Wybór przyszłego zawodu a predyspozycje uczniów Opracowała: Jagna Niepokólczycka-Gac, pedagog, socjoterapeutka, doświadczony kurator społecznego sądu rodzinnego i dla nieletnich Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Wybór profilu dalszego kształcenia stanowi dla nastolatka nie lada wyzwanie. Przeważnie wiąże się z określeniem własnych predyspozycji, zainteresowań, możliwości intelektualnych, psychomotorycznych, materialnych i… chęci, czyli motywacji do dalszej edukacji. Istotnym elementem wyboru ucznia powinno stać się jednak również aktualne zapotrzebowanie na rynku pracy na określone profesje. Z pomocą nastolatkowi oraz jego nauczycielom przychodzi publikowany corocznie przez Ministerstwo Edukacji i Nauki – ranking zawodów. Dzięki niemu możliwe jest adekwatne dobranie dalszej drogi edukacji do zainteresowań, predyspozycji oraz sytuacji na rynku pracy. Program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie doradztwa zawodowego do zadań placówki oświatowej należy zorganizowanie działań, których celem jest wskazanie uczniowi kierunków i możliwości dalszego kształcenia. Zgodnie z prawem do zadań doradcy zawodowego zatrudnionego w szkole lub innego nauczyciela, wypełniającego jego obowiązki, należy opracowanie programu realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Musi być on corocznie (do 30 września) zatwierdzony do realizacji przez dyrektora jednostki. Program powinien realizować treści programowe wskazane na danym etapie edukacji związane z wyborem ścieżki kształcenia, jak również uwzględniać lokalne możliwości ekonomiczne i socjalne uczniów. Poza ich indywidualnymi predyspozycjami czy zainteresowaniami, przy tworzeniu programu należy brać również pod uwagę lokalne plany gospodarcze. Niezmiernie ważne jest, aby obierając kierunek kształcenia, większość uczniów mogła znaleźć pracę bez konieczności zmiany miejsca zamieszkania. Dzięki temu wzmocnione zostają lokalne zasoby personalne. Rozwój gospodarczy terenu, w którym zamieszkują i podejmują pracę, zapewnia dalszy wzrost, a to z kolei zapewnia odpowiednie warunki życia mieszkańcom danego terenu. Oczywiście nie wyklucza to indywidualnych projektów związanych z karierą zawodową uczniów, opartych o ich migrację. Jednak ze względów zarówno gospodarczych, jak i społecznych pożądanym modelem jest kształcenie nowej kadry na potrzeby lokalnej gospodarki. Dlatego też konstruując program wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego, należy brać pod uwagę corocznie ogłaszany przez MEN ranking zawodów o zasięgu ogólnokrajowym, ale warto pamiętać, że priorytetem są w nim wskazania o zasięgu wojewódzkim. Ranking zawodów Ogłaszany corocznie przez MEN ranking zawodów stanowi próbę określenia zapotrzebowania na konkretne zawody w niedalekiej przyszłości, na danym terenie. Jest to niezmiernie ważne przy wyborze profesji, zwłaszcza w klasach starszych szkoły podstawowej oraz liceów ogólnokształcących, bo z jednej strony to pozwala dostarczyć pracowników potrzebnych do rozwoju gospodarki, z drugiej zaś przeciwdziała wykluczeniu zawodowemu osób, które pomimo ukończonej szkoły nie mogą znaleźć zatrudnienia. Ranking opiera się na danych pozyskanych z Instytutu Badań Edukacyjnych, Głównego Urzędu Statystycznego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Systemu Informacji Oświatowej. Równie ważną rolę odgrywają opinie Rad Sektorowych ds. Kompetencji, Rady Programowej ds. Kompetencji oraz ministrów właściwych dla zawodów szkolnictwa branżowego. Dzięki tak szerokiemu spojrzeniu na problem kształcenia branżowego i zapotrzebowania na specjalistów w różnych sektorach gospodarki możliwe jest dokładne i wiarygodne oszacowanie zapotrzebowania na przedstawicieli rożnych zawodów w przyszłości. Trzeba jednocześnie pamiętać, że szacunki mają wartość jedynie orientacyjną i oprócz proponowanych w nich kierunków kształcenia konieczne jest branie pod uwagę innych aspektów, np. lokalnych tradycji związanych z gospodarką oraz indywidualnych możliwości i zainteresowań uczniów. Promowane zawody a predyspozycje uczniów Jednym z podstawowych elementów, jaki musi brać pod uwagę uczeń podczas wyboru zawodu, są jego predyspozycje fizyczne oraz intelektualne. Nowe