STAN PRAWNY NA 26 MARCA 2021 Egzekucja obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2020 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2029 ze zm.), • Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 12 stycznia 2021 r. w sprawie wzorów tytułów wykonawczych stosowanych w egzekucji admini-stracyjnej (Dz.U. z 2021 r. poz. 176). Podstawą prawną dla obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego jest art. 31 ust. 4 Ustawy z dnia 14 grudnia 2020 r. Prawo oświatowe, zgodnie z którym dziecko w wieku sześciu lat jest zobowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, od-dziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego. Obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego rozpoczyna się, o czym mówi ust. 5 tej regulacji, z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy sześć lat. W przypadku dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (ust. 2) obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego. Bardzo istotną regulację przynosi ust. 8, według którego zapewnienie warunków do spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego jest zadaniem własnym gminy. Podobnie jak realizacja obowiązku szkolnego umożliwiana jest przez gminę poprzez sieć szkół podstawowych obwodowych, tak na gminę został również nałożony obowiązek zapewnienia dzieciom miejsca do realizacji rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego. W myśl ust. 9 przywołanej regulacji zadanie to jest wykonywane przez gminę poprzez za-pewnienie dziecku możliwości korzystania z wychowania przedszkolnego w: • publicznym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w publicznej szkole podstawowej lub publicznej innej formie wychowania przedszkolnego, prowadzonych przez gminę, lub • publicznym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w publicznej szkole podstawowej lub publicznej innej formie wychowania przedszkolnego, prowadzonych przez inną osobę prawną lub osobę fizyczną, położonych na obszarze gminy, lub • niepublicznym przedszkolu, o którym mowa w art. 17 ust. 1 Ustawy z dnia 27 paź-dziernika 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych, oddziale przedszkolnym w nie-publicznej szkole podstawowej, o którym mowa w art. 19 ust. 1 Ustawy o finansowa-niu zadań oświatowych, lub niepublicznej innej formie wychowania przedszkolnego, o której mowa w art. 21 ust. 1 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, położonych na obszarze gminy. W trzecim przypadku chodzi o jednostki wybrane w tzw. konkursie ofert, otrzymujące wyższą dotację. Przygotowanie przedszkolne – obowiązki rodziców Obowiązki rodziców dziecka podlegającego rocznemu przygotowaniu przedszkolnemu okre-śla art. 33 ust. 1 Prawa oświatowego. Stosownie do tej regulacji są oni zobowiązani do: • dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego, • zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia, • informowania, w terminie do 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawo-wej, w obwodzie której dziecko mieszka, o realizacji tego obowiązku spełnianego w sposób określony w art. 36 ust. 10 (przez uczęszczanie do przedszkola za granicą), • zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w zezwoleniu, o którym mowa w art. 37 ust. 1 Prawa oświatowego – jest to zezwolenie na spełnianie obowiązku rocz-nego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, czyli tzw. edukacja domowa. Kontrola Kontrolowanie spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego należy do za-dań dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której mieszka dziecko (art. 33 ust. 2 Prawa oświatowego). Obowiązek ten został nałożony na dyrektorów szkół, a nie przedszkoli, ze względu na istniejące obwody szkół. Uchwała w sprawie sieci szkół podstawowych określa przypisane każdej szkole ulice leżące w granicach jej obwodów. Takich obwodów nie ustala się dla przedszkoli. Pomimo tego, że gmina ma obowiązek zorganizowania sieci przedszkoli w taki sposób, aby ułatwić dzieciom dotarcie do placówek, trudno byłoby ustalić, który dyrektor przedszkola jest odpowiedzialny za badanie spełniania przez dziecko obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego. Należy również zwrócić uwagę na ust. 3 przywołanej regulacji, zgodnie z którym dyrektorzy publicznych i niepublicznych przedszkoli i szkół podstawowych, w których zorganizowano oddziały przedszkolne, oraz nauczyciele prowadzący zajęcia w publicznych i niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego są zobowiązani powiadomić dyrektora szkoły, w obwodzie której dziecko mieszka, o spełnianiu przez dziecko obowiązku rocznego przygo-towania przedszkolnego (art. 31 ust. 4), odpowiednio w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego, oraz o zmianach w tym zakresie. Obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego można więc spełniać także w jednost-kach niepublicznych, zarówno w przedszkolach, jak i szkołach (oddziałach przedszkolnych tych jednostek). Dzięki tej regulacji dyrektor szkoły obwodowej otrzymuje pełną informację o tym, gdzie aktualnie dziecko spełnia obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego. Egzekucja Stosownie do art. 42 ust. 1 Prawa oświatowego niespełnianie obowiązku rocznego przygoto-wania przedszkolnego podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przez niespełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego (ust. 2) należy rozumieć nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50 proc. dni zajęć w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, innej formie wychowania przedszkolnego. Wyróżnić możemy jeden z dwóch podstawowych celów egzekucji – egzekucję należności pieniężnych i egzekucję obowiązków o charakterze niepieniężnym. Ponieważ egzekucja ob-owiązku przygotowania przedszkolnego ma na celu doprowadzenie do prawidłowego wypeł-niania tego obowiązku, mamy w tym przypadku do czynienia z egzekucją obowiązku o cha-rakterze niepieniężnym. Aby omówić procedurę egzekucji, zacząć należy od przytoczenia kilku definicji zawartych w Ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Posta-nowienia tego aktu prawnego definiują m.in. pojęcia: wierzyciela, organu egzekucyjnego, zo-bowiązanego. Zawierają też katalog środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji należ-ności niepieniężnych. Pod pojęciem „zobowiązanego” Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji rozu-mie osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, albo osobę fizyczną, które nie wykonały w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub ob-owiązku o charakterze niepieniężnym. W przypadku egzekucji obowiązku przygotowania przedszkolnego zobowiązanym są zatem przedstawiciel ustawowy dziecka lub wyznaczony przez sąd opiekun. Organem egzekucyjnym, zgodnie z definicją zawartą w art. 1a pkt 7 Ustawy, jest organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w Ustawie środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pienięż-nym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczenia wykonania tych obo-wiązków. Organem jednostki samorządu terytorialnego właściwym do prowadzenia postępo-wania egzekucyjnego obowiązku szkolnego, czyli organem egzekucyjnym, jest organ wyko-nawczy jednostki samorządu – wójt (burmistrz, prezydent miasta). Z kolei wierzycielem w rozumieniu Ustawy jest podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub za-bezpieczającym, co oznacza, że wierzycielem obowiązku szkolnego jest dyrektor szkoły pod-stawowej obwodowej, który kontroluje spełnianie przez dziecko obowiązku rocznego przygo-towania przedszkolnego. Jest to oczywiście istotna informacja dla dyrektorów przedszkoli, którzy wierzycielami nie są. W przypadku uchylania się zobowiązanego od realizacji obowiązku podmiotem uprawnionym do podjęcia działań zmierzających do wszczęcia egzekucji jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Zadaniami wierzyciela (dyrektora szkoły) są doręczenie zobowiązanemu pisemnego upomnienia, sporządzenie tytułu wykonawczego według wzoru określonego załącznikiem do Rozporządzenia MFFiPR z dnia 12 stycznia 2021 r. w sprawie wzorów tytułów wykonawczych stosowanych w egzekucji administracyjnej oraz wystąpienie z wnioskiem do organu egzeku-cyjnego o wszczęcie egzekucji. Należy zauważyć, że zgodnie z art. 15 § 1 Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia tego upomnienia. W przypadku niespełniania obowiązku przedszkolnego przez dziecko dyrektor szkoły jest zo-bowiązany w pierwszej kolejności przesłać rodzicom dziecka (lub przedstawicielom ustawo-wym) pisemne upomnienie – jest to tzw. upomnienie przedegzekucyjne. Po bezskutecznym upływie terminu określonego w upomnieniu wierzyciel, czyli nadal dyrektor szkoły podsta-wowej, wystawia tytuł wykonawczy stosowany w egzekucji obowiązków o charakterze nie-pieniężnym. Organ egzekucyjny (wójt, burmistrz, prezydent miasta) wszczyna egzekucję na wniosek wierzyciela na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Do tytu-łu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia przedegzekucyjnego. Ponieważ wniosek dotyczy egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym, wierzyciel powinien wskazać środek egzekucji. W postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiąz-ków o charakterze niepieniężnym stosowane są następujące środki egzekucyjne: • grzywna w celu przymuszenia, • wykonanie zastępcze, • odebranie rzeczy ruchomej, • odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń, • przymus bezpośredni. W celu przymuszenia grzywnę nakłada się np. wtedy, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniechania albo obowiązku wykonania czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego. Grzywnę nakłada się również, jeżeli nie jest celowe zastosowanie innego środka egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym. Może być ona nakładana kilka-krotnie w tej samej lub wyższej kwocie, przy czym każdorazowo grzywna nałożona na osobę fizyczną nie może przekraczać kwoty 10 000 zł, a grzywny nakładane wielokrotnie nie mogą łącznie przekroczyć kwoty 50 000 zł. Z kolei przymus bezpośredni polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegają-cego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania lub drogą zastosowania bezpośrednio skutecz-nych środków, nie wyłączając siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego i oporu innych osób, które stoją na przeszkodzie wykonaniu obowiązku. W toku prowadzonego postępowania mającego na celu wyegzekwowanie spełniania obo-wiązku przygotowania przedszkolnego organ egzekucyjny jest w praktyce ograniczony do zastosowania wyłącznie grzywny. Z reguły przy pierwszej grzywnie mamy do czynienia z niewielką kwotą, w granicach 300 zł.