STAN PRAWNY NA 5 MARCA 2021 Średnia urlopowa Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1455), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wy-nagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.). Ogólne zasady obliczania wynagrodzenia nauczyciela za czas urlopu określa art. 67 ust. 1 Karty nauczyciela i przepis ten stanowi, że za czas urlopu wypoczynkowego nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Oczywiście jest to jedynie ogólna zasada obliczania wynagrodzenia urlopowego, doprecyzowana w przepisach wykonawczych. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i zajęcia dodatkowe oblicza się na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu wszystkich miesięcy danego roku szkolnego, poprze-dzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkol-nego – z tego okresu. Jeżeli wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczenia wy-nagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i zajęcia dodatkowe uległa zmianie w okresie, z którego oblicza się wynagrodzenie za urlop, lub w miesiącu wykorzystywania urlopu, wy-nagrodzenie to ulega przeliczeniu. Dokładniejsze zasady obliczania wynagrodzenia urlopowego znajdują się w Rozporządzeniu MEN z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli. Zasady obliczania wynagrodzenia urlopowego Rozporządzenie nie jest przesadnie rozbudowanym aktem. Zawiera raptem siedem paragrafów, których prawidłowe stosowanie może jednak dostarczyć pewnych trudności interpreta-cyjnych. Zgodnie z § 1 Rozporządzenia w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczy-ciela uwzględnia się: • wynagrodzenie zasadnicze, • dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy, • wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, • dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, • odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wyko-nywane w dniu wolnym od pracy, • wynagrodzenie za pracę w święto, • jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 KN. W wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela nie uwzględnia się natomiast: • wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pra-cownika przestoju – przestój mógł być spowodowany np. zamknięciem przedszkola z powodu COVID-19, • wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, • wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną. Według § 2 ust. 1 Rozporządzenia składniki wynagrodzenia, określone w stawkach miesięcz-nych w stałej wysokości, oraz składniki wynagrodzenia, określone procentowo od tych sta-wek, uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu. Takimi składnikami określonymi w stałej wysokości stawki miesięcznej lub procentowej są do-datki – motywacyjny, funkcyjny, za wysługę lat i warunki pracy. Oczywiście nie wszystkie te składniki będą wliczane do wynagrodzenia w przypadku każdego nauczyciela. Dodatek mo-tywacyjny będzie doliczany wyłącznie wtedy, gdy został on przyznany na okres, w którym nauczyciel korzysta z urlopu wypoczynkowego. Z kolei dodatek za wysługę lat przysługuje niezmiennie od momentu, gdy nauczyciel uzyska do niego prawo, zmienia się jedynie wyso-kość tego dodatku, lecz nauczyciel nie może zostać go pozbawiony. Stosownie do § 5 Rozporządzenia MENiS z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości mi-nimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono: • stanowisko dyrektora lub wicedyrektora przedszkola, • sprawowanie funkcji: o doradcy metodycznego lub nauczyciela konsultanta, o opiekuna stażu, o nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym. Pamiętać należy jeszcze o dodatkowej zasadzie wynikającej z § 2 ust. 2 ww. Rozporządzenia, zgodnie z którym w sytuacji, gdy okres wykonywania zadań lub zajęć uprawniających do do-datku funkcyjnego obejmuje cały rok, dodatek funkcyjny wlicza się w wysokości przysługu-jącej w miesiącu korzystania z urlopu – tak jak inne stałe składniki wynagrodzenia. Jeżeli na-tomiast okres wykonywania zadań lub zajęć uprawniających do dodatku funkcyjnego jest krótszy niż okres roku