zawody, umieszczone w rankingu, pozwalają na zapewnienie szansy na zatrudnienie w przyszłości zarówno uczniom szczególnie uzdolnionym, jak i tym o mniejszych możliwościach intelektualnych, ale za to sprawnych fizycznie. Ranking, obok popularnych i dobrze znanych zawodów, przewiduje profesje, które będą ważne dla rozwoju gospodarki w związku z nowymi kierunkami jej dynamizacji. Kształcenie uczniów w tych kierunkach z jednej strony zapewni absolwentom zatrudnienie, z drugiej zaś pozwoli na realizację planów gospodarczych państwa. Automatyzacja linii i zastąpienie pracowników obsługujących taśmy produkcyjne robotami z jednej strony usprawnia wytwarzanie produktów, z drugiej zaś zwiększa zapotrzebowanie na pracowników, którzy zajmą się obsługą i konserwacją nowych urządzeń. Dlatego też na liście rekomendowanych zawodów pojawiła się nowa profesja – technik robotyk. Jest to nowy zawód, który wprowadzony zostanie do szkół od września 2021 r. Umożliwia on uzyskanie średniego wykształcenia uczniom, których zainteresowania i predyspozycje są związane równolegle z mechaniką, robotyką i informatyką. Techniczne wykształcenie pozwala najzdolniejszym na kontynuowanie edukacji na studiach wyższych. Planowany przez rząd rozwój infrastruktury kolejowej wymusza zwiększenie liczby specjalistów związanych z tą branżą. Stąd nowy zawód – monter nawierzchni kolejowej. Od kandydatów na to stanowisko wymaga się przede wszystkim odpowiednich warunków fizycznych. Innym zawodem kierowanym do uczniów o dużej odporności fizycznej jest dekarz. Zarówno aktualne, jak i przewidywane zapotrzebowanie na pracowników wykonujących zadania związane z kryciem dachów znacznie przekracza liczbę kształconych obecnie w tym zawodzie osób. Dla uczniów, którzy chcą kształcić się w tym kierunku, a zarazem mają motywację do posiadania wyższych kwalifikacji, zostanie od września tego roku otwarta możliwość kształcenia się w zawodzie technik dekarz. Umożliwi to najzdolniejszym z nich staranie się o przyjęcie na studia wyższe i zdobycie stopnia inżyniera w zakresie budownictwa. Inne zawody Jednocześnie trzeba przyznać, że w rankingu znajduje się mało zawodów, które przeznaczone są dla dziewcząt, większość z nich wymaga dużej odporności i siły fizycznej. Jednym z zawodów, który może być wykonywany bez względu na uwarunkowania fizyczne, jest krawiec. Innym zawodem, który umożliwia kształcenie na poziomie branżowym i może spotkać się z zainteresowaniem, zwłaszcza na terenach uznanych w Polsce za turystyczne, jest pracownik usług hotelarskich. Ciekawym rozwiązaniem, które jednak wymaga od dziewcząt kształcenia na poziomie technikum, jest zawód technik farmaceuta. Zawodami, które mogą zainteresować uczennice, są też np. technik stylista lub technik przemysłu mody. Wzrost gospodarczy niesie za sobą zwiększenie zatrudnienia, a to z kolei popyt na usługi opiekuńcze. Dlatego też ciekawym kierunkiem kształcenia, zwłaszcza dla dziewcząt, może się okazać opiekunka dziecięca. Oczywiście powyższe możliwości kształcenia nie wykluczają dalszej edukacji dziewcząt w zawodach takich jak np. uznany za deficytowy zawód informatyka. Branżą, która stale się rozwija i może zainteresować uczniów niezależnie od płci, jest turystyka. I chociaż przez trwającą pandemię znacznie zmniejszyło się zapotrzebowanie na tego typu usługi, można sądzić, że po ustaniu zagrożenia ponownie zyska na popularności. Zwiększy to zapotrzebowanie na zawód technika organizacji turystyki czy też wspomniany już zawód pracownika usług hotelarskich. Uczniom o szczególnych uzdolnieniach plastycznych kształcenie w zawodzie technik ceramik może zapewnić rozwój zainteresowań. A od lat zaniedbana służba zdrowia, której rozwój jest konieczny, może okazać się ciekawym kierunkiem kształcenia zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców. Wskazuje się na zapotrzebowanie na takie zawody, jak: technik optyk oraz technik ortopeda czy też technik analityk. Jednocześnie należy wskazać, że lista zawodów, na które wzrośnie zapotrzebowanie w przyszłości – jest długa i obejmuje dwadzieścia osiem profesji. Ich różnorodność pozwala na wybór ciekawego zajęcia, niezależnie od możliwości intelektualnych i fizycznych ucznia. Wybór