia studiów (odpowiednio ust. 3.4 część I załącznika nr 2 i 3 nowelizowanego Rozporządzenia). Kolejna fala epidemii okazała się istotną przeszkodą w realizacji zajęć w przewidzianej przez przepisy formie. W rezultacie, w znowelizowanym Rozporządzeniu wprowadzony został nowy przepis – § 1aa, który pozwala, aby w roku akademickim 2020/2021 zajęcia lub grupy zajęć na studiach nauczycielskich oraz na studiach podyplomowych mogły być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość w wymiarze umożliwiającym uzyskanie do 100 proc. liczby punktów ECTS określonej dla tych zajęć lub grup zajęć odpowiednio w programie studiów lub studiów podyplomowych dla danego roku studiów lub studiów podyplomowych. Ponadto, przepis § 1c Rozporządzenia pozwala, aby liczby punktów ECTS przypisane do zajęć lub grupy zajęć prowadzonych w roku akademickim 2020/2021 z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość nie były wliczane do liczby punktów ECTS, jaka może być uzyskana w ramach kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, określonej w: • załączniku nr 1 do nowelizowanego Rozporządzenia w części I w ust. 3.7 – w przypadku studiów i studiów podyplomowych, przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela, • załączniku nr 2 do nowelizowanego Rozporządzenia w części I w ust. 3.4 – w przypadku studiów przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej (klasy I–III szkoły podstawowej), • załączniku nr 3 do Rozporządzenia w części I w ust. 3.4 – w przypadku studiów i studiów podyplomowych, przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela pedagoga specjalnego, nauczyciela logopedy i nauczyciela prowadzącego zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Nowe, obowiązujące w roku akademickim 2020/2021 rozwiązania, mają pozwolić uczelniom oraz podmiotom prowadzącym kształcenie na studiach podyplomowych, na zwiększenie wymiaru zajęć realizowanych w oparciu o zdalne metody nauczania. Nowe rozwiązania nie wprowadzają natomiast żadnych zmian w zakresie minimalnej liczby godzin zajęć na studiach nauczycielskich, bądź w liczbie punktów ECTS przypisanych do poszczególnych aktywności.