szkolnego, wówczas wysokość dodatku oblicza się, mnożąc otrzymy-waną stawkę z tego tytułu przez liczbę miesięcy, w których nauczyciel wykonywał zadania lub zajęcia. Uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. W wynagrodzeniu urlopowym należy również uwzględnić jednorazowy dodatek uzupełniają-cy. Zgodnie z § 2 ust. 3 Rozporządzenia uwzględnia się go w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty tego dodatku wypłaconego pracownikowi za poprzedni rok kalendarzowy. Wynagrodzenie incydentalne Do takiego wynagrodzenia zaliczymy: • dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, • odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wyko-nywane w dniu wolnym od pracy, • wynagrodzenie za pracę w święto. Wynagrodzenie za te składniki uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym, dodając otrzy-mane wynagrodzenie (incydentalne) w poszczególnych miesiącach roku szkolnego, a następ-nie uzyskaną kwotę dzieląc przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw Zgodnie z § 4 Rozporządzenia wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraź-nych zastępstw oblicza się, mnożąc przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli okres zatrudnie-nia jest krótszy od roku szkolnego – z tego okresu, przez godzinową stawkę wynagrodzenia przysługującą w miesiącu wykorzystywania urlopu. Można to przedstawić w tabeli. Okres przepracowany w roku szkolnym Miesiąc rozpoczęcia urlopu Liczba miesięcy roku szkolnego poprzedzających rozpoczęcie urlopu wrzesień październik 1 wrzesień–październik listopad 2 wrzesień–listopad grudzień 3 wrzesień–grudzień styczeń 4 wrzesień–styczeń luty 5 wrzesień–luty marzec 6 wrzesień–marzec kwiecień 7 wrzesień–kwiecień maj 8 wrzesień–maj czerwiec 9 wrzesień–czerwiec lipiec 10 wrzesień–lipiec sierpień 11 Taki sposób obliczenia ma określone konsekwencje. Jeżeli np. zgodnie z planem urlopów na-uczyciel bierze wolne w lutym, w czasie ferii, a jednocześnie dopiero w lutym, w drugim se-mestrze roku szkolnego, przydzielono mu godziny ponadwymiarowe, wówczas wynagrodze-nie za te godziny nie ulegnie wliczeniu do średniej urlopowej, gdyż nie pobierał go w miesią-cach poprzedzających miesiąc udzielenia urlopu. Jeżeli jednak ten sam nauczyciel pobierał wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe od początku roku szkolnego, przydzielone zgodnie z arkuszem organizacyjnym, to sumę godzin zrealizowanych w okresie wrzesień–styczeń dzielimy przez 5, zgodnie z przedstawioną tabelą. Tak uzyskaną przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu mnożymy przez godzinową stawkę wynagro-dzenia. Wynagrodzenie za dzień urlopu Wszystkie składniki należy oczywiście zsumować, a następnie zastosować regułę wskazaną w § 5 Rozporządzenia, z tym zastrzeżeniem, że urlopów nauczycieli przedszkoli dotyczy ust. 2 pkt 2 tej regulacji. Według tej normy wynagrodzenie za jeden dzień urlopu nauczyciela, o którym mowa w art. 64 ust. 3 KN, czyli nauczyciela jednostki nieferyjnej, ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie obliczone według przywołanych zasad przez liczbę 21. Co do terminu wypłaty wynagrodzenia, należy przywołać regulację art. 39 ust. 3 i 4 KN. Sto-sownie do tych przepisów: • wynagrodzenie wypłacane jest nauczycielowi miesięcznie z góry w pierwszym dniu miesiąca, a jeżeli pierwszy dzień miesiąca jest dniem ustawowo wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłacane jest w dniu następnym, • składniki wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac, wypłaca się miesięcznie lub jednorazowo z dołu w ostatnim dniu miesiąca, a jeżeli ostatni dzień miesiąca jest dniem ustawowo wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłacane jest w dniu poprzedzającym ten dzień (w wypadkach szczególnie uzasadnionych wynagrodzenie może być wypłacone w jednym z ostatnich pięciu dni miesiąca lub w dniu wypłaty wynagrodzenia). Należy zauważyć, że z uwagi na fakt, iż wysokość wynagrodzenia za czas urlopu ustala się przed rozpoczęciem urlopu, wynagrodzenie to powinno zostać wypłacone nauczycielowi z góry.