przyszłego zawodu a predyspozycje uczniów Opracowała: Jagna Niepokólczycka-Gac, pedagog, socjoterapeutka, doświadczony kurator społecznego sądu rodzinnego i dla nieletnich Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 325). Wybór profilu dalszego kształcenia stanowi dla nastolatka nie lada wyzwanie. Przeważnie wiąże się z określeniem własnych predyspozycji, zainteresowań, możliwości intelektualnych, psychomotorycznych, materialnych i… chęci, czyli motywacji do dalszej edukacji. Istotnym elementem wyboru ucznia powinno stać się jednak również aktualne zapotrzebowanie na rynku pracy na określone profesje. Z pomocą nastolatkowi oraz jego nauczycielom przychodzi publikowany corocznie przez Ministerstwo Edukacji i Nauki – ranking zawodów. Dzięki niemu możliwe jest adekwatne dobranie dalszej drogi edukacji do zainteresowań, predyspozycji oraz sytuacji na rynku pracy. Program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie doradztwa zawodowego do zadań placówki oświatowej należy zorganizowanie działań, których celem jest wskazanie uczniowi kierunków i możliwości dalszego kształcenia. Zgodnie z prawem do zadań doradcy zawodowego zatrudnionego w szkole lub innego nauczyciela, wypełniającego jego obowiązki, należy opracowanie programu realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Musi być on corocznie (do 30 września) zatwierdzony do realizacji przez dyrektora jednostki. Program powinien realizować treści programowe wskazane na danym etapie edukacji związane z wyborem ścieżki kształcenia, jak również uwzględniać lokalne możliwości ekonomiczne i socjalne uczniów. Poza ich indywidualnymi predyspozycjami czy zainteresowaniami, przy tworzeniu programu należy brać również pod uwagę lokalne plany gospodarcze. Niezmiernie ważne jest, aby obierając kierunek kształcenia, większość uczniów mogła znaleźć pracę bez konieczności zmiany miejsca zamieszkania. Dzięki temu wzmocnione zostają lokalne zasoby personalne. Rozwój gospodarczy terenu, w którym zamieszkują i podejmują pracę, zapewnia dalszy wzrost, a to z kolei zapewnia odpowiednie warunki życia mieszkańcom danego terenu. Oczywiście nie wyklucza to indywidualnych projektów związanych z karierą zawodową uczniów, opartych o ich migrację. Jednak ze względów zarówno gospodarczych, jak i społecznych pożądanym modelem jest kształcenie nowej kadry na potrzeby lokalnej gospodarki. Dlatego też konstruując program wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego, należy brać pod uwagę corocznie ogłaszany przez MEN ranking zawodów o zasięgu ogólnokrajowym, ale warto pamiętać, że priorytetem są w nim wskazania o zasięgu wojewódzkim. Ranking zawodów Ogłaszany corocznie przez MEN ranking zawodów stanowi próbę określenia zapotrzebowania na konkretne zawody w niedalekiej przyszłości, na danym terenie. Jest to niezmiernie ważne przy wyborze profesji, zwłaszcza w klasach starszych szkoły podstawowej oraz liceów ogólnokształcących, bo z jednej strony to pozwala dostarczyć pracowników potrzebnych do rozwoju gospodarki, z drugiej zaś przeciwdziała wykluczeniu zawodowemu osób, które pomimo ukończonej szkoły nie mogą znaleźć zatrudnienia. Ranking opiera się na danych pozyskanych z Instytutu Badań Edukacyjnych, Głównego Urzędu Statystycznego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Systemu Informacji Oświatowej. Równie ważną rolę odgrywają opinie Rad Sektorowych ds. Kompetencji, Rady Programowej ds. Kompetencji oraz ministrów właściwych dla zawodów szkolnictwa branżowego. Dzięki tak szerokiemu spojrzeniu na problem kształcenia branżowego i zapotrzebowania na specjalistów w różnych sektorach gospodarki możliwe jest dokładne i wiarygodne oszacowanie zapotrzebowania na przedstawicieli rożnych zawodów w przyszłości. Trzeba jednocześnie pamiętać, że szacunki mają wartość jedynie orientacyjną i oprócz proponowanych w nich kierunków kształcenia konieczne jest branie pod uwagę innych aspektów, np. lokalnych tradycji związanych z gospodarką oraz indywidualnych możliwości i zainteresowań uczniów. Promowane zawody a predyspozycje uczniów Jednym z podstawowych elementów, jaki musi brać pod uwagę uczeń podczas wyboru zawodu, są jego predyspozycje fizyczne oraz intelektualne. Nowe zawody, umieszczone w rankingu, pozwalają na zapewnienie szansy na zatrudnienie w przyszłości zarówno uczniom szczególnie uzdolnionym, jak i tym o mniejszych możliwościach intelektualnych, ale za to sprawnych fizycznie. Ranking, obok popularnych i dobrze znanych zawodów, przewiduje profesje, które będą ważne dla rozwoju gospodarki w związku z nowymi kierunkami jej dynamizacji. Kształcenie uczniów w tych kierunkach z jednej strony zapewni absolwentom zatrudnienie, z drugiej zaś pozwoli na realizację planów gospodarczych państwa. Automatyzacja linii i zastąpienie pracowników obsługujących taśmy produkcyjne robotami z jednej strony usprawnia wytwarzanie produktów, z drugiej zaś zwiększa zapotrzebowanie na pracowników, którzy zajmą się obsługą i konserwacją nowych urządzeń. Dlatego też na liście rekomendowanych zawodów pojawiła się nowa profesja – technik robotyk. Jest to nowy zawód, który wprowadzony zostanie do szkół od września 2021 r. Umożliwia on uzyskanie średniego wykształcenia uczniom, których zainteresowania i predyspozycje są związane równolegle z mechaniką, robotyką i informatyką. Techniczne wykształcenie pozwala najzdolniejszym na kontynuowanie edukacji na studiach wyższych. Planowany przez rząd rozwój infrastruktury kolejowej wymusza zwiększenie liczby specjalistów związanych z tą branżą. Stąd nowy zawód – monter nawierzchni kolejowej. Od kandydatów na to stanowisko wymaga się przede wszystkim odpowiednich warunków fizycznych. Innym zawodem kierowanym do uczniów o dużej odporności fizycznej jest dekarz. Zarówno aktualne, jak i przewidywane zapotrzebowanie na pracowników wykonujących zadania związane z kryciem dachów znacznie przekracza liczbę kształconych obecnie w tym zawodzie osób. Dla uczniów, którzy chcą kształcić się w tym kierunku, a zarazem mają motywację do posiadania wyższych kwalifikacji, zostanie od września tego roku otwarta możliwość kształcenia się w zawodzie technik dekarz. Umożliwi to najzdolniejszym z nich staranie się o przyjęcie na studia wyższe i zdobycie stopnia inżyniera w zakresie budownictwa. Inne zawody Jednocześnie trzeba przyznać, że w rankingu znajduje się mało zawodów, które przeznaczone są dla dziewcząt, większość z nich wymaga dużej odporności i siły fizycznej. Jednym z zawodów, który może być wykonywany bez względu na uwarunkowania fizyczne, jest krawiec. Innym zawodem, który umożliwia kształcenie na poziomie branżowym i może spotkać się z zainteresowaniem, zwłaszcza na terenach uznanych w Polsce za turystyczne, jest pracownik usług hotelarskich. Ciekawym rozwiązaniem, które jednak wymaga od dziewcząt kształcenia na poziomie technikum, jest zawód technik farmaceuta. Zawodami, które mogą zainteresować uczennice, są też np. technik stylista lub technik przemysłu mody. Wzrost gospodarczy niesie za sobą zwiększenie zatrudnienia, a to z kolei popyt na usługi opiekuńcze. Dlatego też ciekawym kierunkiem kształcenia, zwłaszcza dla dziewcząt, może się okazać opiekunka dziecięca. Oczywiście powyższe możliwości kształcenia nie wykluczają dalszej edukacji dziewcząt w zawodach takich jak np. uznany za deficytowy zawód informatyka. Branżą, która stale się rozwija i może zainteresować uczniów niezależnie od płci, jest turystyka. I chociaż przez trwającą pandemię znacznie zmniejszyło się zapotrzebowanie na tego typu usługi, można sądzić, że po ustaniu zagrożenia ponownie zyska na popularności. Zwiększy to zapotrzebowanie na zawód technika organizacji turystyki czy też wspomniany już zawód pracownika usług hotelarskich. Uczniom o szczególnych uzdolnieniach plastycznych kształcenie w zawodzie technik ceramik może zapewnić rozwój zainteresowań. A od lat zaniedbana służba zdrowia, której rozwój jest konieczny, może okazać się ciekawym kierunkiem kształcenia zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców. Wskazuje się na zapotrzebowanie na takie zawody, jak: technik optyk oraz technik ortopeda czy też technik analityk. Jednocześnie należy wskazać, że lista zawodów, na które wzrośnie zapotrzebowanie w przyszłości – jest długa i obejmuje dwadzieścia osiem profesji. Ich różnorodność pozwala na wybór ciekawego zajęcia, niezależnie od możliwości intelektualnych i fizycznych ucznia.